Μέρος τρίτο 

Το πολιτικό θερμόμετρο αρχίζει να ανεβαίνει από τον Ιανουάριο του 1965 μέσα από σφοδρές συγκρούσεις που κορυφώθηκαν προκαλώντας τη μεγάλη κρίση της 15ης Ιουλίου και καταγράφηκαν στην ιστορική μνήμη ως Ιουλιανά. Διαμορφώθηκε λοιπόν ένα κλίμα έντασης, με την Ένωση Κέντρου να συγκρούεται με τη Δεξιά, η οποία έβλεπε με τρόμο να αμφισβητείται το αντικομμουνιστικό κράτος που είχε συγκροτήσει. 

Το σκηνικό της κρίσης
Τον Ιανουάριο του 1965, η Ένωση Κέντρου με τη σύμφωνη γνώμη της ΕΔΑ κατέθεσε πρόταση ποινικής δίωξης εναντίον του Κωνσταντίνου Καραμανλή και πρώην υπουργών της κυβέρνησής του για κακοδιαχείριση στη ΔΕΗ. Αυτή η ενέργεια δημιούργησε κλίμα έντασης, γιατί ουσιαστικά, πέρα από το δίκαιο ή όχι των κατηγοριών, τα αδικήματα από νομικής άποψης είχαν παραγραφεί. Η υπόθεση αυτή πυροδότησε μια οξύτατη αντιπαράθεση ώς τον Ιούνιο. Τον Φεβρουάριο σε δημόσια συγκέντρωση της ΕΡΕ, στην πλατεία Κλαυθμώνος, ο Π. Κανελλόπουλος ζήτησε δημόσια την ανατροπή της κυβέρνησης Παπανδρέου από το εσωτερικό της Ένωσης Κέντρου. Στις 23 του ίδιου μήνα, ο Παπανδρέου ως απάντηση δημοσιοποίησε έγγραφα του ΓΕΕΘΑ, τα οποία αφορούσαν την άσκηση «Περικλής» ως τεκμηριωμένη απόδειξη της εφαρμογής σχεδίου βίας και νοθείας στις εκλογές του 1961. Η πολιτική ατμόσφαιρα επιβαρύνθηκε στη συνέχεια με την αποκάλυψη της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ τον Μάιο του ίδιου έτους. Το ζήτημα έγινε γνωστό στις 18 Μαΐου από μια εφημερίδα της Λάρισας, προσκείμενη στον βουλευτή της ΕΡΕ Κωνσταντίνο Ροδόπουλο. Ο αντιπολιτευτικός Τύπος τοποθετούσε την οργάνωση στον χώρο της Κεντροαριστεράς, κατονομάζοντας σαν πολιτικό ηγέτη της τον Ανδρέα Παπανδρέου. 

Κατόπιν επιθυμίας του παλατιού, ο Γεώργιος Παπανδρέου αποφάσισε την ταυτόχρονη παραπομπή σε τακτική ανάκριση των υποθέσεων ΑΣΠΙΔΑ και «Περικλής». Την πολιτική εξέλιξη των γεγονότων της περιόδου ακολούθησε η εξέταση της υπόθεσης της ΔΕΗ από τη Βουλή, μαζί με ένα γεγονός που είχε για πρωταγωνιστή τον μετέπειτα δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο. Η υπόθεση ήρθε στη δημοσιότητα ως «σαμποτάζ του Έβρου», στο οποίο ο Παπαδόπουλος προσπάθησε να κατασκευάσει μια υποτιθέμενη δολιοφθορά που θα απέδιδε σε κομμουνιστές στρατιώτες. Η υπόθεση αυτή δυστυχώς δεν θεωρήθηκε αρκούντως σοβαρή ώστε να ληφθούν ποινικά μέτρα σε βάρος του Παπαδόπουλου. 

Στο μεταξύ είχε υπονομευτεί η ικανότητα του Παπανδρέου να χειρίζεται τις διάφορες ομάδες του κόμματός του. Ο στρατός ήταν εμφανώς εχθρικός προς την κυβέρνησή του μετά την ανακίνηση της υπόθεσης «Περικλής» και του ΑΣΠΙΔΑ, και έτσι άρχισαν να εντείνονται οι φήμες για επικείμενο πραξικόπημα. 
Ωστόσο, η ιδέα του πραξικοπήματος προσέκρουε στη μεγάλη δημοτικότητα που είχε ο Γ. Παπανδρέου και αποτελούσε τον πλέον ισχυρό αποτρεπτικό παράγοντα για μια κίνηση του βασιλιά, όπως και των διαφωνούντων στην Ένωση Κέντρου, με σημαντικότερο εκπρόσωπό τους τον Κ. Μητσοτάκη. Έντονη υπήρξε η φημολογία ότι το σχέδιο ανατροπής του θα μπορούσε να προέλθει από την ίδια του την Κοινοβουλευτική Ομάδα προσβλέποντας στην επικειμένη οικονομική κρίση.

Ο ρόλος του Μητσοτάκη 
Αν και στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ οι διάφορες αντιπολιτευτικές ομάδες εντός της Ένωσης Κέντρου είχαν σταθεί αλληλέγγυες προς τον πρωθυπουργό, η εφημερίδα «Ελευθερία», που εξέφραζε τις απόψεις του Κ. Μητσοτάκη, εγκαινίασε μια πολιτική που στις ενδοκυβερνητικές συγκρούσεις στόχευε στην αποδυνάμωση κυρίως του Ανδρέα Παπανδρέου και ζητούσε την απομάκρυνσή του στο όνομα της εξυγίανσης του στρατεύματος. Συγκεκριμένα, υποστήριζε ότι η κυβέρνηση και το κόμμα δεν έπρεπε να αναμείνουν την περάτωση της ανάκρισης έχοντας στις τάξεις τους άτομα που θεωρούνταν «διαβλητά» και «ύποπτα». Σε αυτά συμπεριλαμβανόταν και ο Γαρουφαλιάς, ο οποίος αντιτίθετο σε μια σύγκρουση με το στράτευμα. Να σημειώσουμε ότι τόσο ο Αντρέας όσο και ο Γαρουφαλιάς αποτελούσαν εμπόδιο στον Κ. Μητσοτάκη για την ανάληψη της αρχηγίας του κόμματος σε περίπτωση «αποχώρησης» του Γ. Παπανδρέου. Είναι χαρακτηριστικό ότι η «Ελευθερία» στις 20 Ιουνίου έκανε λόγο για «οικογενειακό μικρομάγαζο» με ευθεία αναφορά στον Αντρέα, «το οποίο έχει παραμερίσει την Κοινοβουλευτική Ομάδα». 

Η σύγκρουση 
Τέλος Ιουνίου, ο Γ. Παπανδρέου είχε αποφασίσει να προχωρήσει σε αλλαγές στον στρατό ξεκινώντας με την αντικατάσταση του αρχηγού του ΓΕΣ. Στην απόφασή του αυτή βρήκε την απόλυτη άρνηση του Παλατιού. Στη συνέχεια ζήτησε την απομάκρυνση του υπουργού Άμυνας, ο οποίος αντιτίθετο στην κυβερνητική πολιτική. Τη θέση του υπουργού Άμυνας ζήτησε να λάβει ο ίδιος ο Παπανδρέου, πράγμα που δεν έγινε δεκτό από το Παλάτι. Σε αυτή την περίπτωση, ο πρωθυπουργός είχε αποφασίσει να παραιτηθεί και να προχωρήσει σε εκλογές, στις οποίες θα ήταν παραπάνω από βέβαιος ένας ακόμη εκλογικός θρίαμβος. Ο Παπανδρέου ενημέρωσε και τους Αμερικανούς για τις προθέσεις του στις 27 Ιουνίου. 

Σενάρια ρήξης 
Από αμερικανικής πλευράς, η πολιτική Παπανδρέου στο στράτευμα εκλαμβανόταν ως «ατυχής» για τα συμφέροντά τους στην Ελλάδα. 
Υπήρχε μια τάση που επέμενε να μην οδηγηθεί τον Ιούλιο η σύγκρουση στα άκρα και να μετατεθεί τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο που αναμενόταν να εκδηλωθεί η οικονομική κρίση και με αυτή την αφορμή να δράσει η ομάδα Μητσοτάκη ανατρέποντας τον Γ. Παπανδρέου. 

Στις 9 Ιουλίου, σύμφωνα με πληροφορίες της CIA, ο βασιλιάς είχε αποφασίσει την άμεση σύγκρουση με την κυβέρνηση, προσβλέποντας να απαλλαγεί όχι μόνο από τον Ανδρέα Παπανδρέου αλλά και από τον Γεώργιο, διορίζοντας πρωθυπουργό τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησής του Στέφανο Στεφανόπουλο ή εναλλακτικά τον πρόεδρο της Βουλής Γεώργιο Αθανασιάδη – Νόβα. 
Όλα τελικά έγιναν σύμφωνα με την επιθυμία του Παλατιού, η σύγκρουση να είναι άμεση. Έτσι, το απόγευμα της 15ης Ιουλίου 1965 δεν χρειάστηκε παρά ένα τέταρτο της ώρας για να επισημοποιηθεί η ρήξη. 
Τα πάντα ήταν προαποφασισμένα και από τις δύο πλευρές. «Επήλθε διαφωνία. Αύριο θα υποβάλω παραίτησιν και θα προβώ εις ανακοινώσεις» δήλωσε ο πρωθυπουργός προς τους δημοσιογράφους εξερχόμενος του ανακτόρου της Ηρώδου του Αττικού.

Συμπεράσματα
Οι βουλευτές που αποχώρησαν από την Ένωση Κέντρου με πρωτοστάτη τον Κ. Μητσοτάκη προσπάθησαν στη συνέχεια να δικαιολογήσουν την αποστασία τους, όπως αυτή καταγράφηκε με μελανά γράμματα από τη σύγχρονη Ιστορία, ως προσπάθεια αποσόβησης πραξικοπήματος. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, προσπάθησαν να πετύχουν μέσα από διαδικασίες μικροπολιτικής αγυρτείας και αήθους πολιτικής συμπεριφοράς μια καλύτερη θέση στο πλέγμα εξουσίας βάζοντας τη χώρα σε μεγάλες περιπέτειες. 
Τέλος, η ανόητη και αλαζονική στάση του βασιλιά (που εκτός των άλλων ήταν και χαρακτηριστική περίπτωση βλακός) είχε στόχο να δημιουργήσει συνθήκες ενός νέου Εθνικού Διχασμού. Το μόνο που πέτυχε ήταν να αποδυναμώσει τη βασιλεία δρομολογώντας τις εξελίξεις που οδήγησαν στην ανατροπή της και την απαλλαγή της χώρας από αυτήν την κατάρα…