Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι αναμφισβήτητα ένας σημαντικός καλλιτέχνης. Από το 1986 που ξεκίνησε την πορεία του, η εικαστικότητα και η υψηλή αισθητική πρυτανεύουν στη δουλειά του, δημιουργώντας μια καινούρια σκηνική γλώσσα στο πεδίο του χορού. 

Στον «Εγκάρσιο προσανατολισμό» εξακολουθεί να προβάλλει εικόνες μαγευτικές και – υπό τους ήχους του Βιβάλντι – σχεδιάζει, με απόλυτη λιτότητα και συμμετρία, ένα ολόκληρο σύμπαν με αναφορές από την αρχαιότητα, τη μυθολογία, τη Βίβλο, τον βωβό κινηματογράφο και πίνακες της Αναγέννησης.

Ωστόσο, σε πολλά σημεία, μοιάζει να καταφεύγει σε πιο ασφαλείς λύσεις, αναπαράγοντας ιδέες και στιγμές από προηγούμενες παραστάσεις του.

Από την άλλη, ο τίτλος τού έργου μάς αιφνιδιάζει, καθώς για να καταλάβει κάποιος τη σημασία του οφείλει να ανατρέξει σε κάποιο λεξικό: «Εγκάρσιος προσανατολισμός ονομάζεται η μέθοδος προσανατολισμού που χρησιμοποιούν τα έντομα διατηρώντας μια σταθερή γωνία προς μια μακρινή πηγή φωτός (συνήθως το φεγγάρι) – ο λόγος για τον οποίο πετούν προς ό,τι λάμπει». Ωστόσο ο ηλεκτρισμός τα αποπροσανατολίζει και γυρνάνε γύρω από τα φώτα, ενώ πολλές φορές καίγονται όταν πέφτουν πάνω τους.

Μια τέτοια αίσθηση προκαλεί η εναρκτήρια σκηνή, στην οποία μια σειρά από ψηλόλιγνα όντα με μικροσκοπικά κεφαλάκια, που θυμίζουν έντομα και παραπέμπουν σε φιγούρες του Τιμ Μπάρτον ή του Giacometti, ανεβοκατεβαίνουν μια σκάλα, στριμώχνονται, πέφτουν, σηκώνονται, ξαναπέφτουν, στην αγωνιώδη προσπάθειά τους να ρυθμίσουν το φως μιας λάμπας από νέον, το οποίο τρεμοπαίζει τσιτσιρίζοντας εκνευριστικά.

Επιπλέον, αυτό το ασύνδετο κολλάζ ταμπλό βιβάν, που δεν έχει γραμμική αφήγηση, ενώ πλήθος συμβολισμών διατρέχουν το σκηνικό υλικό του, στοχεύοντας να ανασύρουν συνειρμούς στον θεατή, αφενός, σύμφωνα με τον δημιουργό του, είναι «μια μεταφορά για το εσωτερικό φως και την πνευματικότητα της ανθρωπότητας» και αφετέρου δίνει δεσπόζουσα θέση στη γυναίκα «που ταράζει το σύμπαν των ανδρών καθώς το επισκέπτεται μοιάζοντας η ίδια με φως».

Με αυτή τη λογική απολαμβάνουμε ορισμένες έξοχες εικαστικές εικόνες που αποθηκεύονται στη μνήμη. Όπως αυτή που η εξαιρετική Breanna O’ Hara ενσαρκώνει – με διαφορετικό τρόπο – τη γέννηση της Αφροδίτης του Μποτιτσέλι και εκείνη που η Τίνα Παπανικολάου διασχίζει τον χώρο, παραπέμποντας στο προϊστορικό ειδώλιο της Αφροδίτης του Βίλλεντορφ. Αλλά η πιο συγκλονιστική και ταυτόχρονα καθαρτική στιγμή είναι όταν η Breanna O’ Hara βυθίζεται αργά μέσα στο νερό, καθώς το φως δύει πάνω από το «Αιγαίο πέλαγος».

Αντίθετα, το συνεχές γδύσιμο και ντύσιμο των ανδρών και ο τρόπος που προτάσσουν τα γεννητικά τους όργανα υπονομεύουν το εγχείρημα. Και αυτή η επισήμανση δεν έχει καμία σχέση με σεμνοτυφία.

Όσο για τη μεγάλη βραδύτητα της δράσης – κυρίως στη σκηνή με τα ογκώδη φελιζόλ ή εκείνη με το ξήλωμα του πατώματος – ο Παπαϊωάννου έχει ήδη εξηγήσει σε συνέντευξή του (στη Λουίζα Αρκουμανέα) τον λόγο ύπαρξής της: «…όσο μειώνεται το παράθυρο της ικανότητας προσήλωσης των ανθρώπων τόσο περισσότερο αποκτά ενδιαφέρον αυτή η γυμναστική της υπομονής. Μπορεί να εκνευρίζει κάποιους ανθρώπους, επιμένω όμως να καλώ σε συντονισμό τον θεατή κι ας ξέρω ότι μπορεί να τον χάσω». 

Έχετε δίκιο, κ. Παπαϊωάννου, η άσκηση της υπομονής δεν νομίζω ότι ενδιαφέρει ιδιαιτέρως ένα μεγάλο μέρος του κοινού. 

Διαβάστε επίσης

Έρχεται η ώρα του λογαριασμού: Αδύναμος κρίκος η Ελλάδα στη διαμάχη Βορρά – Νότου για το Σύμφωνο Σταθερότητας

ΚΙΝΑΛ: Τελειώνει το παζλ των προσώπων

Χάρτινος πύργος – Καταρρέει το αφήγημα της αμερικανικής προστασίας