Ο Εμανουέλ Μακρόν αντιμετωπίζει την πρώτη πραγματική κρίση της Προεδρίας του. Οι βίαιες διαδηλώσεις που ξεσπούν κάθε Σάββατο στο Παρίσι και σε άλλα μέρη της Γαλλίας αποτελούν τον εφιάλτη του. Σχεδόν όλα όσα θέλησε να εφαρμόσει κινδυνεύουν. Μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου ο Μακρόν και η κυβέρνησή του βάδιζαν με αρχή πως ό,τι κι αν συμβεί θα παρέμεναν σταθεροί στην πορεία τους. Ο στόχος του δεν ήταν τίποτα λιγότερο από τη «μεταμόρφωση της Γαλλίας».

 

Ο Μακρόν ίδρυσε το κόμμα του επειδή είχε κατανοήσει τη βαθιά απογοήτευση του κόσμου για το παλαιό πολιτικό σύστημα. Όμως, τώρα αυτή η απογοήτευση γύρισε εναντίον του. Η διαχείριση αυτής της κρίσης θα καθορίσει το υπόλοιπο της Προεδρίας του. Σε πιο φυσιολογικούς καιρούς η αντιπολίτευση θα έσπευδε να εκμεταλλευτεί τις διαδηλώσεις. Όμως, η εκλογή του Μακρόν ουσιαστικά διέλυσε τους βασικούς αντιπάλους του στην παραδοσιακή πολιτική σκηνή της Γαλλίας, που ακόμη δεν έχουν βρει ούτε βηματισμό ούτε όραμα.

 

Ο Μακρόν δείχνει να έχει ξεχάσει πολύ γρήγορα ότι στον πρώτο γύρο των περσινών εκλογών το 48% των ψηφοφόρων ήταν οργισμένοι και υποστήριξαν «ριζοσπαστικά» κόμματα ή υποψηφίους έξω από το κεντρικό πολιτικό φάσμα. Το 34% υποστήριξε τη Μαρίν Λεπέν στον δεύτερο γύρο για την εκλογή Προέδρου. Αυτοί οι ψηφοφόροι δεν έχουν εξαφανιστεί.

 

Επομένως ήταν τουλάχιστον αφελές εκ μέρους του Μακρόν να μην επιδείξει πολιτικό ταλέντο ελιγμών και συμβιβασμών σε κάποια θέματα που με βεβαιότητα θα εξόργιζαν τους λιγότερο προνομιούχους, ανεξάρτητα από τον πολιτικό χώρο στον οποίο ανήκουν.

 

Μια από τις πρώτες του κινήσεις ήταν να καταργήσει τον «φόρο πλούτου».

 

Στην πράξη ο συγκεκριμένος φόρος είχε αποδειχθεί μη αποτελεσματικός, καθώς συνήθως οι αποδέκτες του τον απέφευγαν με διάφορους τρόπους. Όμως, η κατάργησή του θα έπρεπε να συνοδεύεται από μεγαλύτερη ανακούφιση για τους μη έχοντες.

 

Παρομοίως η αύξηση των φόρων στα καύσιμα μπορεί μεν να αποτελεί μια πράσινη πολιτική, αλλά θα έπρεπε να έχει δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στους ανθρώπους που θα επηρεάσει περισσότερο, κυρίως στον αγροτικό πληθυσμό, που ξαφνικά θα αντιμετώπιζε δυσκολίες ακόμα και για τη μετακίνηση προς τη δουλειά.

 

Η πιο επιζήμια «ταμπέλα» που κόλλησε στον Μακρόν είναι το «Πρόεδρος των πλουσίων». Με δεδομένη την κλίμακα και τη βία των διαδηλώσεων των «Κίτρινων Γιλέκων», η κυβέρνηση Μακρόν ισχυρίζεται ότι δεν είχε άλλη εναλλακτική από το να υποχωρήσει. Αυτό που ξεκίνησε ως διαμαρτυρία εναντίον φορολογικών αυξήσεων εξελίχθηκε σε εξέγερση εναντίον του Μακρόν.

 

Η Γαλλία έχει μακρά «παράδοση» εξεγέρσεων στους δρόμους. Αυτή τη φορά, όμως, σύμφωνα με τα γαλλικά ΜΜΕ, είναι διαφορετική. Τα «Κίτρινα Γιλέκα» προέκυψαν ουσιαστικά από το πουθενά, μέσω social media. Δεν είναι κίνημα σωματείων, συνδικάτων ή πολιτικών κομμάτων. Δεν έχουν συγκεκριμένη δομή ούτε ηγεσία κι αυτό ακριβώς καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη τη διαχείρισή τους από την κυβέρνηση.

 

Τα «Κίτρινα Γιλέκα» δεν ακολουθούν τους γνωστούς «κανόνες» των διαμαρτυριών. Τα αιτήματά τους είναι τόσο ποικίλα, ώστε καλύπτουν σχεδόν τα πάντα, δίχως αυτό να σημαίνει πως υπάρχει απόλυτη συμφωνία σε όλα τα αιτήματα ή ιδεολογική «ομοιογένεια». Από λογικά, όπως την κατάργηση του οικολογικού φόρου, μέχρι και ακραία αιτήματα ή ακόμα και «παράξενα», όπως, εκτός από την παραίτηση εδώ και τώρα του Μακρόν, την απαίτηση για αντικατάστασή του με κάποιον… στρατηγό!

 

Η γαλλική κυβέρνηση δεν μπορεί να βρει ηγέτες στο κίνημα που να προτίθενται να συναντηθούν για να διαπραγματευτούν. «Το κίνημα δεν μπορεί να έχει εκπροσώπους. Ολόκληρο το κίνημα πρέπει να μιλήσει» δήλωσε ένας από τους ιδρυτές των «Κίτρινων Γιλέκων», ο Ερίκ Ντρουέ, αρνούμενος κάθε πρόταση για συνομιλίες.

 

Για τέσσερα Σάββατα το Παρίσι δεν είχε βιώσει μεγαλύτερες ταραχές από εκείνες του 2005, που είχαν καταλήξει στην επιβολή κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Οδοφράγματα, εμπρησμοί, καταστροφές αυτοκινήτων, περιουσιών, πλιάτσικα σε καταστήματα, πάμπολλες συλλήψεις και αστυνομική βία.

 

Στις 8 Δεκεμβρίου 77.000 διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους σε ολόκληρη τη Γαλλία, συμπεριλαμβανομένων 10.000 στο Παρίσι. Όμως το Σάββατο 15 του μήνα η εικόνα ήταν τελείως διαφορετική. Οι συγκεντρώσεις ήταν πολύ μικρότερες, χωρίς ιδιαίτερη βία, χωρίς πλιάτσικο στα καταστήματα – μάλιστα πρώτη φορά κάποια μαγαζιά παρέμειναν ανοιχτά. Στο Παρίσι διαδήλωσαν 2.200 άτομα και σε ολόκληρη τη χώρα 33.500, σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Εσωτερικών.

 

Οι βασικοί λόγοι για το εντυπωσιακό «ξεφούσκωμα» θεωρείται πως ήταν δύο.

 

Η υπερβολική βία, που τρόμαξε τον κόσμο, και τα 10 δισ. παροχές του Μακρόν. Στις 10 Δεκεμβρίου ο Μακρόν απευθύνθηκε στους Γάλλους από το Ελιζέ: «Ξέρω ότι έχω πληγώσει κάποιους από εσάς με τα λόγια μου» είπε και ανακοίνωσε ένα πακέτο παροχών. Την ομιλία Μακρόν παρακολούθησαν 23 εκατομμύρια Γάλλοι. Περισσότεροι, δηλαδή, απ’ όσους είδαν τη Γαλλία να κερδίζει τον τελικό στο Μουντιάλ της Ρωσίας τον περασμένο Ιούλιο.

 

Ο Γάλλος Πρόεδρος υποσχέθηκε ότι όσοι αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, δηλαδή 1.499 ευρώ, θα λαμβάνουν επιπλέον 100 ευρώ κάθε μήνα χωρίς κάποιο κόστος στους εργοδότες. Η αύξηση της κοινωνικής εισφοράς στους συνταξιούχους που λαμβάνουν κάτω από 2.000 ευρώ καταργείται. Οι υπερωρίες και το δώρο κατά το τέλος του έτους θα είναι χωρίς φόρους και κρατήσεις.

 

Οι παροχές του Μακρόν υπολογίζεται ότι θα κοστίσουν τουλάχιστον 10 δισ. ευρώ ή το 0,4% του ΑΕΠ. Ο υπουργός Οικονομικών Μπρινό Λεμέρ δήλωσε ότι θα προχωρήσει σε περικοπές δαπανών ώστε να διατηρηθεί το έλλειμμα «όσο το δυνατόν πιο κοντά στο 3%» που απαιτείται από τους κανόνες της Ευρωζώνης.

 

Όμως το έλλειμμα της Γαλλίας ήδη έχει υπολογιστεί ότι θα φθάσει το 2,8% για το 2019. Στην περίπτωση που ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών δεν βρει τελικά τι περικοπές να κάνει, οι καινούργιες παροχές μπορεί να το εκτινάξουν ώς και στο 3,4%. Κάτι τέτοιο θα διακινδύνευε μια νέα κρίση στην Ευρωζώνη, θα εξόργιζε το Βερολίνο και θα «σκότωνε» κάθε ελπίδα της Γαλλίας για σημαντική ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση. Η Ιταλία ήδη έσπευσε να δηλώσει πως ελπίζει ότι τώρα και η Γαλλία θα αντιμετωπίσει κυρώσεις, ενώ απαίτησε ισονομία από τις Βρυξέλλες.

 

Ο Μακρόν δεν ικανοποίησε όλα τα αιτήματα των διαδηλωτών. Απέκλεισε την προοπτική να επαναφέρει τον φόρο του πλούτου. Λίγο μετά την ομιλία του, τα «Κίτρινα Γιλέκα» σχολίαζαν ότι «οι παροχές είναι ψίχουλα», ενώ αυτοί θέλουν «ολόκληρη την μπαγκέτα». Όμως, δημοσκόπηση μετά την ομιλία Μακρόν έδειξε ότι, ενώ η πλειονότητα των πολιτών συνεχίζει να εκφράζει υποστήριξη στα «Κίτρινα Γιλέκα», το 68% δήλωσε πως ο Μακρόν ικανοποίησε τα αιτήματά τους σχετικά με τον κατώτατο μισθό και το 78% σχετικά με τις υπερωρίες.

 

Ο Γάλλος Πρόεδρος τώρα ποντάρει τις ελπίδες του να αποκαταστήσει το κύρος του στο να πείσει το κοινό ότι το κίνημα διαμαρτυριών στερείται πια λογικής βάσης. Η τεράστια κλίμακα της βίας και η παραπληροφόρηση με θεωρίες συνωμοσίας φαίνεται να βοηθούν εν τέλει τον Μακρόν. Μετά την επίθεση στο Στρασβούργο πολλοί από τα «Κίτρινα Γιλέκα» εξέφρασαν αποτροπιασμό. Άλλοι, όμως, διέδωσαν στα social media ότι η ίδια η… κυβέρνηση οργάνωσε το μακελειό.

 

Αυτό που αποτελεί σπαζοκεφαλιά είναι το πώς ο Μακρόν θα καταφέρει να βγει από αυτή την κρίση με άθικτη τη μεταρρυθμιστική του ατζέντα. Μπορεί να συνεχίζει να έχει μια δυνατή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, όμως έδειξε ότι κάνει πίσω αν δεχθεί αρκετή πίεση από τον δρόμο. Όπως και να έχει, τα «Κίτρινα Γιλέκα» σηματοδοτούν ένα σημείο καμπής στην Προεδρία του. Η ικανότητά του να εφαρμόσει περαιτέρω μεταρρυθμίσεις έχει πληγεί σοβαρά, αν όχι θανάσιμα.

 

Για να μπορέσει να περάσει την υπόλοιπη ατζέντα του, ο Μακρόν θα πρέπει να πείσει ότι αυτή η ξαφνική στροφή του δεν ήταν μια παράδοση, αλλά μια τακτική υποχώρηση. Απομένουν κι άλλες αλλαγές για να γίνουν, που θα είναι ακόμη λιγότερο δημοφιλείς.

 

Η επόμενη πρόκληση θα είναι το ιδιαίτερα δαπανηρό συνταξιοδοτικό σύστημα, το οποίο ο Μακρόν καλείται να εξυγιάνει. Μοιραία κάτι τέτοιο θα απαιτήσει οι εργαζόμενοι είτε να δουλεύουν για περισσότερο χρόνο είτε να λαμβάνουν μικρότερες συντάξεις. Αυτό σημαίνει ότι είναι αδύνατον ο Μακρόν να μην συναντήσει ισχυρές κοινωνικές αντιστάσεις, ενδεχομένως ακόμη πιο σφοδρές από αυτές των «Κίτρινων Γιλέκων». Ακόμη και ο Βλαντίμιρ Πούτιν, που πρακτικά δεν έχει αντιπολίτευση στη Ρωσία, δεν τόλμησε να τα βάλει με τους Ρώσους συνταξιούχους.

 

Το γαλλικό κράτος απορροφά το 56% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Επίσης διατηρεί μετοχές σε 100 εταιρείες, από τις οποίες οι περισσότερες θα πρέπει, σύμφωνα με το πρόγραμμα Μακρόν, να ιδιωτικοποιηθούν. Καμιά από αυτές τις μεταρρυθμίσεις δεν θα «πουληθεί» εύκολα. Η τρέχουσα κρίση ήταν μόνο η αρχή. Η εκλογή του Μακρόν τον Μάιο του 2017 σηματοδοτούσε μια νέα εποχή για τη Γαλλία, την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Για την ίδια την Ευρώπη ήταν η σημαντικότερη εκλογική αναμέτρηση, αφού, αν είχε κερδίσει η Λεπέν, τώρα η Ε.Ε. μπορεί και να είχε διαλυθεί.

 

Η «επανάσταση Μακρόν» άρχισε με… αέρα στα πανιά της:

● Πέρασε γρήγορα μεταρρυθμίσεις που κατέστησαν την αγορά πιο ευέλικτη συνεργαζόμενος με τα πιο μετριοπαθή από τα συνδικάτα.

● Το ποσοστό ανεργίας έπεσε κατά μία ποσοστιαία μονάδα.

● Προχώρησε σε εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που απέφεραν μικρότερες σχολικές τάξεις στις φτωχότερες περιοχές.

● Ο προϋπολογισμός συμμορφώθηκε με το όριο ελλείμματος του Μάαστριχτ στο 3% για πρώτη φορά από το 2007.

 

Όμως καθ’ οδόν ο Μακρόν κάπου ξέχασε ότι ο Πρόεδρος δεν είναι μονάρχης, αλλά πολιτικός σε μια δημοκρατία που απαιτεί μόνιμα την ύπαρξη της συναίνεσης. Επέδειξε υπεροψία που τον οδήγησε σε μια σειρά καταστροφικών επικοινωνιακών λαθών, όπως το να κατσαδιάσει έναν έφηβο επειδή τον αποκάλεσε «Μανού» αντί για «κύριε Πρόεδρε», να μιλήσει για «ανθρώπους που είναι τίποτα» ή να συγκεντρώσει το Κοινοβούλιο στο παλάτι των Βερσαλλιών.

 

Σε μια εποχή που οι λαϊκιστές λένε, υπόσχονται και κάνουν τα πάντα, ένας πολιτικός που δεν μπορεί να πείσει τους πολίτες ότι τους κατανοεί και θέλει να τους βοηθήσει δεν πρόκειται να περάσει την ατζέντα του. Κυρίως αν, στη σπουδή του να καταστήσει πιο εύρωστη την οικονομία, παραμελεί να προστατεύσει τους πιο αδύναμους.

 

Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον Μακρόν τώρα θα είναι να πείσει τους Γάλλους ότι οι μεταρρυθμίσεις του δεν σχεδιάστηκαν για να ωφελήσουν μόνο τους έχοντες και τις ελίτ, αλλά για να πολλαπλασιάσουν τις ατομικές ευκαιρίες όλων. Και να τους πείσει με έναν τρόπο που δεν θα δείχνει περιφρόνηση για τον απλό κόσμο, αλλά ταπεινότητα και αμεσότητα.

 

Αν το καταφέρει, θα επανακτήσει συναίνεση για την πολιτική του. Αν όχι, αυτό θα είναι το τέλος των φιλοδοξιών του να μεταρρυθμίσει τη Γαλλία αλλά και την Ευρώπη… Με τη Μέρκελ να οδεύει προς… απόσυρση, ήδη τα ευρωπαϊκά σχέδια του Μακρόν έχουν μπει στο συρτάρι.