Η συνεχιζόμενη συγκρουσιακή κατάσταση στην Ουκρανία απειλεί να πυροδοτήσει μια ευρύτερη ανθρωπιστική κρίση και να μεγεθύνει τις μαζικές προσφυγικές ροές προς τις γειτονικές χώρες.

Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (United Nations High Commissioner for Refugees – UNHCR) δήλωσε ότι «ο πόλεμος θα μπορούσε να προκαλέσει τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση στην Ευρώπη, στον 21ο αιώνα». Από την έναρξη της ρωσο-ουκρανικής κρίσης έως τις 16 Μαρτίου 2022, υπολογίζεται ότι 6,48 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν καταστεί  εσωτερικά εκτοπισμένοι (internally displaced persons – IDPs).

Στην παρούσα κρίση, οι εθνικές και οι διεθνείς ανθρωπιστικές ομάδες έχουν περιορισμένη ή καθόλου πρόσβαση σε περιοχές, όπου οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις διεξάγουν επιθετικές επιχειρήσεις. Οι εκκενώσεις αμάχων από τις πόλεις, που πολιορκούνται από τις ρωσικές δυνάμεις, είναι επισφαλείς, με εκτεταμένες αναφορές για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου (international humanitarian law – IHL). Οι ανάγκες των εκτοπισμένων και των κοινοτήτων που τους φιλοξενούν μεταβάλλονται ανάλογα με την επικρατούσα κατάσταση και είναι πιθανό να ενταθούν, δεδομένης της συνεχιζόμενης διεξαγωγής των εχθροπραξιών.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ανακοίνωσε ότι, μέχρι τις 18 Μαρτίου 2022, περισσότεροι από 3,2 εκατομμύρια πρόσφυγες, οι μισοί εκ των οποίων εκτιμάται ότι ήταν παιδιά, εγκατέλειψαν τις εμπόλεμες περιοχές της Ουκρανίας. Περισσότεροι από το 50% των προσφύγων κατευθύνθηκε στην Πολωνία και ένας μεγάλος αριθμός στην Ουγγαρία, τη Μολδαβία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αν και μέχρι στιγμής, πολλοί από τους πρόσφυγες έγιναν δεκτοί, μακροπρόθεσμα, η προθυμία και η ικανότητα των γειτονικών και άλλων χωρών να φιλοξενήσουν Ουκρανούς πρόσφυγες δεν θεωρείται δεδομένη.

Κυβερνητικές αρχές, ανθρωπιστικές οργανώσεις, τοπικές κοινότητες και εθελοντές, που παρέχουν υποδοχή και υποστήριξη στους πρόσφυγες, έχουν αναφέρει διάφορες προκλήσεις, όπως συμφόρηση και καθυστερήσεις στα περισσότερα σημεία διέλευσης και δυσκολίες στους υπηκόους τρίτων χωρών, οι οποίοι προσπαθούν να εγκαταλείψουν την Ουκρανία (η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δεν καταγράφει ως πρόσφυγες άτομα από άλλες χώρες, που εγκαταλείπουν την Ουκρανία προκειμένου να επιστρέψουν στην πατρίδα τους). Από τις κατεχόμενες περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ μετακινήθηκαν περίπου 168.000 άτομα προς τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.

Να σημειώσουμε ότι, στις 4 Μαρτίου 2022, η ΕΕ υιοθέτησε έναν προσωρινό μηχανισμό προστασίας για τους εκτοπισμένους, που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Ο εν λόγω μηχανισμός παρέχει στους Ουκρανούς υπηκόους και σε άλλους νόμιμους κατοίκους της Ουκρανίας, που δεν μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια στις χώρες καταγωγής τους, άμεσα δικαιώματα διαμονής, ιατρικής βοήθειας και πρόσβασης στη στέγαση, την εκπαίδευση και την αγορά εργασίας στις χώρες της ΕΕ. Η απόφαση ισχύει αρχικά για ένα έτος, με πρόβλεψη ότι η ΕΕ μπορεί να επεκτείνει τον μηχανισμό έως και τρία έτη. Τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ ενέκριναν ομόφωνα αυτή την απόφαση. Εκτός της  Μολδαβίας, οι υπόλοιπες τέσσερις χώρες πρώτης γραμμής, δηλαδή η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία είναι μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Η ΕΕ έχει επίσης διοχετεύσει περίπου 550 εκατομμύρια δολάρια από τον προϋπολογισμό της, για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ουκρανία και τις πληγείσες γειτονικές χώρες.

Μέχρι τις 18 Μαρτίου 2022, η Πολωνία είχε δεχθεί περισσότερους από 1,9 εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες. Η υποστήριξη για την παροχή βοήθειας στους Ουκρανούς πρόσφυγες ήταν ευρέως διαδεδομένη τόσο στο σύνολο της πολωνικής κοινωνίας, όσο και στα πολιτικά κόμματα. Από την πλευρά της, η πολωνική κυβέρνηση έχει δημιουργήσει ένα ταμείο έκτακτης βοήθειας 1,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την υποστήριξη των προσφύγων και την παροχή πρόσβασης σε υγειονομική περίθαλψη και κοινωνικές υπηρεσίες. Η πρωτεύουσα της Πολωνίας, η Βαρσοβία, έχει ήδη δεχθεί περισσότερους από 300.000 πρόσφυγες, αυξάνοντας τον πληθυσμό της κατά 15%. Μάλιστα, ο δήμαρχος της Βαρσοβίας ζήτησε πρόσθετη βοήθεια, δηλώνοντας ότι «η πόλη έχει κατακλυστεί». Πάντως, η προθυμία της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και της Σλοβακίας να δεχθούν και να υποστηρίξουν εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανούς πρόσφυγες έρχεται σε αντίθεση με τις αντιμεταναστευτικές θέσεις, που παρουσίασαν οι τρεις χώρες τα τελευταία χρόνια.

Την 1η Μαρτίου 2022, ο ΟΗΕ ξεκίνησε ανθρωπιστική χρηματοδότηση ύψους 1,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την αντιμετώπιση των άμεσων ανθρωπιστικών αναγκών όσων είχαν πληγεί από την ρωσο-ουκρανική κρίση. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι 12 εκατομμύρια άτομα εντός της Ουκρανίας θα χρειαστούν ανακούφιση και προστασία, ενώ περισσότεροι από 4 εκατομμύρια Ουκρανοί πρόσφυγες ενδέχεται να χρειαστούν προστασία και βοήθεια σε γειτονικές χώρες. Να σημειώσουμε ότι απαιτούνται 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες έξι εκατομμυρίων ατόμων εντός της Ουκρανίας το πρώτο τρίμηνο, ενώ για τα 2,4 εκατομμύρια των πιο ευάλωτων προσφύγων και των αιτούντων άσυλο απαιτούνται  550,6 εκατομμύρια δολάρια.

Όπως αναφέρει πρόσφατη έκθεση του Κογκρέσου, την χρονική περίοδο 2014-2021, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρείχαν περισσότερα από 351 εκατομμύρια δολάρια σε ανθρωπιστική βοήθεια, για την υποστήριξη των Ουκρανών. Ενώ, έως τις 18 Μαρτίου 2022, η αμερικανική κυβέρνηση έχει προσφέρει σχεδόν 262,6 εκατομμύρια δολάρια ως ανθρωπιστική βοήθεια προς την Ουκρανία, για το 2022. Επίσης, η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι θα εφαρμόσει το καθεστώς προσωρινής προστασίας σε Ουκρανούς πολίτες, οι οποίοι βρίσκονται ήδη στις Ηνωμένες Πολιτείες.

*Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής

Διαβάστε επίσης:

Ξανά στο «κόκκινο» η Θεσσαλονίκη: Η παραλλαγή Όμικρον 2 ανιχνεύεται στο 75% του ιικού φορτίου των λυμάτων

Πόλεμος στην Ουκρανία: Αεροπορική επιδρομή σε στρατόπεδο στο Μικολάιφ – Φόβοι για βαρύ απολογισμό θυμάτων

Καιρός σήμερα: Τσουχτερό κρύο έως τους -11,3 βαθμούς η ελάχιστη θερμοκρασία