Όταν, το 1787, οι επαναστάτες στην Αμερική πραγματοποίησαν την πρώτη τους Συντακτική Συνέλευση, η ιδέα της «τρίτης» δικαστικής εξουσίας ήταν καινούργια, αλλά και ριζοσπαστική. Η ιδέα ήταν να υπάρχει στις… νεογέννητες ΗΠΑ μια τρίτη εξουσία που θα μπορεί να ελέγχει τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία σε ανώτατο επίπεδο, έχοντας το δικαίωμα ακόμα και βέτο σε αποφάσεις του Προέδρου.

Κάπως έτσι «γεννήθηκε» το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, του οποίου η ίδρυση μαζί με το σύνολο της δικαστικής εξουσίας αποτυπώθηκε στο τρίτο άρθρο του συντάγματος και το οποίο συνεδρίασε για πρώτη φορά το 1790 και ασχολήθηκε με την πρώτη του υπόθεση το 1791.

Μέχρι σήμερα – με διάφορα σκαμπανεβάσματα – ο θεσμός αυτός αποτέλεσε για την Αμερική έναν από τους βασικούς πυλώνες της δημοκρατικής διαδικασίας, παίζοντας τον ρόλο του θεματοφύλακα της συνταγματικής τάξης, αλλά και παρέχοντας μείζονα νομολογία που αφορούσε τεράστια κομμάτια της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής της χώρας.

Οι εννέα δικαστές (ένας επικεφαλής και οκτώ συνεργάτες / αναπληρωτές) ορίζονται από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, λαμβάνουν την έγκριση του Κογκρέσου και είναι ισόβιοι, όπερ σημαίνει ότι η θητεία τους λήγει είτε με το φυσικό τέλος της ζωής τους είτε αν αποφασίσουν οι ίδιοι να παραιτηθούν.

Σήμερα, μεταξύ των εννέα μελών του Ανώτατου Δικαστηρίου, δύο έχουν διοριστεί από τον Μπους υιό, ένας από τον Μπους πατέρα, δύο από τον Ομπάμα, τρεις από τον Τραμπ και μία, η Κετάντζι Μπράουν Τζάκσον, από τον Μπάιντεν, πριν από μόλις μερικές ημέρες, μετά την παραίτηση του διορισθέντος από τον Κλίντον δικαστή Στίβεν Μπράιερ.

Έργο Τραμπ

Γιατί ο παραπάνω διαχωρισμός; Διότι ο κάθε Πρόεδρος, ανάλογα με το κόμμα στο οποίο ανήκει, αλλά και την πολιτική του κατεύθυνση, επιδιώκει, όταν ορίζει ένα μέλος του Ανώτατου Δικαστηρίου, αυτό να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στα δικά του πιστεύω και επιδιώξεις.

Αν και δεν αποτελεί «σκληρό» κανόνα, οι συντηρητικοί Πρόεδροι επιδιώκουν να διορίζουν συντηρητικούς δικαστές και οι πιο «προοδευτικοί» Πρόεδροι πιο προοδευτικά μέλη στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. Σήμερα η αναλογία στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ είναι χοντρικά έξι συντηρητικοί δικαστές – μεταξύ των οποίων και ο αρχιδικαστής Τζον Ρόμπερτς – και τρεις προοδευτικοί.

Η αναλογία αυτή δεν ήλθε τυχαία: όταν το 2016 πέθανε ο υπερσυντηρητικός δικαστής Αντονίν Σκάλια, ο Μπάρακ Ομπάμα επιδίωξε να τον αντικαταστήσει με τον – νυν υπουργό Δικαιοσύνης των ΗΠΑ – Μέρικ Γκάρλαντ. Ωστόσο οι Ρεπουμπλικανοί, επικαλούμενοι προεκλογική χρονιά και έχοντας την πλειοψηφία στη Γερουσία, μπλόκαραν την υποψηφιότητα και έτσι ο Ντόναλντ Τραμπ, ως νέος Πρόεδρος, διόρισε τον συντηρητικό Νιλ Γκόρσατς.

Στη διάρκεια της θητείας Τραμπ, μάλιστα, αποχώρησαν από τα εγκόσμια ο μετριοπαθής δικαστής Άντονι Κένεντι και η προοδευτική Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπουργκ, δίνοντας την ευκαιρία στον Τραμπ να αλλάξει δραματικά τις ισορροπίες στο σώμα, διορίζοντας τον Μπρετ Κάβανο και την Έιμι Κόνι Μπάρετ, μόλις 38 μέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2020. Εκεί οι Ρεπουμπλικάνοι δεν είχαν πρόβλημα με την προεκλογική χρονιά…

Τι μας λένε όλα αυτά; Μας λένε ότι πλέον το Ανώτατο Δικαστήριο έχει κάνει σκληρή συντηρητική στροφή και ότι ένα πανίσχυρο όργανο της λειτουργίας του κράτους των ΗΠΑ πλέον έχει σαφή ιδεολογική κατεύθυνση, την οποία και προτίθεται να εφαρμόσει πλήρως σε πολλά μείζονα ζητήματα, τα οποία αφορούν ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί: από τα δικαιώματα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ μέχρι το περιβάλλον, την εκλογική νομοθεσία, την οπλοφορία και οπλοχρησία.

Μάλιστα, ήδη σε ορισμένα από αυτά τα θέματα έχει τοποθετηθεί και οι αποφάσεις του έχουν προκαλέσει τεράστια αναταραχή στη χώρα.

Η μεγάλη ανατροπή

Στην κορυφή, φυσικά, βρίσκεται η ανατροπή της απόφασης του 1973 για την υπόθεση «Roe vs. Wade», η οποία διασφάλιζε σε ομοσπονδιακό επίπεδο το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση.

Με ψήφους 5-4 (ο αρχιδικαστής Ρόμπερτς μειοψήφησε και υπήρξαν δημοσιεύματα που εκτιμούσαν ότι πλέον έχει χάσει τον έλεγχο του σώματος) το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε ότι το ζήτημα αυτό περνά πλέον στα χέρια μίας εκάστης των Πολιτειών. Οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι σύντομα σε μόλις 20 από τις 50 Πολιτείες η άμβλωση θα είναι νόμιμη, ενώ σε κάποιες αναμένεται να απαγορευτεί τελείως και στις περισσότερες ότι θα γίνει εξαιρετικά δύσκολη έως αδύνατη.

Όπως είναι ήδη γνωστό, η απόφαση προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, με τον ίδιο τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν να δηλώνει ότι «το δικαστήριο έκανε αυτό που δεν έχει κάνει ποτέ πριν: αφαίρεσε ρητά ένα συνταγματικό δικαίωμα που είναι τόσο θεμελιώδες για τόσο πολλούς Αμερικανούς».

Προειδοποίησε δε ότι η κυβέρνησή του θα αυξήσει τους ελέγχους ώστε να διαπιστώσει αν σε Πολιτείες όπου απαγορεύεται η άμβλωση τίθενται απαγορεύσεις στο δικαίωμα της… ελεύθερης μετακίνησης γυναικών που επιδιώκουν να μεταβούν σε άλλη Πολιτεία, ώστε να κάνουν με ασφάλεια την επέμβαση διακοπής κύησης, αλλά και αν τίθενται απαγορεύσεις σε φάρμακα που προκαλούν χημική διακοπή κύησης.

Όπλα, Ινδιάνοι και… διοξείδιο του άνθρακα

Ωστόσο η ανατροπή της υπόθεσης «Roe vs. Wade» είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έχει επιδοθεί το τελευταίο διάστημα στην έκδοση αποφάσεων που προκαλούν από ερωτήματα μέχρι την οργή ακόμα και μετριοπαθών συντηρητικών πολιτών.

Λίγες μέρες πριν από την απόφαση για τις αμβλώσεις, το Δικαστήριο με ψήφους 6-3 έκρινε αντισυνταγματικό νόμο σχεδόν 100 χρόνων της Νέας Υόρκης, ο οποίος απαγόρευε στους πολίτες να οπλοφορούν σε δημόσιο χώρο χωρίς «αποδεδειγμένο λόγο» ή ειδική ανάγκη.

Επικαλούμενο τη δεύτερη και τη 14η τροπολογία του συντάγματος, το σώμα έκρινε, με απλά λόγια, ότι ο οιοσδήποτε μπορεί στη Νέα Υόρκη να κυκλοφορεί με κρυμμένο όπλο πάνω του, την ώρα που στις ΗΠΑ έχουν σημειωθεί μέσα στο 2022 περισσότερα από 300 περιστατικά μαζικών επιθέσεων με όπλα.

Και δεν είναι μόνον αυτό: πριν από μερικές ημέρες, ο συντηρητικός δικαστής Νιλ Γκόρσατς εξερράγη και κατηγόρησε το Ανώτατο Δικαστήριο ότι «απέτυχε να τιμήσει τις δεσμεύσεις του κράτους» έναντι των Ινδιάνων, καθώς με ψήφους 5-4 δικαίωσε την Οκλαχόμα δίνοντας στις Πολιτείες το δικαίωμα να παρεμβαίνουν με την αστυνομία τους σε περιοχές των Ινδιάνων όταν εκεί λαμβάνει χώρα έγκλημα στο οποίο εμπλέκεται μη Ινδιάνος.

Για να γίνει κατανοητή η οργή του Γκόρσατς, πρέπει να αναφερθεί ότι σε περιοχές που ανήκουν σε φυλές Ινδιάνων ο νόμος εφαρμόζεται είτε από ντόπιες δυνάμεις είτε από ομοσπονδιακές (π.χ. το FBI) και όχι από την πολιτειακή αστυνομία. Μάλιστα ο ίδιος ο Γκόρσατς είχε υπερασπιστεί το δικαίωμα αυτό σε απόφαση του 2020, ενώ η ανατροπή της αναμένεται να προκαλέσει τριβές μεταξύ πολιτειακής αστυνομίας και Ινδιάνων.

Ακόμα χειρότερα, πριν από μερικές ημέρες, το Ανώτατο Δικαστήριο με ψήφους 6-3 περιόρισε τη δυνατότητα της ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος να ελέγχει και να οριοθετεί τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα με το αιτιολογικό ότι ο σχετικός νόμος του 1970, που επιτρέπει στην Υπηρεσία να θέτει τα όρια εκπομπών αερίων που προκαλούν ζημιά στο περιβάλλον, δεν κάνει… σαφή αναφορά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και, ως εκ τούτου, η Υπηρεσία δεν έχει το δικαίωμα να θέτει όρια για το συγκεκριμένο αέριο του θερμοκηπίου.

Τη σχετική έγκληση στο Δικαστήριο είχε καταθέσει η Πολιτεία της Δυτικής Βιρτζίνια εκπροσωπώντας 19 Πολιτείες, αλλά και πολλές εταιρείες άνθρακα.

Πολιτική ένταση

Όλα αυτά που περιγράφονται πιο πάνω έχουν γίνει μόλις τις τελευταίες εβδομάδες προκαλώντας τεράστια ανησυχία για το πού το πάει το Ανώτατο Δικαστήριο, δεδομένου ότι ο δικαστής Κλάρενς Τόμας (μετά την απόφαση για την ανατροπή της «Roe vs. Wade») είχε σημειώσει ότι μπορεί να αποτελέσει το καλούπι για να ανατραπούν και άλλες σημαντικές αποφάσεις που αφορούν το δικαίωμα στην αντισύλληψη, αλλά και τους γάμους ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.

Τέτοιες αναφορές, όπως είναι φυσικό, προκαλούν σφοδρές αντιδράσεις και κάποιοι σχολιαστές και αναλυτές σημειώνουν ότι το Ανώτατο Δικαστήριο πλέον παίζει πολιτικό ρόλο συντασσόμενο με το πιο συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας και των ψηφοφόρων των ΗΠΑ.

Δεδομένου δε ότι τον Νοέμβριο θα διεξαχθούν οι ενδιάμεσες εκλογές, οι αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου αναμένεται να βρεθούν στην προμετωπίδα της αντιπαράθεσης:

● Οι Ρεπουμπλικανοί ισχυρίζονται ότι ουσιαστικά το σώμα δικαιώνει τις θέσεις τους για τα ζητήματα αυτά.

● Οι Δημοκρατικοί καλούν τους προοδευτικούς ψηφοφόρους σε πανστρατιά, προκειμένου να ενισχυθούν στο Κογκρέσο και να προχωρήσουν σε κωδικοποίηση των αποφάσεων που ανατρέπει το Ανώτατο Δικαστήριο, κάνοντάς τις ομοσπονδιακούς νόμους.

Μάλλον οι ιδρυτές του κράτους των ΗΠΑ δεν είχαν κάτι τέτοιο υπόψη όταν αποφάσιζαν να θεσμοθετήσουν το Ανώτατο Δικαστήριο ως θεματοφύλακα της συνταγματικής τάξης.

Διαβάστε επίσης:

Ακρίβεια: Καταναλωτές στα πρόθυρα νευρικής κρίσης λόγω νέου πληθωριστικού άλματος

Τα ελληνοτουρκικά μετά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ: Η Αθήνα συνεχίζει να στρουθοκαμηλίζει

ΠΑΣΟΚ: Τραβάει… αυτιά ο Ανδρουλάκης