Τα τηλέφωνα στα λογιστικά γραφεία έχουν ήδη πάρει «φωτιά». Οι εκατοντάδες χιλιάδες ενοικιαστές προσπαθούν να μάθουν πώς και πότε θα κάνουν την ηλεκτρονική αίτηση για να πάρουν το νέο επίδομα ενοικίου. 

Μαζί με αυτούς άρχισαν να «ενοχλούν» και οι περίπου 900.000 γονείς που ενδιαφέρονται για την καταβολή του επιδόματος τέκνων. 
Πολύ σύντομα θα ανοίξει και η πλατφόρμα για τα «κόκκινα» στεγαστικά δάνεια, οπότε θα «φουντώσει» το ενδιαφέρον για την ηλεκτρονική αίτηση που θα οδηγήσει στη μείωση της δόσης αλλά και στην κρατική επιδότηση. 

Αν στην όλη εικόνα προστεθούν και οι ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων οφειλών – αρχικά προς τα ασφαλιστικά ταμεία και στη συνέχεια προς την εφορία –, τότε σχηματίζεται ολόκληρη η εικόνα: τις επόμενες εβδομάδες εκατομμύρια νοικοκυριά θα τις περάσουν – με την τεχνική βοήθεια των λογιστών τους – μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών προκειμένου να «καρπωθούν» τις ευκολίες πληρωμής, το «ζεστό χρήμα» των επιδομάτων και τα «κουρέματα» οφειλών και δανείων. 

Είναι η εικόνα τόσο «ειδυλλιακή»; Όχι κατ’ ανάγκην. Διότι, εκτός από τις στρατιές των ευνοουμένων, είτε από τις ρυθμίσεις είτε από τα επιδόματα, υπάρχουν και οι στρατιές των αδικημένων. 
Σε αυτές ανήκουν φορολογούμενοι που πληρώνουν χωρίς καθυστέρηση τις υποχρεώσεις τους, ασφαλισμένοι που καταβάλλουν εμπρόθεσμα τις ασφαλιστικές τους εισφορές αλλά και δανειολήπτες χρώματος… πράσινου, οι οποίοι, ενώ δεν έχουν χάσει ούτε μία δόση, βλέπουν τώρα να αντιμετωπίζονται με δύο μέτρα και δύο σταθμά.

Κατορθώματα δανειστών
Η κοινωνική πολιτική της κυβέρνησης με όλες τις μορφές της – οικονομική ενίσχυση των ασθενέστερων μέσω μιας εκτεταμένης οικονομικής πολιτικής, διευκόλυνση των οφειλετών για να αποπληρώσουν τις οφειλές τους ή και των δανειοληπτών για να σώσουν την κύρια κατοικία τους – μπαίνει στην τελική ευθεία. 

● Ενδεχομένως και αύριο θα αρχίσουν οι αιτήσεις για το επίδομα ενοικίου.
● Μέσα στις επόμενες ημέρες θα κατατεθεί το νομοσχέδιο για τη ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία.
● Μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου για την προστασία της κύριας κατοικίας από τον πλειστηριασμό, θα χρειαστούν μερικές εβδομάδες για να ενεργοποιηθεί και η πλατφόρμα για τη ρύθμιση των δανείων. 
● Στις 7 Μαρτίου θα ξεκινήσει η διαδικασία για την καταβολή του επιδόματος τέκνων.
● Η συζήτηση για τη ρύθμιση των οφειλών προς την εφορία αναμένεται να ξεκινήσει μετά το Eurogroup της 11ης Μαρτίου με στόχο να ολοκληρωθεί μέσα στον Απρίλιο. 

Για πολλούς αυτή η «σπουδή» να είναι όλα στη θέση τους πριν από το Πάσχα έχει και πολιτικά κίνητρα. Η κυβέρνηση εμφανίζεται μεν προς τα έξω να προωθεί το σενάριο εκλογών τον Οκτώβριο, αλλά για να έχει όλα τα χαρτιά ανοικτά (σ.σ.: ακόμη δηλαδή και αυτό που προβλέπει εκλογές τον Απρίλιο ή τον Μάιο) πρέπει να κάνει ταχύτατα βήματα προόδου σε έναν τομέα που «αγγίζει» εκατομμύρια ψηφοφόρους. 

Από την άλλη, πέρα από τις όποιες εκλογικές σκοπιμότητες, το να διευκολύνεις έναν ολόκληρο λαό, ο οποίος βγαίνει από μια οκταετή ύφεση, να επουλώσει τις πληγές τού παρελθόντος φαντάζει (και είναι) υποχρέωση μιας πολιτείας. 

Προφανώς οι θεσμοί διαφωνούν. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι με τις δικές τους προσπάθειες (!) αποκαταστάθηκε τα τελευταία χρόνια η κουλτούρα πληρωμών. Ποιες ήταν οι δικές τους προσπάθειες; 
Μπλόκαραν τη ρύθμιση των 100 δόσεων στην εφορία με πλήθος παρεμβάσεων, απαγόρευσαν οποιαδήποτε νέα διευκόλυνση για την αποπληρωμή των οφειλών προς την εφορία ή προς τα ασφαλιστικά ταμεία και έθεσαν ως «προαπαιτούμενο» το να μην υπάρχει παράταση στον Νόμο Κατσέλη ώστε να σταματήσει η αύξηση των «κόκκινων» δανείων. 

Έφερε αυτή η σκληρή τακτική τα επιθυμητά αποτελέσματα; Τα στοιχεία δεν το επιβεβαιώνουν:
1. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία εξακολουθούν να αυξάνονται. Το μόνο που βελτιώθηκε είναι ο ρυθμός αύξησης. Έτσι το 2018 προστέθηκαν 10 δισ. ευρώ στο «καλάθι» των ληξιπρόθεσμων, ενώ το συνολικό ποσό αυξήθηκε κατά περίπου 4 δισ. ευρώ, καθώς εισπράχθηκαν περίπου 5,5 δισ. από τις παλαιές οφειλές, ενώ έγιναν και διαγραφές χρέους. Τα συνολικά χρέη έχουν φτάσει στα 104 δισ. ευρώ, ενώ ο αριθμός των οφειλετών ξεπερνά τα τέσσερα εκατομμύρια.
2. Οι οφειλές στα ασφαλιστικά ταμεία έχουν ξεπεράσει τα 35 δισ. ευρώ, ενώ οι οφειλέτες είναι περισσότεροι από 1,4 εκατομμύρια. Οι οφειλές αυξάνονται συνεχώς, καθώς ειδικά για τις οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία υπάρχουν πολλοί παράγοντες που αποθαρρύνουν: ο οφειλέτης δεν μπορεί να πάρει σύνταξη και δεν έχει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Έτσι, αν ούτως ή άλλως είναι αποκομμένος και από τις δύο αυτές παροχές, δεν έχει λόγο να πληρώνει ούτε τις τρέχουσες υποχρεώσεις.
3. Παρά τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς και τις ασφυκτικές πιέσεις από τις τράπεζες, ο ρυθμός μείωσης των «κόκκινων» δανείων δεν είναι ο απαιτούμενος. Το 2018 εκτιμάται ότι έκλεισε με «κόκκινα» δάνεια της τάξεως των 85 δισ. ευρώ, ενώ η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέγραψε στην έκθεσή της μεγαλύτερες αθετήσεις πληρωμών ενόψει και της παρουσίασης του διαδόχου του Νόμου Κατσέλη. Στο προσκήνιο κυριαρχεί η συζήτηση για το πλαίσιο προστασίας της κύριας κατοικίας, αλλά απαιτούνται ενέργειες σε πολλά μέτωπα προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα.

Μοιρασμένοι στα δύο
Αυτή είναι η εικόνα της Ελλάδας σήμερα. Οι πολλοί εμφανίζονται με πολύ χαμηλά εισοδήματα στη φορολογική τους δήλωση και αυτό τους εξασφαλίζει το «προνόμιο» να εισπράττουν ένα ή περισσότερα κοινωνικά επιδόματα. Από την άλλη, οι λίγοι πληρώνουν τους φόρους και μαζί με αυτούς και τα κοινωνικά επιδόματα των πολλών. 

Είναι αποκαλυπτικό το στοιχείο: 1,5 εκατομμύρια φυσικά πρόσωπα από τα 8,8 εκατομμύρια ενήλικα φυσικά πρόσωπα της χώρας πληρώνουν το 90% του φόρου εισοδήματος. Τα υπόλοιπα 7,3 εκατομμύρια όχι μόνο πληρώνουν το 10% του φόρου, αλλά μοιράζονται και τη μερίδα του λέοντος από τα πάσης φύσεως κοινωνικά επιδόματα. 

Από την άλλη, αν ως κριτήριο διαχωρισμού χρησιμοποιηθεί το αν υπάρχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές ή όχι, η χώρα εμφανίζεται και πάλι (σχεδόν) μοιρασμένη στα δύο: 
Αν προσθέσεις τους έχοντες μια ληξιπρόθεσμη υποχρέωση (είτε προς την εφορία είτε προς τα ασφαλιστικά ταμεία είτε προς την τράπεζα), σίγουρα θα καταλήξεις σε έναν αριθμό μεγαλύτερο των πέντε εκατομμυρίων (σ.σ.: δεν αθροίζουμε τον αριθμό των οφειλετών, διότι κάλλιστα μπορεί κάποιος να χρωστάει και στις τρεις κατευθύνσεις). Δηλαδή οι έξι στους 10 χρωστάνε και οι τέσσερις στους 10 είναι συνεπείς.

Και εδώ εγείρεται το ερώτημα: 
● Πρέπει οι συνεπείς φορολογούμενοι να αισθάνονται συνεχώς αδικημένοι ή πρέπει μια χώρα που μόλις βγαίνει από την κρίση να δίνει ευκαιρίες σε όσους δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν πλήρως στις υποχρεώσεις τους; 
● Πρέπει να ενισχύεται η επιδοματική πολιτική για να βοηθηθούν οι ασθενέστερες ομάδες – κάτι που ουσιαστικά ισοδυναμεί με πολιτική αναδιανομής του εισοδήματος – ή όχι; 

Η «κουλτούρα πληρωμών»
Τα διλήμματα είναι πολύ ισχυρά και έχουν γίνει και πολιτικά (σ.σ.: δεν είναι τυχαίο ότι η αντιπολίτευση κατηγορεί συνεχώς το τελευταίο διάστημα την κυβέρνηση για πολιτική παροχολογίας και προσπάθεια εξαγοράς ψήφων μέσω των επιδομάτων). Μάλιστα, λαμβάνουν και μεγαλύτερες διαστάσεις από τη στιγμή που και οι θεσμοί δείχνουν πλέον ανοικτά το… ενδιαφέρον τους επί του συγκεκριμένου θέματος.
Στην έκθεση της Κομισιόν που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα υπάρχουν πολλές αναφορές περί της «κουλτούρας πληρωμών» και του κατά πόσον αυτή επηρεάζεται από τις πολιτικές τύπου «ρύθμιση δανείων κύριας κατοικίας» ή ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων οφειλών προς την εφορία. 

Μάλιστα, μεγάλη εντύπωση προκαλεί και η αναφορά στην έκθεση ότι «η κυβέρνηση έχει ενημερώσει τους θεσμούς πως δεν προτίθεται να προχωρήσει το επόμενο διάστημα σε αλλαγές στο πλαίσιο ρυθμίσεων οφειλών προς την εφορία ή τα ασφαλιστικά ταμεία πριν προχωρήσει σε περαιτέρω τεχνικές αναλύσεις και μελέτες επιπτώσεων». Η έκθεση μιλάει για το άμεσο μέλλον, κάτι που επίσης χρίζει περαιτέρω διευκρινίσεων.

Πολλά στοιχήματα
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση έχει βάλει πολλά «στοιχήματα» τα οποία μένει να φανεί κατά πόσον θα τα κερδίσει ή όχι:
● Η σειρά των επιδομάτων, σε συνδυασμό με τους υψηλούς φορολογικούς συντελεστές που εξακολουθούν να επιβάλλονται, δημιουργεί ισχυρότατο κίνητρο αθέτησης των φορολογικών υποχρεώσεων. Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, ο φορολογούμενος που αποκρύπτει τα εισοδήματά του και κατορθώνει με αυτό τον τρόπο να εξασφαλίσει και επιδόματα ενοικίων, τέκνων κ.λπ. καταλήγει να έχει πολύ μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα από τον συνεπή και νομοταγή φορολογούμενο. 
● Η επιδοματική πολιτική, σε βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη βάση, θα καταλήξει να ενισχύσει το διαθέσιμο εισόδημα ή θα γίνει μια «παγίδα φτώχειας» στην οποία θα πέσουν μέσα εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες οι οποίοι θα χάσουν το κίνητρο για περισσότερη δουλειά και εξασφάλιση πρόσθετου εισοδήματος; 
● Θα παρασυρθούν και άλλοι φορολογούμενοι από τις «σειρήνες» της φοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας, οι οποίες οδηγούν και στα επιδόματα, ή όχι;
● Οι ρυθμίσεις των ληξιπρόθεσμων οφειλών θα επηρεάσουν την κουλτούρα πληρωμών, όπως λένε οι θεσμοί, ή θα συμβάλουν στην αποπληρωμή των υποχρεώσεων που έχουν συσσωρευτεί; 
● Και, σε τελική ανάλυση, αν προχωρήσουν οι ρυθμίσεις, υπάρχει αυτή τη στιγμή στο σύστημα η απαιτούμενη ρευστότητα για να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν οι οφειλέτες όλες αυτές τις ρυθμίσεις; 
Διότι κακά τα ψέματα: για να προχωρήσουν οι ρυθμίσεις θα μπουν αυστηρές προϋποθέσεις και όποιος δεν πληρώνει θα πετάγεται έξω με συνοπτικές διαδικασίες.