Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία στην Ελλάδα σήμερα

Μια παρέα ανθρώπων οι οποίοι μοιράζονται ένα κοινό όραμα και θέλουν να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο μπορεί να δραστηριοποιηθεί επιχειρηματικά στον τομέα της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Έναν σχετικά νέο επιχειρηματικό κλάδο που αναπτύσσεται δυναμικά στην Ελλάδα. Έναν κλάδο με προβλήματα, αλλά και πολλές ευκαιρίες για μια πιο υγιή οικονομία.

Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία προσφέρει την ευκαιρία σε ανθρώπους που θέλουν να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση να πραγματοποιήσουν αυτή τους την επιθυμία φτιάχνοντας τη δική τους Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (ΚοινΣΕπ), στην οποία δεν υπάρχουν προϊστάμενοι και υφιστάμενοι, καθώς είναι όλοι αφεντικά του εαυτού τους.

Σκοπός τους είναι αφενός ο βιοπορισμός των συμμετεχόντων και αφετέρου η κάλυψη κοινωνικών αναγκών που δεν αποσκοπεί στη συσσώρευση κέρδους. Βασική αρχή όλων των ΚοινΣΕπ είναι η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Έτσι υπάρχουν ΚοινΣΕπ που επιδιώκουν την ένταξη στην κοινωνία ευάλωτων ή ειδικών ομάδων, όπως είναι οι προσφυγές ή οι άνθρωποι που βρίσκονται σε προγράμματα απεξάρτησης.

Στις ΚοινΣΕπ ένα ποσοστό των κερδών επανεπενδύεται στην επιχείρηση, το 35% διανέμεται στους εργαζόμενους και το 5% χρησιμοποιείται για τον σχηματισμό αποθεματικού.

Οι συμμετέχοντες επιλέγουν τα προϊόντα που παράγουν, καθώς και τον τρόπο παραγωγής τους, έχοντας σχέση ισότιμης συνεργασίας. Φροντίζουν τα προϊόντα τους να παράγονται με σεβασμό στο περιβάλλον και βοηθούν στην αντιμετώπιση ιδιαίτερα της φτώχειας και της ανεργίας, παρουσιάζοντας εναλλακτικά επιχειρηματικά μοντέλα που ενσωματώνουν το κοινωνικό όφελος στην οικονομική δραστηριότητα.

Η Κ.ΑΛ.Ο. έχει ως κέντρο τον άνθρωπο, αφού κατά 78% οι ΚοινΣΕπ επιχειρούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ανεργίας.

 

Προοπτική ανάπτυξης

Μέχρι το 2010 η δραστηριότητα της Κ.ΑΛ.Ο. στην Ελλάδα ήταν πολύ φτωχή. Από το 2010 και μετά, όμως, παράγοντες όπως η οικονομική κρίση, το υψηλό ποσοστό ανεργίας, η έλλειψη εργασιακής ασφάλειας στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, οι μειωμένες δημόσιες δαπάνες έστρεψαν μεγάλο αριθμό ανθρώπων προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι σήμερα, αν και βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, ο τομέας της Κ.ΑΛ.Ο. υφίσταται δυναμικές αλλαγές που στοχεύουν στην περαιτέρω ανάπτυξή του.

Η ανάπτυξή της στη χώρα μας μπορεί να συνεισφέρει, όπως τονίζουν οι επιχειρηματίες του τομέα, στην καταπολέμηση της ανεργίας, καθώς η δημιουργία ΚοινΣΕπ δίνει στους ανέργους τη δυνατότητα ενός επιπλέον εισοδήματος. Παράλληλα αναφέρουν το ψυχολογικό πλεονέκτημα της ενασχόλησης με την Κ.ΑΛ.Ο., αφού οι περισσότερες επιχειρήσεις εκφράζουν τη σημασία της ομαδικής δουλειάς πάνω σε ένα κοινό όραμα.

Συγκεκριμένα υποστηρίζουν ότι το επιχειρείν, ακόμη κι όταν είναι επιτυχημένο, δημιουργεί μοναχικούς ανθρώπους, ενώ στις ΚοινΣΕπ υπάρχει η δυνατότητα συνδυασμού κοινωνικού και οικονομικού οφέλους.

 

Πρόβλημα η γραφειοκρατία

Υπάρχουν, βέβαια, και ορισμένα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις του χώρου και με κάθε ευκαιρία ζητούν την επίλυσή τους. Ως ιδιαίτερα κρίσιμο αναφέρεται το ζήτημα της χρηματοδότησης των ΚοινΣΕπ από το κράτος. Μέχρι σήμερα οι ΚοινΣΕπ δεν χρηματοδοτούνται.

Με αφορμή, όμως, την έκθεση Κ.ΑΛ.Ο. στις 7-11 Νοεμβρίου 2018, η κυβέρνηση προανήγγειλε τη δημιουργία κέντρων στήριξης Κ.ΑΛ.Ο., που δεν υπήρχαν μέχρι σήμερα, καθώς και επιδότηση 127.000 ευρώ από το υπουργείο Εξωτερικών. Βασική αρμοδιότητα των κέντρων στήριξης θα είναι η δημιουργία business plan για τις ΚοινΣΕπ, η έλλειψη του οποίου αποτελεί ένα ακόμη ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα στη λειτουργία τους.

Παράλληλα η κυβέρνηση προχωρά στον σχεδιασμό νέου προγράμματος επιχορήγησης των υφιστάμενων επιχειρήσεων ύψους 11.000.000 ευρώ. Βέβαια η ένταξη των ΚοινΣΕπ στα προγράμματα ΕΣΠΑ γίνεται με μεγάλη καθυστέρηση.

Μεταξύ άλλων πολλές ΚοινΣΕπ αναφέρονται και σε γραφειοκρατικά προβλήματα, όπως είναι η αντιμετώπιση που έχουν από την εφορία, η οποία, στην πραγματικότητα, δεν ξέρει πώς να τις αντιμετωπίσει, πράγμα για το οποίο ευθύνεται κυρίως το κράτος.

Η ίδρυση των ΚοινΣΕπ, με την εφαρμογή του Νόμου 4430/2016 και τη δημιουργία του Μητρώου Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (ΚοινΣΕπ) και Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης (ΚοιΣΠΕ) του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, δεν αποτελεί μεγάλη δυσκολία.

Δυσκολία, όμως, αντιμετωπίζουν οι ΚοινΣΕπ στη συνέχεια, όταν έρχονται αντιμέτωπες με τη διαχείριση των λογιστικών της επιχείρησής τους, όπου απαιτείται μεγάλη προσοχή. Οι ΚοινΣΕπ υποχρεούνται σε υποβολή απολογισμού και ισολογισμού σε συγκεκριμένες προθεσμίες, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζουν πολύ καλά τους νόμους, κάτι το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι και τόσο εύκολο.

 

Τράπεζες και Αυτοδιοίκηση

Οι επιχειρήσεις αναφέρονται και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν με το τραπεζικό σύστημα, αφού οι τράπεζες χρειάζονται χρόνο και νομικές συμβουλές για να αντιμετωπίσουν ζητήματα που αφορούν τις ΚοινΣΕπ. Η ίδρυση και η λειτουργία μιας ΚοινΣΕπ χρειάζεται πολύ χρόνο, τρέξιμο και καλή γνώση του νομικού πλαισίου, χωρίς να είναι βέβαιη και η επίτευξη του οικονομικού σκοπού της επιχείρησης.

Παράλληλα και η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι σε πολλές περιπτώσεις εξοικειωμένη με τις ΚοινΣΕπ, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται περιπλοκές και προβλήματα. Ένα ακόμη ζήτημα που φαίνεται να δυσκολεύει τις ΚοινΣΕπ είναι η έλλειψη εκπαίδευσης της κοινωνίας σχετικά με την Κ.ΑΛ.Ο. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της χώρας δεν γνωρίζει καν την έννοια της αλληλέγγυας οικονομίας, ενώ και όσοι έχουν μια γενική εικόνα αντιμετωπίζουν με καχυποψία τέτοια εγχειρήματα.

Γενικώς, παρά τα προβλήματα που αναφέρθηκαν, μεταξύ των ΚοινΣΕπ επικρατεί κλίμα αισιοδοξίας. Οι επιχειρήσεις εκφράζονται θετικά έναντι της νέας νομοθεσίας και περιμένουν από την κυβέρνηση να τηρήσει τις εξαγγελίες της. Η δημιουργία κέντρων στήριξης είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα για την ενίσχυση των ΚοινΣΕπ και όλοι περιμένουν να δουν πώς θα λειτουργήσουν στην πράξη, καθώς στη χώρα μας συχνά το πρόβλημα δεν είναι το ίδιο το νομικό και θεσμικό πλαίσιο, αλλά η λειτουργία του.

Αν λυθεί και το θέμα της χρηματοδότησής τους, οι ΚοινΣΕπ θα ενισχυθούν και θα μπορέσουν να πετύχουν τους στόχους τους. Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία έχει προοπτικές και μπορεί να αναπτυχθεί στην Ελλάδα και να καταφέρει να ενώσει το οικονομικό όφελος με τον κοινωνικό σκοπό των ΚοινΣΕπ σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον με κέντρο τον άνθρωπο.