Το πρόβλημα με τον Δήμο Θεσσαλονίκης δεν είναι αμιγώς πολιτικό, όπως ισχυρίζεται η δημοτική αντιπολίτευση, ή μικροπολιτικό, όπως αντιστρέφει ο Παπαγεωργόπουλος. Είναι, κυρίως, αισθητικό. Διότι κανένας στη Θεσσαλονίκη, στη χώρα, σήμερα, δεν θα θεωρείται σοβαρός εάν διαπράξει το ανιστόρητο λάθος να συγκρίνει τα όποια δεινά επέφερε ο Καραμανλισμός στα πρώτα χρόνια του…

Το πρόβλημα με τον Δήμο Θεσσαλονίκης δεν είναι αμιγώς πολιτικό, όπως ισχυρίζεται η δημοτική αντιπολίτευση, ή μικροπολιτικό, όπως αντιστρέφει ο Παπαγεωργόπουλος. Είναι, κυρίως, αισθητικό. Διότι κανένας στη Θεσσαλονίκη, στη χώρα, σήμερα, δεν θα θεωρείται σοβαρός εάν διαπράξει το ανιστόρητο λάθος να συγκρίνει τα όποια δεινά επέφερε ο Καραμανλισμός στα πρώτα χρόνια του (διαπλοκή με παλάτι, ίντριγκες, συνωμοσίες, παρακράτος) με τα ύστερα μεταπολιτευτικά σχετικά ήπια χρόνια της πρωθυπουργίας του, ή έστω να αντιμετωπίζει σήμερα με πολιτική εμπάθεια έναν ιστορικό ηγέτη, που, τέλος πάντων, καλώς ή κακώς, έβαλε τη σφραγίδα του στην ιστορία του τόπου και της Θεσσαλονίκης.

Η καραμανλο-αισθητική στο… απόσπασμα!

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (ο θείος), το θέλουμε – δεν το θέλουμε, άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του στη χώρα. Από την τρισκατάρατη αντιπαροχή (που πολεοδομικά μας παιδεύει ακόμη) και το ξήλωμα των γραμμών του τραμ (που από τότε δεν έχουμε) μέχρι και τα καλά του, τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ, την εμπέδωση ομαλού πολιτικού κλίματος στα πρώτα ταραγμένα χρόνια της μεταπολίτευσης, τη διαμόρφωση της σύγχρονης εικόνας της Θεσσαλονίκης (Νέα Παραλία, ΔΕΘ, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο κ.ά.). Και κάποια… αμφιλεγόμενα πλέον, εάν κρίνει κανείς από την τροπή που έχει πάρει η ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση…

Η ιστορία έκρινε τα πεπραγμένα του. Και θα τα κρίνει ακόμη πιο σκληρά, με το πέρασμα του χρόνου. Ωστόσο, ούτε ακόμη και η Αριστερά δεν διανοείται να τον… πετάξει στο καλάθι των αχρήστων. Τουλάχιστον, δεν αμφισβητεί την ενεργή παρουσία του για μια ολόκληρη ιστορική περίοδο στις πολιτικές εξελίξεις του τόπου. Θετική, αν τη συγκρίνεις με τα «μπουμπούκια» που τον διαδέχτηκαν μετά και τον Ανδρέα, αρνητική εάν τα πράγματα είχαν πάρει άλλη τροπή. Μόνο που, επειδή την ιστορία δεν τη γράφουν οι υποθέσεις ούτε οι καλές προθέσεις, ουδείς αμφισβητεί ότι υπήρξε ένας σημαντικός πολιτικός…

Ανδριάντας… μαμούθ

Και κάπου εδώ, έρχεται ο Παπαγεωργόπουλος… Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, προερχόμενος από την ίδια ιδεολογική κοιτίδα με τον «εθνάρχη», είχε και έναν παραπάνω λόγο να εγκρίνει τη φιλοτέχνηση του ανδριάντα του. Ανήμερα αυτοδιοικητικών εκλογών και πριν από την κρισιμότερη αναμέτρηση για τη Ν.Δ. στον Δήμο Θεσσαλονίκης, όπου παίζεται και το πολιτικό του μέλλον, επιχειρεί να εφαρμόσει μια απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, που ελήφθη μεν το 1998, πριν καν ο ίδιος γίνει δήμαρχος, αλλά που ώς τώρα όλως περιέργως δεν καιγόταν να ενεργοποιήσει. Πάντως, κανείς – ούτε η δημοτική αντιπολίτευση – είχε αντίρρηση, στη φιλοτέχνηση του ανδριάντα. Αντίθετα, επικρότησε τη χειρονομία να γίνει άγαλμα στον Καραμανλή.

Η διαφωνία με τον Παπαγεωργόπουλο έγκειται στο ότι θέλει να εγκαταστήσει τον ανδριάντα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ύψους 4,5 μέτρων, μαζί με το κλιμακωτό βάθρο, στην «καρδιά» της Αριστοτέλους, στο πλακόστρωτο πάνω από την οδό Μητροπόλεως, μεταξύ των κτιρίων «Ολύμπιον» και «Ηλέκτρα Πάλας». Ασχέτως εάν το είχε αποφασίσει το δημοτικό συμβούλιο κατά πλειοψηφία το 1998, δηλαδή η ίδια η παράταξή του, επί αρχηγίας Κοσμόπουλου, θα όφειλε έπειτα από τόσα χρόνια να το ξανασκεφτεί και ιδιαίτερα για λόγους προσωπικής «τσίπας» τουλάχιστον να μην προχωρήσει στην υλοποίηση της απόφασης, μέσα στην προεκλογική ουσιαστικά περίοδο…

Ο δήμαρχος, αντίθετα, με το γνωστό του ανένδοτο ύφος θεωρεί το θέμα «τελειωμένο» και δεν συζητά την παραμικρή εναλλακτική λύση που εδώ και καιρό του προτείνει η αντιπολίτευση. Επικαλείται δε τη γνωμοδότηση του Τοπικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, που με οριακή πλειοψηφία (5-4) – την οποία διαμόρφωσε η θετική ψήφος του Παπαγεωργόπουλου που είναι μέλος – ενέκρινε την πρόταση, η οποία πέρασε στη συνέχεια και από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.

Εντούτοις, αντιρρήσεις προέβαλε η 4η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων, η εισήγηση της οποίας ήταν αρνητική ως προς την τοποθέτηση του ανδριάντα στην πλατεία Αριστοτέλους και αντιπρότεινε ως χώρο τοποθέτησης είτε τη Νέα Παραλία είτε την είσοδο του νέου δημαρχείου.

Κατόπιν αυτών, άμεση ήταν η αντίδραση της επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης του δήμου Χρύσας Αράπογλου, που με ερώτησή της προς το υπουργείο Πολιτισμού κατήγγειλε την πρόθεση του δημάρχου, σημειώνοντας ότι η τοποθέτηση ενός ανδριάντα αυτού του μεγέθους στο κέντρο της πλατείας «αλλοιώνει την αρχιτεκτονική ενότητα» του περιβάλλοντος χώρου, δηλαδή ουσιαστικά ακυρώνει το έργο του Εμπράρ. Προσθέτει, μάλιστα, ότι ο ανδριάντας του Βενιζέλου βρίσκεται στο τέλος της πλατείας, ενώ του Αριστοτέλη στα πλάγια, σε καθήμενη στάση, ακριβώς για να αναδεικνύονται τα περιστύλια, οι κολόνες και η προοπτική της πλατείας.

Ταυτόχρονη, σχεδόν, ήταν η αντίδραση και της παράταξης του Μπουτάρη, που ζήτησε να τοποθετηθεί ο ανδριάντας του Καραμανλή σε σημείο που έχει συνδεθεί με την ιστορική του διαδρομή και κοντά σε έργα που έχουν συνδεθεί με τον ίδιο, όπως η Νέα Παραλία, μπροστά στο «Μακεδονία Παλλάς».

Τελικώς, με παρέμβαση της Λίνας Μενδώνη καλείται το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων να επανεξετάσει την περίπτωση, γεγονός που αναστέλλει – τουλάχιστον προσωρινά – τα σχέδια του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η αντίδραση του Παπαγεωργόπουλου ήταν περίπου αναμενόμενη: «Μα, η Αθήνα θα μας πει πού θα στήσουμε τα αγάλματά μας;»…

Αντίστοιχα, ανδριάντες και προτομές στήνονται συνήθως σε τόπους με τους οποίους συνδέθηκε η πολιτική διαδρομή των πολιτικών, δηλαδή τοπία τα οποία δημιούργησαν με τις πολιτικές τους πρωτοβουλίες. Η Θεσσαλονίκη πράγματι έχει πληθώρα πολεοδομικών τοπίων συνδεδεμένων με την πορεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή και πάντως ανάμεσα σε αυτά δεν συγκαταλέγεται η Αριστοτέλους…

Το κιτς κυριαρχεί!

Το πρόβλημα, λοιπόν, κάθε άλλο παρά «μικροπολιτικές» ρίζες έχει ή υποκρύπτει «μικροκομματικές σκοπιμότητες», όπως ισχυρίζεται ο δήμαρχος. Αντίθετα, είναι ένα κορυφαίο ζήτημα αισθητικής και ιστορικότητας. Την οποία ο δήμαρχος απέδειξε σε όλη τη διάρκεια της θητείας του ότι τη γράφει στα παλιά του υποδήματα με συγκεκριμένες επιλογές:

-Το νέο δημαρχείο, που όλοι – πλην ίσως του δημάρχου και του «βραβευμένου αρχιτέκτονα» που το σχεδίασε – καταγγέλλουν ως μπετονιένιο «έκτρωμα», φυτεμένο στο κέντρο της πόλης, μπροστά στο Βυζαντινό Μουσείο και σε σημείο που καταργεί τον φυσικό άξονα Σέιχ Σου – Θερμαϊκού. Για πέταμα πήγαν και τα εκατομμύρια που δόθηκαν για να διασφαλίζεται ο φυσικός φωτισμός των εκθεμάτων του Βυζαντινού Μουσείου – από το ηλιοβασίλεμα όταν ο ήλιος χάνεται στη θάλασσα, ώστε να δημιουργείται κατάνυξη – που πλέον αναδεικνύονται με φως λαμπτήρων…

-Την παλιότερη «φαεινή» ιδέα του να εγκαταστήσει πολύχρωμο σιντριβάνι στην πλατεία Αριστοτέλους, που προφανώς εμπνεύστηκε από τη Βαρκελώνη, με την οποία συχνά πυκνά παρομοιάζει τη Θεσσαλονίκη. Βεβαίως, άλλο η Βαρκελώνη του Γκαουντί και άλλο, π.χ., Νις στη Ν. Γαλλία, στην οποία προφανώς δεν θα πήγε ο δήμαρχος και η αρχιτεκτονική της οποίας είναι αντίστοιχη με της Θεσσαλονίκης. Επειδή ακριβώς την κεντρική πλατεία της Νις τη σχεδίασε ο Εμπράρ, όπως σχεδίασε και την Αριστοτέλους. Και για τον λόγο αυτόν, ουδείς διανοήθηκε από τους κατοπινούς δημάρχους της Νις να «κοτσάρει» στο κέντρο της σιντριβάνι… (Σημειωτέον ότι στη Νις ο κόσμος κάνει μπάνιο μπροστά στην παλιά παραλία, σε καταγάλανα νερά, ανάμεσα στα ψάρια, γεγονός που ο Παπαγεωργόπουλος ουδέποτε διανοήθηκε ότι μπορεί να συμβεί στη Θεσσαλονίκη. Αλλά το σιντριβάνι το σκέφτηκε…).

-Την παλαιότερη πρόθεσή του για αναμόρφωση της πλατείας Αριστοτέλους, με σταθερές βάσεις για τα τραπεζάκια έξω των καφέ της πλατείας, φοίνικες, κόκκινα πλακάκια κ.ά., την οποία ευτυχώς πήρε πίσω κάτω από το συνολικό κράξιμο που έπεσε από όλες τις πλευρές…

-Την ανάδειξη του περιτειχίσματος του Λευκού Πύργου, όπου δίπλα σε ένα μνημείο της Τουρκοκρατίας έστησε μια έντονα αμφισβητήσιμη σύνθεση μοντέρνας τέχνης, που δήθεν αναπαριστά τα κάστρα (μόνο κάστρα δεν τα… λες). Μια σειρά από μπετονιένιες κολόνες, επενδυμένες με μάρμαρο!

-Τις μικροπαρεμβάσεις, για τις οποίες επαίρεται, σε πλατείες της πόλης, που κατά κοινή ομολογία την έχουν καταστήσει περίπου «πέτρινη» πόλη. Πλακόστρωσε ολοσχερώς το τμήμα της Αριστοτέλους πάνω από το άγαλμα του Βενιζέλου, σε σημείο που το καλοκαίρι ο τόπος βράζει και υπό τη σκιά των δέντρων, ανύψωσε τα πάρκα της Ροτόντας, όπου λόγω ύψους μπαινοβγαίνουν στο γρασίδι μόνο σκυλιά, έστρωσε με πλακάκια λείας επιφάνειας τη Ροτόντα, όπου… όλοι οι Θεσσαλονικείς έχουν γλιστρήσει ύστερα από ψιλόβροχο, και γενικώς έπνιξε στο πλακάκι, το τσιμέντο και το μπετόν κάθε αίθριο χώρο. Άλλοθι του, τα δέντρα που φυτεύει σε κάθε παρέμβαση, τα οποία όμως «βράζουν» από τη ζέστη που αναδύουν όλα αυτά τα πλακάκια το κατακαλόκαιρο. Κοινώς, το χώμα, η γη, το φυσικό πράσινο δεν έχουν καμία θέση στην αισθητική κοσμοαντίληψη του δημάρχου.

-Την απόφασή του να κατεδαφίσει τα προσφυγικά «καστρόπληκτα» της Άνω Πόλης, έπειτα από μια εικοσαετή και πλέον διαδικασία σταδιακής απαξίωσής τους, ενώ θα μπορούσε – κατά την αντιπολίτευση – να τα συντηρήσει και να τα αναστηλώσει. Ευτυχώς, μετά τις πιέσεις αποφάσισε να κρατήσει έστω μερικά για αναπαλαίωση…

-Το πιο πρόσφατο «καμάρι» του είναι η διαμόρφωση της νέας παραλίας, όπου παρά το γεγονός ότι αποφεύχθηκαν οι γνωστές ακρότητες, έγινε αρκετή κριτική για τη σκοπιμότητα του έργου, σε σχέση με το κόστος κατασκευής του.

-Τέλος, τις κιτσάτες συναυλίες στην Αριστοτέλους, κάθε χρόνο, με κάτι ξεπεσμένους σταρ, που τελευταίως αντικαταστάθηκαν από πιο σύγχρονους, της ίδιας κοπής, τα γνωστά παρηκμασμένα αστέρια της αγοραίας εγχώριας μουσικής βιομηχανίας. Κανένας χώρος για λίγη πνευματικότητα στις γιορτές των αγγέλων και των αστεριών. Αντίθετα, κάποιας εγνωσμένης αξίας καλλιτέχνες προσκαλούνται στα «Δημήτρια», όπου όμως πηγαίνει ο κόσμος με προσκλήσεις και εισιτήριο. Στις ετήσιες λαϊκές χριστουγεννιάτικες γιορτές όμως, η Αριστοτέλους μετατρέπεται σε ντισκο-μπουζουξίδικο… Κανένα πρόβλημα, ο Εμπράρ δεν ζει να μας δει…

Θα μου πείτε, μα καλά, ο κάθε δήμαρχος είναι υποχρεωμένος να διαθέτει αισθητική αντίληψη ανάλογη του «πάσα ένα»; Και ποιος θα κρίνει ότι η αισθητική του δημάρχου είναι «κακή» και, π.χ., της Αράπογλου, του Μπουτάρη και του Μηταφίδη και του Σαχίνη «καλή»; Όταν, μάλιστα, ο Παπαγεωργόπουλος, όπως συχνά επαναλαμβάνει, δεν κάνει «τίποτε που δεν το υποδεικνύουν οι ειδικοί επιστήμονες», όπως τους αποκαλεί, οι «καταξιωμένοι αρχιτέκτονες της πόλης», τα «σοβαρά επιστημονικά συμβούλια», οι «αναγνωρισμένοι καλλιτέχνες» και οι «διαπρεπείς αρχαιολόγοι».

Δυστυχώς, έχει δίκιο. Στη Θεσσαλονίκη φαίνεται ότι κάποιοι έχουν πάρει τις αποστάσεις τους από τον αμείλικτο αισθητικό μέσο όρο… Κοινώς, δεν είδαμε από τους διαπρεπείς αυτούς επιστήμονες ούτε ένα άξιο λόγου έργο, αναγνωρισμένο στο εξωτερικό, ένα έργο για το οποίο να υπερηφανευόμαστε έστω στον βαλκανικό μας περίγυρο…

Τουλάχιστον, ο συγχωρεμένος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, το άγαλμα του οποίου θέλει να στήσει ο δήμαρχος στην Αριστοτέλους, είχε στο πλευρό του και πέντε ανθρώπους της προκοπής (Ανδρόνικο, Χορν, Χατζηδάκη κ.ά.).

Κόντρα Γερουλάνου- Παπαγεωργόπουλου

Ο υπουργός Πολιτισμού Παύλος Γερουλάνος ξεσπάθωσε κατά του δημάρχου, λέγοντας ότι «χρησιμοποιεί το άγαλμα για δικό του όφελος». Μπααα… Πώς του πέρασε τέτοια ιδέα; Μήπως, επειδή μια απόφαση που εκκρεμούσε από το 1998 εφαρμόζεται λίγους μήνες πριν από τις κρισιμότερες εκλογές για τη Ν.Δ. στον Δήμο Θεσσαλονίκης;

Ο βουλευτής Λακωνίας Αθανάσιος Δαβάκης, σε ρόλο αντι-Γερουλάνου της Ν.Δ. την έπεσε στον υπουργό, καλώντας τον «να αφήσει το χόμπι ανακλήσεων αποφάσεων προκατόχων του, που δείχνει άλλωστε και έλλειψη πολιτικού πολιτισμού».

Φυσικά, ο ίδιος ο δήμαρχος έβγαλε «δόντια», δηλώνοντας ότι «ούτε στην Κεντρική Αφρική δεν γίνονται αυτά, να αλλάζουν οι θέσεις των ανδριάντων, όταν αλλάζουν οι κυβερνήσεις».

Ενώ, εάν κυβερνούσε η Ν.Δ. και ο ανδριάντας του Καραμανλή στηνόταν στην Αριστοτέλους, η πλατεία δεν θα έμοιαζε με πλατεία της Κεντρικής Αφρικής. Προς το παρόν, μας τη θυμίζουν οι, εμπνεύσεως δεξιάς διοίκησης του δήμου, τροπικοί… φοίνικες!

Ας δούμε, πέρα από αισθητικής άποψης ή «μικροπολιτικής», όπως ισχυρίζεται ο δήμαρχος, εάν υπάρχει και άλλη πτυχή που υπαγορεύει το σημείο στο οποίο θα στηθεί το άγαλμα.

Πού στήθηκε ο ανδριάντας του Βενιζέλου; Στο τέλος της πλατείας. Γιατί; Μα, επί πρωθυπουργίας του, μετά την πυρκαγιά του 1917, κλήθηκε ο Εμπράρ και το επιτελείο του να σχεδιάσουν τη νέα μορφή της Θεσσαλονίκης και την Αριστοτέλους, όπως είναι μέχρι σήμερα. Άρα, η Αριστοτέλους ήταν και δικό του έργο, δική του πρωτοβουλία, δική του έμπνευση… Εάν ο Καραμανλής χρησιμοποίησε το «Ηλέκτρα Παλλάς» για τις προεκλογικές του ομιλίες, το ίδιο έκανε και ο Παπανδρέου, ο Φλωράκης, ο Κύρκος και μέχρι σήμερα ο Γιώργος και η… Παπαρήγα, γενικώς όλοι οι μεταπολιτευτικοί ηγέτες. Δικαιολογεί αυτό την τοποθέτηση αγαλμάτων τους στην Αριστοτέλους;