Στα τέλη Ιανουαρίου του 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε παγκόσμιο επίπεδο για τον νέο κορωνοϊό SARS – Cov-2 (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2). Σήμερα ο ιός έχει ανιχνευθεί σε περισσότερες από 150 χώρες και τα επιβεβαιωμένα κρούσματα έχουν υπερβεί τα 175.000. Στις 11 Μαρτίου o ΠΟΥ κήρυξε πανδημία την Covid-19 (Coronavirus disease 2019), δηλαδή την ασθένεια που προκαλεί ο SARS – Cov-2. 
Ασχέτως αν ο νέος κορωνοϊός SARS – Cov-2 είναι βιολογικός παράγοντας, που έχει κατασκευαστεί σε εργαστήρια (ακούσια ή εκούσια) ή δημιουργήθηκε τυχαία στο ζωικό βασίλειο, δεν παύει να συνιστά μείζονα παγκόσμια βιολογική ασύμμετρη απειλή κατά της ανθρωπότητας. Περίπου τρεις μήνες μετά την εμφάνισή της στην Κίνα η Covid-19 εξαπλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο και έχει χαρακτηριστεί από τον ΠΟΥ ως πανδημία. 

Για τον λόγο αυτόν το σύνολο σχεδόν των χωρών έχουν λάβει μια σειρά δρακόντεια μέτρα προκειμένου να προστατευθούν ο πληθυσμός, το σύστημα Υγείας, αλλά και η οικονομία των χωρών, στον βαθμό του εφικτού. Το μεγάλο στοίχημα για όλες τις χώρες είναι να προστατέψουν την ασφάλεια και την ευημερία των πολιτών τους. 
Πολύ πριν από την κήρυξη της πανδημίας κατέστη σαφές ότι η Covid-19 επηρεάζει αρνητικά ένα ευρύ φάσμα οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως τον τουρισμό, το εμπόριο, τις χρηματοπιστωτικές αγορές, την ενεργειακή ασφάλεια, τις αγορές τροφίμων, αλλά και μια σειρά από κοινωνικές δραστηριότητες.

Η παγκόσμια οικονομική κατάσταση παραμένει εξαιρετικά ρευστή, εξαιτίας αφενός της αβεβαιότητας σχετικά με τη διάρκεια και το μέγεθος των οικονομικών επιπτώσεων, οι οποίες σχετίζονται με την Covid-19, αφετέρου των πολιτικών αποφάσεων (λήψη μέτρων) για τη μείωση της εξάπλωσης, τα οποία όμως μέτρα επιφέρουν επιπρόσθετη αστάθεια στις αγορές.
Ανταποκρινόμενοι στις αυξανόμενες ανησυχίες για τον παγκόσμιο οικονομικό αντίκτυπο της εξάπλωσης του SARS – Cov-2, στις 3 Μαρτίου 2020, οι υπουργοί Οικονομικών και κεντρικοί τραπεζίτες της G-7 δημοσίευσαν ανακοίνωση υποδεικνύοντας ότι θα χρησιμοποιήσουν όλα τα κατάλληλα εργαλεία πολιτικής, για τη διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης (1). Επιπλέον οι υπουργοί Οικονομικών υποσχέθηκαν τη δημοσιονομική στήριξη προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα συστήματα υγείας θα μπορούσαν να στηρίξουν τις προσπάθειες καταπολέμησης της πανδημίας. 

Η μάχη των χωρών κατά του ιού
Στην Κίνα η πόλη Ουχάν, όπου πρωτοεμφανίσθηκε ο ιός, τέθηκε σχετικά γρήγορα σε καραντίνα. Το ίδιο συνέβη στις γύρω πόλεις και χωριά της επαρχίας Χουμπέι, αλλά και στο Πεκίνο. Διακόπηκε η λειτουργία όλων των σχολείων και πανεπιστημίων, ενώ οι φοιτητές συνέχισαν τα μαθήματά τους online. 
Σύμφωνα με το υπουργείο Μεταφορών, οι μετακινήσεις των πολιτών μειώθηκαν δραματικά από τον Φεβρουάριο και ακυρώθηκαν περισσότερες από 10.000 πτήσεις ημερησίως. Παρά τις τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις, η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας δεν ανακοίνωσε ιδιαίτερα μέτρα τόνωσης της οικονομίας της.

Να τονίσουμε πως ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι η πτώση της παραγωγής στην Κίνα έχει επιπτώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, δεδομένου του ρόλου της στην παγκόσμια παραγωγή υπολογιστών, ηλεκτρονικών ειδών, φαρμακευτικού εξοπλισμού κ.λπ.
Από την πλευρά της η Ιταλία επέβαλε ταξιδιωτικούς περιορισμούς σε ολόκληρη την επικράτεια, απαγόρευσε τη λειτουργία όλων των καταστημάτων (εκτός τροφίμων και φαρμακείων), ενίσχυσε την οικονομία της με περίπου 30 δισ. δολάρια, ανακοίνωσε σχέδια για την επιβολή μορατόριουμ στις πληρωμές χρεών (συμπεριλαμβανομένων των στεγαστικών δανείων) και έκλεισε τα σχολεία και τα μουσεία.

Τα μέτρα αναμένεται να πλήξουν σημαντικά την ιταλική οικονομία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης, με τη Moody’s να εκτιμά ότι η χώρα βρίσκεται ήδη σε ύφεση. Πάντως, κυβερνητικοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι θα διατεθούν περίπου 10 δισ. ευρώ για να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις και οι οικογένειες, και θα υπάρξει μορατόριουμ στις πληρωμές χρεών, συμπεριλαμβανομένων των υποθηκών, κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε πρώτη φάση, οι αμερικανικές αρχές φάνηκαν σίγουρες ότι θα μπορούσαν να περιορίσουν τον ιό δηλώνοντας ότι η απειλή ήταν περιορισμένη. Ωστόσο, καθώς οι αριθμοί των κρουσμάτων αυξάνονταν, η αμερικανική κυβέρνηση κατηγορήθηκε για ολιγωρία. 

Σχετικά καθυστερημένα (6 Μαρτίου), ο Αμερικανός Πρόεδρος υπέγραψε έκτακτο νομοσχέδιο, το οποίο προβλέπει τη διάθεση ποσού ύψους 8,3 δισ. δολαρίων για την καταπολέμηση του νέου κορωνοϊού, ενώ στις 11 Μαρτίου ανακοίνωσε την απαγόρευση όλων των μετακινήσεων από την Ευρώπη (εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας) προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, για 30 ημέρες. 
Ανταποκρινόμενη στις αυξανόμενες πιέσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών, στις 12 Μαρτίου 2020, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών (U.S. Federal Reserve – Fed) ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει τη ρευστότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος με τουλάχιστον 1,5 τρισ. δολάρια και θα παράσχει βραχυπρόθεσμο δανεισμό σε τράπεζες ύψους 1 τρισ. δολαρίων. 

Πάντως, ειδικοί προειδοποίησαν ότι ένας συνδυασμός παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου του υψηλού αριθμού πολιτών χωρίς ασφάλεια υγείας, καθιστά τις Ηνωμένες Πολιτείες ιδιαίτερα ευάλωτες στο ξέσπασμα της Covid-19.
Το Ιράν επιβεβαίωσε τα δύο πρώτα κρούσματα στις 19 Φεβρουαρίου και λίγο αργότερα τις πρώτες ανθρώπινες απώλειες, γεγονός που πυροδότησε τον δημόσιο πανικό. Στη συνέχεια απαγόρευσε τη λειτουργία των σχολείων, των πανεπιστημίων, των γυμναστηρίων, των χώρων διασκέδασης, την προσευχή της Παρασκευής στα τεμένη, αλλά και του κοινοβουλίου. 
Επιπρόσθετα, στις 11 Μαρτίου, η Τεχεράνη ζήτησε χρηματοδότηση από το ΔΝΤ, ύψους 5 δισ. δολαρίων, για την αντιμετώπιση της Covid-19. Έλαβε βοήθεια και ιατρικό εξοπλισμό από τον ΠΟΥ, την Κίνα και ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, αλλά απέρριψε μια προσφορά βοήθειας από τις ΗΠΑ (2).

Στις 11 Μαρτίου, ο Καναδάς ανακοίνωσε τη διάθεση κονδυλίου ύψους 750 εκατ. δολαρίων για την καταπολέμηση και τον μετριασμό των επιπτώσεων του κορωνοϊού, ενώ δύο ημέρες αργότερα ανακοίνωσε την επιβολή ταξιδιωτικών περιορισμών, συμπεριλαμβανομένης της κρουαζιέρας.
Το Ισραήλ ανακοίνωσε ότι θα χρειαζόταν 2,8 δισ. δολάρια, προκειμένου να αντιμετωπίσει την πανδημία. Επίσης, ζήτησε από τους αλλοδαπούς να εγκαταλείψουν τη χώρα και επέβαλε καραντίνα 14 ημερών σε όσους εισέρχονται στη χώρα (3).
Η Νότια Κορέα, με μεγάλο αριθμό κρουσμάτων, αλλά με χαμηλή θνησιμότητα (0,6%), ξεκίνησε μια μαζική εκστρατεία τεστ για τον SARS – Cov-2, συμπεριλαμβανομένων των ασυμπτωματικών ατόμων, έχει επεκτείνει τις σχολικές διακοπές μέχρι τον Μάρτιο και διέθεσε 10 δισ. δολάρια για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Παγκόσμια Τράπεζα: Στις 3 Μαρτίου, η Παγκόσμια Τράπεζα ανακοίνωσε ότι διαθέτει μέχρι και 12 δισ. δολάρια για την υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών, που επηρεάζονται από την πανδημία (4).
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ): Στις 4 Μαρτίου, το ΔΝΤ ανακοίνωσε ότι διαθέτει περίπου 50 δισ. δολάρια για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης, παρέχοντας έκτακτη χρηματοδότηση έως και 10 δισ. δολάρια στις χώρες χαμηλού εισοδήματος (5).

Το κόστος
Στις αρχές του 2020, πριν από την έξαρση του κορωνοϊού, η οικονομική ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων οικονομιών συνολικά προβλεπόταν από το ΔΝΤ ελαφρώς υψηλότερη από το 2019. Η εκτίμηση αυτή βασίστηκε αφενός στην πρόοδο που σημειώθηκε στις εμπορικές συνομιλίες μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας, αφετέρου στην αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης της Ινδίας.
Αντίστοιχα, για το 2020, ελαφρώς υψηλότερη ανάπτυξη αναμενόταν για τη Λατινική Αμερική και τη Μέση Ανατολή (6). Ωστόσο, λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας, οι προβλέψεις αυτές αναμένεται να αναθεωρηθούν προς τα κάτω.

Σύμφωνα με εκτίμηση του ΟΟΣΑ, οι χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το εμπόριο, όπως ο Καναδάς, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, το Μεξικό και η Νότια Κορέα, καθώς και οι εξαγωγείς βασικών προϊόντων, επηρεάζονται δυσμενέστερα από την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας, που συνδέεται με τον κορωνοϊό. Σημαντική οικονομική επιβράδυνση αναμένεται και σε χώρες με υψηλή τουριστική δραστηριότητα, στις οποίες έχουν ληφθεί ταξιδιωτικές απαγορεύσεις (καραντίνα 14 ημερών ή και κλείσιμο των συνόρων). 
Η πτώση των επιχειρηματικών και τουριστικών μετακινήσεων προκαλεί απότομη πτώση στις αεροπορικές πτήσεις κατά 10%. Από την πλευρά τους οι αερομεταφορείς εκτιμούν ότι θα μπορούσαν να χάσουν έως και 113 δισ. δολάρια το 2020 (μια εκτίμηση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αισιόδοξη, δεδομένου ότι η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε περιορισμούς στις πτήσεις από την Ευρώπη στις Ηνωμένες Πολιτείες). 
Ιδιαίτερα δυσοίωνες είναι πρόσφατες προβλέψεις της Goldman Sachs, που κάνουν λόγο για παγκόσμια κατάρρευση της οικονομίας και της υγείας σε 6-8 εβδομάδες. Μάλιστα, εκτιμά ότι ο ρυθμός ανάπτυξης του παγκόσμιου ΑΕΠ θα είναι ο χαμηλότερος εδώ και 30 χρόνια και θα υποχωρήσει κάτω από το 2%. Ωστόσο, το πιο αισιόδοξο σενάριό της αναμένει ανάκαμψη στο δεύτερο εξάμηνο του 2020.

Είναι προφανές ότι, για να εκτιμηθεί το κόστος στην παγκόσμια οικονομία της ταχέως εξελισσόμενης πανδημίας Covid-19, θα πρέπει να απαντηθεί μια σειρά ερωτημάτων, όπως:
● Πόσο θα διαρκέσει η πανδημία; 
● Πόσοι εργαζόμενοι θα νοσήσουν;
● Πόσες θα είναι συνολικά οι ανθρώπινες απώλειες;
● Πόσο θα μειωθεί η οικονομική δραστηριότητα ανά χώρα;
● Ποιες θα είναι οι πιο αποτελεσματικές νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, για την αντιμετώπιση της κρίσης;
● Πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των χωρών, κατά τη διάρκεια της πανδημίας; 
● Ποιες θα είναι οι σχέσεις συνεργασίας και οι συγκρουσιακές σχέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο στη μετά Covid-19 εποχή;

 

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής
 
(1) U.S. Department of the Treasury, «Statement of G7 Finance Ministers and Central Bank Governors», March 3, 2020
(2) The Washington Post, «Iran Seeks Emergency IMF Funding for Coronavirus Crisis», March 12, 2020
(3) The Washington Post, «Netanyahu Announces $2.8 Billion Aid Package to Stabilize Economy as Virus Spreads», March 11, 2020
(4) World Bank, «World Bank Group Announces Up to $12 Billion Immediate Support for COVID-19 Country Response», March 3, 2020 
(5) International Monetary Fund, «IMF Makes Available $50 Billion to Help Address Coronavirus», March 4, 2020
(6) The International Monetary Fund, «World Economic Outlook – Tentative Stabilization, Sluggish Recovery?», Jan 2020