«Ποίηση είναι η έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους» είχε πει ο σπουδαίος Αργεντίνος λογοτέχνης Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Η ποίηση  είναι ιδιαίτερο είδος του γραπτού λόγου. Πόσο μάλλον όταν ο ποιητής έχει ελλειπτικό λόγο και διακρίνεται για την υπερρεαλιστική γραφή του.

Να όμως που μια ταινία ανιμέισον διάρκειας μόλις οκτώ λεπτών, μαζί με τους τίτλους αρχής και τέλους,  πετυχαίνει να εξυψώσει  στο επίπεδο του «άγνωστου» ποιητή Μίλτου Σαχτούρη τον απλό θεατή- αναγνώστη.

Η ταινία «Έχασα το δρόμο» («Ilosttheway») του Παναγιώτη Ράππα, θα υποβληθεί ως  υποψηφιότητα της Ελλάδας στο ξακουστό φεστιβάλ animation της Ανεσί τον Μάιο του 2022, συστήνει τον υδραίο αινιγματικό ποιητή.

Ο σημαντικός για την Ελλάδα δημιουργός ταινιών κινηματικής παραστασεογραφίας, Παναγιώτης Ράππας (εκ των συνιδρυτών των στούντιο Amblin του Στιβεν Σπίλμπεργκ στο Λονδίνο και σταθερός συνεργάτης του Ευγένιου Τριβιζά) στα οκτώ λεπτά της ταινίας ανιμέισον συστήνει στο ευρύ κοινό τον σπουδαίο ποιητή και το έργο του- και με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του (2019)- που είναι περισσότερο γνωστός και συζητιέται στο εξωτερικό (έχει μεταφραστεί σε 17 γλώσσες και είναι αναρίθμητες οι διπλωματικές εργασίες φιλολόγων για τον Σαχτούρη και το έργο του).

Το μικρού μήκους φιλμ που δημιούργησε ο Ράππας με «θραύσματα» από την ποίηση του Σαχτούρη είναι ένας καταιγισμός εικόνων, λιτών σχεδίων ποιησμε κίνηση. Ό,τι πιο αντιπροσωπευτικό για το έργο του υδραίου ποιητή, το οποίο χαρακτηρίζεται από παλλόμενες εικόνες σουρεαλιστικής ζωγραφικής. Εγκιβωτίζει την ψυχή του ποιητή το ταινιάκι.

Ψάρια που πετάνε, διασχίζουν αστικά τοπία. Υπέργεια τρένα, πτηνά και γυναίκες με συμβολισμούς και αναπομπές στη ζωή του ποιητή.

Προστιθέμενες αξίες στην ταινία αποτελούν η ερμηνεία του Μιχαήλ Μαρμαρινού που δίνει «φωνή» στους στίχους του ποιητή και η πρωτότυπη μουσική του Φλώρου Φλωρίδη, απόλυτα εναρμονισμένη με το πνεύμα και το λόγο του.

Δεν χρειάζεται να γνωρίζει το παραμικρό κάποιος για τον Μίλτο Σαχτούρη και την ποίηση του. Τα οκτώ αυτά λεπτά, «ταξίδι»- αστραπή το σύμπαν του και την ιδιοσυγκρασία  του λογοτέχνη, προσφέρουν πληροφορία σε ικανό όγκο και με τέτοιο εύληπτο τρόπο ώστε σχηματίζεται μια υψηλής ευκρίνειας εικόνα για τον ίδιο, τον εσωτερικό κόσμο του, την ποίηση του.

Γιατί όμως επιλέξατε τον Σαχτούρη, τί ήταν εκείνο που σας έκανε να εμπνευστείτε από τον ίδιο και την ποίηση του;

Η Ύδρα είναι η γενέθλιος τόπος μας. Ήθελα να μιλήσω για την ποίηση του αλλά και τη ζωή του. Είχε ιδιόμορφη ζωή. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Κυψέλη.  Ήθελε να αξιοποιήσει όλο του χρόνο που είχε στην ποίηση του. Αυτό  δημιούργησε δυσκολίες στον βιοπορισμό του. Έφθασε να κάνει ασκητική ζωή.

Η ταινία τον «παρακολουθεί» σε δύο φάσεις της ζωής του. Ως μεσήλικα με τις μεταφυσικές ανησυχίες του και ηλικιωμένο πολύ, σε ένα μικρό δωμάτιο με ένα μικρό παράθυρο να βλέπει τη ζωή, τον κόσμο και αναρωτιέται τί γίνεται.

Με ενέπνευσε και η ποίηση του. Είναι ελλειπτική, πάντα όμως υπάρχει μια φράση κλειδί που σού ανοίγει τον δρόμο να καταλάβεις την ποίηση του, τι θέλει να πει.

Ο Σαχτούρης αν και απαισιόδοξος είναι αισιόδοξος. Ψάχνει τα διέξοδα στα αδιέξοδα- χαρακτηριστικός είναι ο στίχος του «πάντα θα έχουμε ανάγκη από ουρανό»- έχει πράγματα που αφορούν την βαθύτερη ουσία του ανθρώπου.

Έχει και κάτι άλλο ο Σαχτούρης. Αν και έχει ζήσει όλη τη φρίκη του πολέμου που έχει επηρεάσει τη ζωή του, εντούτοις δεν είναι στρατευμένος ποιητής, όπως οι περισσότεροι. Εκείνος εστιάζει στον άνθρωπο και τα ερεθίσματα που παίρνει από τον κόσμο.

Ο προπάππος του  ήταν ο αντιναύαρχος του Ελληνικού στόλου, ο «νούμερο 2» μετά τον Μιαούλη. Οι απόγονοι δώρισαν το αρχοντικό της οικογένειας στο δήμο για να γίνει σχολείο και εκεί έβγαλα γυμνάσιο- λύκειο και σημαίνει πολλά για εμένα.

Τί είναι εκείνο που κάνει συναρπαστικό το έργο του Σαχτούρη για εσάς;

Το ίδιο το ποιητικό έργο του Σαχτούρη στο σύνολό του, δεν είναι παρά μια λιτή και με χειρουργική ακρίβεια περιγραφή εικόνων. Η επιτομή του λακωνίζειν στην παρουσίαση μιας σειράς από πίνακες Υπερρεαλιστικής ζωγραφικής όπου πραγματικότητα και όνειρο συναντιούνται με ένα τρόπο παράδοξο, σε ένα παιγνίδι γεμάτο ενέργεια, χρώμα και κίνηση. Ένα θεατρικό παιγνίδι «ιδιότυπα δραματικό και λυρικό» όπως ο ίδιος το περιγράφει. Ζωντανά πλάσματα, άνθρωποι και ζώα μαζί με  φαντάσματα από το παρελθόν, σύμβολα και αρχέτυπα μαζί, αλλάζουν μορφή και ιδιότητες ψάχνοντας απελπισμένα για «Ουρανό». Το σύμβολο της λύτρωσης από όλα τα δεινά της ζωής στο ποιητικό σύμπαν του Σαχτούρη.

Και όλα αυτά με ένα καταιγισμό εικόνων που δεν δίνουν απαντήσεις, δεν οδηγούν σε εύκολα συμπεράσματα αλλά βάζουν σε κίνηση αισθήσεις, σκέψεις και συναισθήματα, συχνά βαθιά κρυμμένα στις πιο απόμακρες γωνιές της ανθρώπινης ψυχής και σκέψης.

Τα ποιήματά του έγιναν αρχικώς δεκτά με επικριτικά σχόλια, και η καταξίωσή του άρχισε να γίνεται πραγματικότητα μόλις από τις αρχές της δεκαετίας του ’60. Έχει την εκτίμηση που του αξίζει;

Δύσκολη και μεγάλη κουβέντα. Έχει η ποίηση την εκτίμηση που της αξίζει; Η επαφή μαζί του δύσκολη διότι η ποίηση του είναι ελλειπτική.  Όμως σκέπτεται βαθιά, αισθάνεται βαθιά. Όλο και περισσότερος κόσμος ασχολείται μαζί του και καταλαβαίνει τη δύναμη του λόγου του.

Οκτώ λεπτά για τον ποιητή και το έργο του. Πόσο χρόνο χρειαστήκατε;

Πάνω στην ιδέα δούλευα τουλάχιστον δύο χρόνια. Η Σαχτούρης ήταν αινιγματικός. Η υλοποίηση της έγινε σε οκτώ μήνες, χάρη και στην επιχορήγηση από τον ΕΚΚ. Η ταινία προσπαθεί να αποτυπώσει την ποίηση και τη ζωή του. Στα ποιήματα του περιγράφει εικόνες. Ο ίδιος έλεγε ότι έχουν να κάνουν με τον κόσμο των ονείρων του. Κάποια είναι βιωματικά. Όπως το πρώτο ποίημα του η «Λησμονημένη» που μιλά για ερωτική απογοήτευση. Περιγράφει την απόρριψη από την κοπέλα με την οποία ήταν ερωτευμένος και την οικογένεια της και στάθηκε αιτία να εγκαταλείψει τις σπουδές στην Νομική. Έκαψε τα βιβλία του και αφιερώθηκε στην ποίηση. Στο στίχο «Σαν γυναίκα που δεν ξέρει τι να κάνει το φιλί της» περιγράφει έναν άνθρωπο σε αδιέξοδο και απελπισία.

Σημαντική ήταν και η σχέση με τη μητέρα του. Ιδιαίτερος άνθρωπος, κλειστός, δύσκολος άλλα είχε έντονη σχέση μαζί της. 

Η γυναίκα παίζει κομβικό ρόλο στην ποίηση του. Θαύμαζε τον  Ντίλαν Τόμας, τον  Φραντς Κάφκα, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Με έναν τρόπο υπάρχουν στην ταινία.

Είναι διαχρονικός;

Ίσως ο διαχρονικότεροςόλων. Έχει ασχοληθεί με την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου. Με θέματα που μας απασχολούν και σήμερα αλλά θα μάς απασχολούν και στο μέλλον.

Τρείς ποιητές θα απασχολήσουν την τωρινή γενιά και τις επόμενες. Ο Καβάφης, ο Σεφέρης και ο Σαχτούρης. Είναι διαχρονικός με την ίδια έννοια που είναι διαχρονικός ο Διονύσιος Σολωμός. Διότι έχει καταφέρει να διαβάσει σε βάθος την ανθρώπινη ψυχή.

Στίχο που ξεχωρίζεται;

«Σαν το βοσκό που ψάχνοντας για τα χλωμά τ’αρνιά του/ περιπλανήθηκε στο χάος της ψυχή του». Και είναι η αλήθεια. Διότι πολλές φορές  στην εσωτερική αναζήτηση χάνεται κανείς στο λαβύρινθο των σκέψεων του.

Και ο αγαπημένος στίχος του;

«…πάντα θα ’χουμε ανάγκη από ουρανό…».

Διαβάστε επίσης:

GNTM 4: Μια αναπάντεχη προσθήκη θα αιφνιδιάσει τους πάντες (Video)

Πέθανε ξαφνικά ο δημοσιογράφος Μπάμπης Ζαχαρόπουλος

Σασμός – Spoiler: Ανήσυχος ο Μαθιός – Κινδυνεύει να αποκαλυφθεί το ένοχο μυστικό του;