«Μετά φόβου ιού» ήταν ο τίτλος του «Ποντικιού» την προηγούμενη εβδομάδα και αυτό ακριβώς το κλίμα αποτυπώθηκε στα μέτρα που ανακοίνωσε την Τρίτη και την Τετάρτη η κυβέρνηση για τη μερική έξοδο από την καραντίνα

 

«Μετά φόβου ιού» ήταν ο τίτλος του «Ποντικιού» την προηγούμενη εβδομάδα και αυτό ακριβώς το κλίμα αποτυπώθηκε στα μέτρα που ανακοίνωσε την Τρίτη και την Τετάρτη η κυβέρνηση για τη μερική έξοδο από την καραντίνα. Ακόμη περισσότερο ο φόβος αυτός αποτυπώθηκε στα μέτρα για το άνοιγμα των σχολείων, θέμα στο οποίο έγινε προφανής ακόμη και η διάσταση απόψεων μεταξύ επιστημόνων.
Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν και εν τέλει καθορίζουν τα κυβερνητικά μέτρα είναι:
● Ο υψηλός βαθμός αιρεσιμότητας.
● Η αβεβαιότητα για την επίδρασή τους στον ρυθμό διάδοσης του κορωνοϊού και την επίπτωση στη δημόσια υγεία.
● Η αγωνία για τον βαθμό ανταπόκρισης της οικονομίας.
● Η ανησυχία για την αντοχή των δημόσιων οικονομικών.
● Η ασάφεια για το μέγεθος και τον τρόπο παροχής της όποιας ευρωπαϊκής βοήθειας στην αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας.
● Η αμφιβολία για το αν η ελληνική κοινωνία θα αποδεχθεί με την ίδια ευκολία έναν δεύτερο γύρο αυστηρών περιοριστικών μέτρων εάν παραστεί υγειονομική ανάγκη.
● Η απουσία προηγούμενης πείρας – στην Ελλάδα και διεθνώς – από παρόμοια εγχειρήματα.

Ομολογουμένως τα «αν» και τα «ίσως» είναι πάρα πολλά για ένα σχέδιο το οποίο επιχειρεί, σε πρωτόγνωρες συνθήκες, να ισορροπήσει την ασφάλεια υγείας με την επιστροφή σε μια οικονομική δήθεν «κανονικότητα».
Ως εκ τούτου, όχι μόνο η κυβέρνηση, αλλά και η αντιπολίτευση εμφανίζεται εξαιρετικά επιφυλακτική σε ό,τι αφορά την αμφισβήτηση των μέτρων του σταδιακού «ξεκλειδώματος» της οικονομίας. Από την πλευρά της η κυβέρνηση ανταποκρίνεται σε αυτές τις επιφυλάξεις λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους κινδύνους που προκύπτουν κυρίως από το γενικό άνοιγμα των σχολείων.
Συνεπώς το επόμενο διάστημα η πολιτική αντιπαράθεση αναμένεται δικαίως να επικεντρωθεί στις οικονομικές συνέπειες της κρίσης, στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος και σε τυχόν σκανδαλώδη διαχείρισή του υπό το πρόσχημα της κατάστασης έκτακτης ανάγκης και στις συνέπειες που θα έχουν η τρέχουσα κρίση και οι τυχόν κυβερνητικές επιλογές στην αγορά εργασίας και στο εισόδημα των πολιτών.

Ο παράγων «άγνωστο»
Ο διπλός φόβος της κυβέρνησης για τυχόν έξαρση κρουσμάτων ύστερα από το επιφυλακτικό άνοιγμα της οικονομίας, όπως ήδη εξηγήσαμε, προκαλείται από μια σειρά παράγοντες που έχουν το πρόσημο του αγνώστου. Οι κυριότερος εξ αυτών, στο υγειονομικό σκέλος, είναι ο βαθμός τήρησης των μέτρων προφύλαξης από την κοινωνία και το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός αισθήματος ψευδούς ασφάλειας λόγω του δραστικού περιορισμού της διάδοσης του κορωνοϊού κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας.

Υπάρχουν όμως και άλλες ασαφείς παράμετροι, με κυριότερη τον βαθμό ανοίγματος της τουριστικής αγοράς, ως προς το σκέλος ιδιαίτερα των επισκέψεων από το εξωτερικό. Αν, για παράδειγμα, ένας οικισμός Ρομά στη Θεσσαλία ή μια ιδιωτική κλινική ή ένα κέντρο φιλοξενίας προσφύγων προκάλεσαν πανικό για τον βαθμό διασποράς του ιού, πόσο μεγάλο θα είναι το ρίσκο, π.χ., της εισόδου μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ή ενός εκατομμυρίου ξένων επισκεπτών; Και μιλάμε μόνο για ένα απειροελάχιστο ποσοστό της περσινής τουριστικής κίνησης.

Μια οικονομική παράμετρος που δεν μπορεί ακόμη να αξιολογηθεί είναι το μέγεθος της ύφεσης, τα ασαφή ευρωπαϊκά εργαλεία περιορισμού της και η πιθανότητα επιστροφής σε καραντίνα από το φθινόπωρο. Αν δεν υπάρξει εμβόλιο ή φάρμακο έως τότε, η ύφεση δεν θα αφορά μόνο το 2020, αλλά ενδεχομένως και τους πρώτους μήνες του 2021. Πώς θα βγει η χώρα από αυτό το σπιράλ γενικής καθόδου;

Υψηλό πολιτικό ρίσκο
Το περιβάλλον υψηλού υγειονομικού και οικονομικού ρίσκου δημιουργεί, συνεπώς, και ερωτήματα που αφορούν την αμιγώς πολιτική διαδικασία.
1. Σε περίπτωση παράτασης της αβεβαιότητας και, ακόμη χειρότερα, οπισθοδρόμησης ο προϋπολογισμός, το δημοσιονομικό «μαξιλάρι» και τα όποια άλλα εγχώρια μέσα θα αντέξουν να ενισχύουν για πολύ καιρό τη διατήρηση των επιχειρήσεων και τα εισοδήματα των εργαζομένων; Αν αυτό δεν είναι εφικτό, η σημερινή δημοφιλία της κυβέρνησης θα δοκιμαστεί πολύ σκληρά σε ένα περιβάλλον οικονομικής καταστροφής.
2. Τα ευρωπαϊκά μέτρα ενίσχυσης – με εξαίρεση το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ – αναμένεται ότι θα αυξήσουν δραματικά το χρέος, με κίνδυνο η χώρα και, κυρίως, η κοινωνία να πληρώνουν ακριβά επί πολλά χρόνια την τρέχουσα κρίση.
3. Η Ελλάδα εμφάνισε ένα σοβαρό πλεονέκτημα στην αντιμετώπιση του πρώτου κύματος της πανδημίας: η ελάχιστα διασυνδεδεμένη με τον υπόλοιπο κόσμο οικονομία της – πλην τουρισμού, που δεν ήταν στο φόρτε του λόγω εποχής – την προστάτευσε από μια αρχική ευρεία διασπορά πολύ περισσότερο απ’ όσο την προφύλαξαν τα μέτρα περιορισμού, τα οποία ελήφθησαν τις ίδιες περίπου ημέρες που εφαρμόστηκαν σε πολλές άλλες χώρες χωρίς ανάλογο αποτέλεσμα.

Ωστόσο η κατά τα άλλα «κλειστή» ελληνική οικονομία εξαρτάται κατά το ένα τέταρτο περίπου από την κατ’ εξοχήν «ανοιχτή» οικονομική διαδικασία, που είναι ο τουρισμός. Αυτή η εξάρτηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε τεράστια καταστροφή, εκτός εάν προτιμηθεί το ρίσκο μιας υγειονομικής καταστροφής.

Σε ένα τόσο περίπλοκο οικονομικό και υγειονομικό περιβάλλον η ελληνική κοινωνία καλείται σήμερα να δραστηριοποιηθεί οικονομικά χωρίς να αναλάβει ένα τεράστιο ρίσκο υγείας, χωρίς ωστόσο αυτό να είναι εντελώς στο χέρι της. Ακόμη χειρότερα, όμως, θα κληθεί μεσοπρόθεσμα να αντιμετωπίσει σοβαρές απώλειες, ενώ είναι πάντα ενεργός ο κίνδυνος να πληρώνει με πολλούς τρόπους και για πολλά χρόνια την πολύ σοβαρή οπισθοδρόμηση που ήδη καταγράφεται.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες ανεβαίνει κατακόρυφα και το πολιτικό ρίσκο – όπως και αν το αντιλαμβάνεται ο καθένας…