Η έκρηξη των τιμή του φυσικού αερίου μέσα στο 2021 στην Ευρώπη δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Η αύξηση αυτή έχει συμπαρασύρει προς το πάνω κάθε υπηρεσία ή μεταποίηση που το χρησιμοποιεί.

Στη χώρα μας, η κρίση έχει δυσανάλογα μεγάλη επίπτωση σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης. Όλο το 2021 είχαμε μεσοσταθμικά την ακριβότερη ηλεκτρική ενέργεια και είμαστε σταθερά στις 3 χώρες με το υψηλότερο ημερήσιο κόστος.

Με βάση την ερεύνα του POLITICO, η αύξηση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρας μας είναι η μεγαλύτερη από όλη την Ευρώπη τον τελευταίο χρόνο, έχοντας πενταπλασιαστεί. Σύμφωνα με τον μηνιαίο Δείκτη των Τιμών Ενέργειας Οικιακής Χρήσης (Household Energy Prices – HEPI), τα νοικοκυριά της Αθήνας είχαν φτάσει στο τέλος του 2021 να ανταγωνίζονται ως προς το υψηλό κόστος ενέργειας νοικοκυριά ευρωπαϊκών πόλεων που τα εισοδήματα ήταν πολύ υψηλότερα. Η Αθήνα ήταν στην πανάκριβη εξάδα, μαζί με την Κοπεγχάγη, το Λονδίνο, τις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και το Άμστερνταμ, σε σύνολο 33 ευρωπαϊκών πρωτευουσών.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο βασικός λόγος είναι η εξάρτησή μας από το φυσικό αέριο, που είναι πολύ μεγάλη και βαίνει αυξανόμενη. Το φυσικό αέριο είναι πάνω από το 40% της ηλεκτροπαραγωγής όλο το χειμώνα, ενώ είμαστε η μόνη χώρα στην ΕΕ που η ηλεκτροπαραγωγή από αέριο αυξήθηκε κατά 24% την ίδια περίοδο. Στις άλλες χώρες μειώθηκε δραστικά. Στην Ολλανδία κατά 49%, στη Γαλλία κατά 46%, στη Γερμανία κατά 30% και στην Ισπανία κατά 21%, με βάση την τελευταία έκθεση της Επιτροπής.

Οι αρχικές εκτιμήσεις της Κυβέρνησης, όπως ανακοινώθηκαν το Σεπτέμβρη στη ΔΕΘ, είχαν υποεκτιμήσει την έκταση του προβλήματος και τον δομικό του χαρακτήρα. Τότε, είχαν ανακοινωθεί 150 εκατομμύρια ευρώ για να απομειωθούν ή/ και να εξαφανιστούν οι αυξήσεις στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος. Πέντε μήνες μετά, έχουν δοθεί κοντά στα 2 δις ευρώ, χωρίς να μπορούν να καλυφθούν οι αυξήσεις στους λογαριασμούς και χωρίς κανείς να γνωρίζει πόσα λεφτά ακόμα θα χρειαστούν.

Τα παραπάνω τεκμηριώνουν πως χρειάζεται αλλαγή πορείας. Μέσα από ένα πλέγμα δράσεων και παρεμβάσεων μπορεί να αναστραφεί αυτό το σπιράλ της ενεργειακής ακρίβειας και της κερδοσκοπίας.

Αρχικά, θα πρέπει να αναλάβουν όλοι οι συντελεστές της αγοράς ένα μερίδιο του κόστους. Οι παραγωγοί ενέργειας οφείλουν να συμμετάσχουν σε αυτή την προσπάθεια, καθώς δε μπορούν μόνο το κράτος και οι καταναλωτές να σηκώσουν το τεράστιο αυτό φορτίο. Επίσης, προτείνεται να μπει ένα πλαφόν από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) στην περίφημη ρήτρα αναπροσαρμογής. Ο καταναλωτής πρέπει να γνωρίζει το μέγιστο και το ελάχιστο εκτιμώμενο ποσό που καλείται να πληρώσει.

Επιπλέον, χρειάζονται αλλαγές στον τρόπο λειτουργείας της αγοράς. Είναι απαραίτητη η εισαγωγή νέων εργαλείων που να εμπεριέχουν ασφάλιστρα κινδύνου έναντι ακραίων διακυμάνσεων. Δεν είναι δυνατόν τα τιμολόγια να εξαρτώνται σε τόσο μεγάλο βαθμό από τις εκάστοτε χρηματιστηριακές μεταβολές. Είναι άλλωστε πανευρωπαϊκό παράδοξο το ποσοστό ημερήσιας κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος που διακινείται στην spot αγορά στην Ελλάδα να είναι 100%, ενώ η 2η χώρα να είναι η Ελβετία με 38%, με τις Γαλλία και Γερμανία να φτάνουν στο 29% και την Ιταλία στο 11%. Να λειτουργήσει για παράδειγμα στην πράξη, μέσω του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, η Προθεσμιακή Αγορά και να πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες συμβολαίων ηλεκτρικής ενέργειας σε μελλοντικό χρόνο (μακροχρόνιες συμβάσεις) και σε προσυμφωνημένες, σταθερές τιμές.

Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντας πρέπει να προχωρήσει η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός των δικτύων ενέργειας, μέσα από εκτεταμένες επενδύσεις (αξιοποιώντας το ταμείο ανάκαμψης) στα δίκτυα διανομής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αυξηθεί ο διαθέσιμος ηλεκτρικός χώρος για παραγωγή καθαρής ενέργειας από τους απλούς πολίτες / μικροεπενδυτές, καθώς και από συνεργατικά σχήματα, όπως είναι οι ενεργειακές κοινότητες. Έτσι, μειώνεται η εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, και συνεπαγόμενα μειώνεται το κόστος παραγωγής, τόσο στον πρωτογενή τομέα όσο και στην μεταποίηση.

Η αλλαγή ενεργειακής πολιτικής είναι επιβεβλημένη. Διαφορετικά, θα συνεχίσει να επιδοτείται το φυσικό αέριο και τo πετρέλαιο θέρμανσης, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά που υπερθερμαίνει τον πλανήτη και επιτείνει το πρόβλημα της ενεργειακής ένδειας που πλήττει τα ευάλωτα νοικοκυριά.

*Ο Χάρης Δούκας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

Διαβάστε επίσης:

Η οπαδική βία θα μας συντροφεύει καιρό

Γι’ αυτό, καληνύχτα Άλκη!

Βρυξελλιώτικο μαστίγιο χωρίς καρότο