Όταν η πολιομυελίτιδα θέριζε τον κόσμο, οι δημιουργοί των εμβολίων Salk και Sabin θεώρησαν πως η πατέντα είναι οικουμενική πανανθρώπινη πνευματική ιδιοκτησία. Όταν ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 έκανε την εμφάνισή του πριν από δύο χρόνια σκοτώνοντας καθημερινά ανθρώπους σε κάθε πλευρά του πλανήτη, σε ανεπτυγμένο και αναπτυσσόμενο κόσμο, η συζήτηση είναι ακόμα ανοικτή για το αν πρέπει να απελευθερωθούν οι πατέντες.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός το έχει ζητήσει, ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν το έχει ψελλίσει, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει περάσει ψήφισμα – με τις ψήφους των προοδευτικών δυνάμεων – για την άρση της πατέντας, η επιστημονική κοινότητα το ζητά επιτακτικά και οι πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες μετρούν απλώς ακόμα τα κέρδη τους.

Η μάχη των δόσεων

Όταν η παραλλαγή Δέλτα επικράτησε σχεδόν ολοκληρωτικά σε ΗΠΑ και Ευρώπη, η πρώτη αντίδραση των κυβερνήσεων ήταν να προχωρήσει ο εμβολιασμός με τρίτη δόση. Πρώτο τον χορό άνοιξε το Ισραήλ, ενώ ακολούθησαν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη, τουλάχιστον στον πιο γερασμένο πληθυσμό και τις ευπαθείς ομάδες. Αίσθηση προκάλεσε τότε η τοποθέτηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο οποίος εμμέσως πλην σαφώς υποστήριξε «αφήστε την τρίτη δόση και δώστε εμβόλια στον αναπτυσσόμενο κόσμο» κάνοντας κυρίως focus στην αφρικανική ήπειρο.

Η εμφάνιση της καινούργιας πλέον σούπερ παραλλαγής – όπως την ονομάζουν – Όμικρον επαλήθευσε τον ΠΟΥ. Το ποσοστό εμβολιασμού στην αφρικανική ήπειρο είναι πάρα πολύ χαμηλό, με αποτέλεσμα να αποτελεί πρόσφορο έδαφος για μεταλλάξεις του ιού. Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, κάθε ιός προσπαθεί να επιβιώσει με κάθε τρόπο. Ένας από αυτούς είναι οι μεταλλάξεις του. Και μπορεί η κάθε μετάλλαξη να σημαίνει συνακόλουθα αποδυνάμωση του ιού – για να το πούμε πολύ απλουστευτικά – αλλά, χωρίς τείχος εμβολιαστικής κάλυψης και με κατεστραμμένα συστήματα Υγείας σε πολλές περιοχές του πλανήτη, μπορεί τελικά να αποβεί μοιραία στην παγκόσμια διαχείριση της πανδημίας.

Και μετά ήρθε η Όμικρον…

Η παραλλαγή Όμικρον μπορεί να εμφανίστηκε στην Μποτσουάνα, χώρα γειτονική της Νοτίου Αφρικής, που επίσης είχε «γεννήσει» τη δική της μετάλλαξη, μα ακόμα κι αν δεν επικρατήσει φέρνει στο προσκήνιο την «εκδίκηση της ανισότητας».

Ο ΠΟΥ τη χαρακτήρισε «παραλλαγή ανησυχίας» και είπε ότι οι πρώτες ενδείξεις υποδηλώνουν πώς επιφέρει μεγαλύτερο κίνδυνο επαναμόλυνσης και πιθανώς είναι περισσότερο μεταδοτική. Ο κίνδυνος να εξαπλωθεί στην Ευρώπη είναι «υψηλός έως πολύ υψηλός» ανακοίνωσε από πλευράς του το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Ασθενειών (ECDC).

Στις αρχές του χρόνου ο ΠΟΥ προειδοποιούσε για την έλλειψη εμβολίων στις φτωχότερες χώρες, τόνιζε ότι είμαστε μπροστά σε μια καταστροφική ηθική αποτυχία και υπογράμμιζε πόσο σημαντικό είναι να δοθούν εμβόλια στις πιο φτωχές χώρες, καθώς οι ανεμβολίαστες περιοχές της Γης αποτελούν εκκολαπτήρια μεταλλάξεων. Οι εκκλήσεις δεν εισακούστηκαν.

O μηχανισμός COVAX

Στην Αφρική, σύμφωνα με στοιχεία της περασμένης Κυριακής, πλήρως εμβολιασμένο είναι μόλις το 7% του πληθυσμού, ενώ μία δόση τουλάχιστον έχει λάβει το 10%. Στην Μποτσουάνα βρίσκεται στο 9%.

Ο μηχανισμός COVAX είναι αποτέλεσμα μιας διεθνούς συμφωνίας για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου μηχανισμού προμηθειών για τα εμβόλια με επικεφαλής την GAVI Vaccine Alliance (Παγκόσμια Συμμαχία για τα Εμβόλια και την Ανοσοποίηση) και σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τον CEPI (Συνασπισμό για Καινοτομίες Επιδημιολογικής Ετοιμότητας) και την UNICEF.

Ο COVAX στοχεύει να καλύψει κατά μέσον όρο το 3,3% του συνολικού πληθυσμού (από τις 145 συμμετέχουσες χώρες που έλαβαν δόσεις) έως τον Ιούνιο του 2021.

«Αυτή είναι μια σημαντική μέρα για πολλές χώρες που δεν έχουν λάβει ακόμη καμία δόση και βασίζονται στον COVAX για να εφοδιαστούν με εμβόλια Covid-19 που σώζουν ζωές. Είναι ένα μικρό πρώτο βήμα, που όμως άργησε πολύ, ειδικά όταν αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι να εξασφαλιστεί μια σημαντική ποσότητα δόσεων εμβολίων σε πολλές ακόμα χώρες» τονίζει η Kate Elder, ανώτερη σύμβουλος πολιτικής εμβολίων για την Εκστρατεία Πρόσβασης σε Βασικά Φάρμακα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

«Από την αρχή της πανδημίας, η απερίσκεπτη τάση των πλούσιων κυβερνήσεων να καταναλώσουν τις παγκόσμιες προμήθειες εμβολίων έχει αφήσει άλλες χώρες σε αδιέξοδο, διευρύνοντας τις ανισότητες και θέτοντας ολόκληρο τον κόσμο σε κίνδυνο».

Αυτό ακριβώς το αδιέξοδο ανέδειξε η εμφάνιση της παραλλαγής Όμικρον που εμφανίστηκε στην Μποτσουάνα, αλλά, όπως όλα δείχνουν, δεν είναι πρόβλημα μόνο τοπικό μα ενδιαφέρει ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Το λάθος δεν πρέπει να επαναληφθεί

Η επιστημονική κοινότητα και ο ΠΟΥ συνιστά προς το παρόν ψυχραιμία μέχρι να έχει σαφή εικόνα για τα χαρακτηριστικά της νέας παραλλαγής. Μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, όπως η Pfizer και η Moderna, δηλώνουν έτοιμες για παραγωγή εμβολίων επικεντρωμένων στη νέα απειλή. Πόσο ικανές είναι όμως να αυξήσουν την παραγωγή τους για να καλύψουν ολόκληρο τον κόσμο με εμβόλια;

Το λάθος δεν πρέπει να επαναληφθεί. Προς το παρόν η άρση της πατέντας του εμβολίου για τον νέο κορωνοϊό φαντάζει η μοναδική λύση, οι εταιρείες όμως δεν φαίνεται ακόμα να το συζητούν παρά τις εκκλήσεις του ΠΟΥ.

Κάποιος κυνικός θα έλεγε πως η εμφάνιση συνεχών επικίνδυνων μεταλλάξεων – που θα προκύπτουν από έναν ιό συνεχώς μεταλλασσόμενο σε ανεμβολίαστους πληθυσμούς – προσφέρει δυνητικά οδούς χρηματοδότησης που οδηγούν σε έκρηξη κερδών για τις εταιρείες. Δεν υπάρχει κάποιο κέντρο που να αποφασίζει πώς θα κατανεμηθούν τα εμβόλια ανά τον κόσμο. Ύστερα από δύο χρόνια πανδημίας όμως μήπως θα έπρεπε κάποια στιγμή να προταχθεί το συμφέρον επιβίωσης της ανθρωπότητας πάνω από τα κέρδη;

Διαβάστε επίσης:

Εκλογές ΚΙΝΑΛ: Κάλπες με το βλέμμα στον δεύτερο γύρο – Οι «γραμμές» και οι στοχεύσεις

ΚΚΕ: «Όχι» στο πρόστιμο και την εμπορευματοποίηση της Υγείας

Η Τουρκία, ο Ερντογάν και το Αιγαίο