Αρχικά, έκλεισαν τα βιβλιοπωλεία και μεταξύ άλλων προβλήθηκε η ευκαιρία των εγκλεισμένων για διάβασμα. Όλοι έτρεξαν στις σκονισμένες βιβλιοθήκες τους αναζητώντας βιβλία που δεν είχαν καταφέρει να διαβάσουν και πολυκαίριζαν ως αναγνωστικές εκκρεμότητες. Ξεχασμένες «Μεγάλες προσδοκίες», «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» μιας ολόκληρης ζωής, ένα διαρκές «Έγκλημα και τιμωρία» που βρίσκει ανακούφιση στην αγκαλιά της «Άννας Καρένινα»! Σε αυτή την καραντίνα ξαναθυμηθήκαμε σπουδαία κλασικά αναγνώσματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, δημοφιλή στους αιώνες, ξανανιώσαμε το μαγικό άγγιγμα των βιβλίων, τον μυστικό τους κόσμο μέσα στη σιωπή που σκέπασε αιφνίδια τις ζωές μας.

Ταυτόχρονα, όμως, συνδέθηκε το διάβασμα με τον εγκλεισμό, τον φόβο, την οκνηρία, το παραγέμισμα του χρόνου μας που δεν ξέρουμε πώς να τον βολέψουμε, γενικότερα με ό,τι μας αποσυνδέει από την καθημερινότητά μας. Συνδέσαμε, πολύ φοβάμαι, το διάβασμα ως έκτακτο γιατρικό μιας αρρώστιας, που όταν είμαστε υγιής το αποφεύγουμε. Ήταν η πανδημία μια ευκαιρία για διάβασμα και μόλις τελειώσει θα το αφήσουμε πίσω μας σαν… έκτακτο μέτρο; Αν όχι ακριβώς έτσι, τότε σαν μια κατάσταση που μας γέμιζε τον χρόνο την περίοδο του φόβου και του εγκλεισμού μας; Το βιβλίο δεν είναι όμως απάντηση στη βαρεμάρα, αλλά πρόταση στην καλλιέργεια. Το διάβασμα δεν είναι παυσίλυπον της κλεισούρας, αλλά πρόταση ελευθερίας.

Θα σπεύσει κάποιος να μας υπενθυμίσει ότι το ίδιο έγινε με τις ταινίες και τις διαδικτυακές τηλεοπτικές σειρές. Μόνο που αυτές δεν είχαν ανάγκη ευρύτερου κοινού, δεν προτάθηκαν σαν ένα βοηθητικό συμπλήρωμα για την αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης.

Το περιορισμένο βιβλιόφιλο κοινό (και μάλιστα οι νεότεροι ηλικιακά) απέκτησε ίσως μια νέα συνήθεια που έτσι κι αλλιώς ήταν ζήτημα χρόνου να αποκτήσει, αυτήν της ηλεκτρονικής αγοράς του βιβλίου, που πιθανόν να βρίσκεται στην αρχή του τέλους των βιβλιοπωλείων – τουλάχιστον όπως τα γνωρίζαμε ώς τις μέρες μας. Κι αυτό είναι μια πολιτισμική αλλαγή που δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις συνέπειές της, αλλά απλώς να μελαγχολήσουμε, όχι γι’ αυτό που έρχεται, αλλά για αυτό που αποχαιρετάμε, για αυτό που αρχίζει να παίρνει το σχήμα της νοσταλγίας.