Στην πόλη Χατάι της Τουρκίας, πριν από λίγα χρόνια, ο Μεχμέτ Γιασάρ Τσοσκούν έχτισε μια 12ώροφη πολυκατοικία με 250 διαμερίσματα, τα οποία διαφήμιζε ότι πρόσφεραν την ευκαιρία για «μια φωτογραφία από τον ουρανό». Τα διαμερίσματα πουλήθηκαν σε πολύ καλές τιμές. Περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι ζούσαν σε αυτό το «αναγεννησιακό συγκρότημα», όπως αποκαλείτο.

Ο σεισμός μετέτρεψε το πολυώροφο κτήριο σε έναν σωρό από μπάζα. Οι περισσότεροι από τους ενοίκους παραμένουν κάτω από τα ερείπια. Τέσσερις μέρες μετά ο Τσοσκούν συνελήφθη από τις τουρκικές αρχές στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης καθώς ετοιμαζόταν να επιβιβαστεί σε μία πτήση με προορισμό το Μαυροβούνιο. Συνελήφθη ως ύποπτος για «απάτη με την εμπλοκή δημόσιων φορέων και οργανισμών».

Η σύλληψη κατεγράφη από τις κάμερες και έγινε από τα μεγάλα θέματα των ημερών στην Τουρκία. Ακολούθησαν κι άλλες συλλήψεις εργολάβων και κατασκευαστών – τουλάχιστον 131 – που θεωρούνται υπεύθυνοι για τις ψεύτικες κατασκευές που έπεσαν σαν τραπουλόχαρτα.

Μετά τις αμνηστίες, η πυρά

Όμως αυτό δεν είναι παρά ένα κυνήγι μαγισσών, μια προσπάθεια του συστήματος Ερντογάν να στρέψει αλλού την προσοχή, να δώσει κάποιους βορά στις κάμερες για να εκτονωθεί η λαϊκή οργή. Ένας εύκολος τρόπος να αλλάξει η ατζέντα και να σταματήσει η συζήτηση για τις ευθύνες του ίδιου του Ερντογάν.

Μόνο που στην Τουρκία οι πάντες γνωρίζουν πως οι κατασκευαστές και οι εργολάβοι είναι άνθρωποι που τους «έφτιαξε» το σύστημα Ερντογάν. Μεταξύ αυτών οι πέντε μεγαλύτερες κατασκευαστικές, που η αντιπολίτευση τις χαρακτηρίζει «Besli Cete», δηλαδή «Συμμορία των Πέντε», καθώς στα χρόνια της παντοκρατορίας Ερντογάν αναλάμβαναν όλα τα δημόσια έργα και μέσω θυγατρικών την οικοδόμηση κατοικιών σε περιοχές – φιλέτα. Αυτή η «Συμμορία των Πέντε» βρίσκεται πίσω από πολλές από τις «χάρτινες πολυκατοικίες».

Ο Ερντογάν λοιπόν, για να διασωθεί, δεν διστάζει να στέλνει στην πυρά τους δικούς του ανθρώπους, τους οποίους στήριζε με τις περίφημες πλέον «αμνηστίες» που χορηγούσε σε κατασκευές που δεν πληρούσαν στοιχειωδώς τους αντισεισμικούς κανόνες.

Θεωρητικά ο αντισεισμικός κανονισμός είχε γίνει πιο αυστηρός την τελευταία δεκαετία, αλλά μόλις το 2018 ο ίδιος ο Ερντογάν, σε περιοδεία στο Καχραμάνμαρας, τη Μαλάτεια και το Χατάι έλεγε με υπερηφάνεια πως «λύσαμε τα προβλήματα 144.556 πολιτών με την οικοδομική αμνηστία».

Τι ήταν αυτή η αμνηστία; Η κυβέρνηση νομιμοποίησε κτήρια που είχαν εμφανείς οικοδομικές παρατυπίες, έναντι χρημάτων που πήγαιναν στον κρατικό κορβανά. Αυτά τα κτήρια που νομιμοποιήθηκαν είναι δεκάδες χιλιάδες. Στις δέκα επαρχίες που επλήγησαν από τον σεισμό έχουν καταρρεύσει ή έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές περισσότερα από 170.000 κτήρια. Από αυτά περίπου τα μισά είχαν λάβει «αμνηστία» από τον Ερντογάν.

«Ο δολοφόνος δεν είναι ο σεισμός, αλλά εκείνοι που μετατρέπουν τις πόλεις σε μαζικούς τάφους στο όνομα της πολεοδομικής ανασυγκρότησης, αυτοί που έβαλαν υπογραφές στις άδειες έγκρισης των οικοδομών» έγραφε ο Φεράι Αϊτεκίν Αϊντογάν στην εφημερίδα «BirGün» βάζοντας το δάχτυλο στην πληγή. Οι εργολάβοι αφαιρούσαν ακόμα και κολώνες από κτήρια για να κερδίσουν χώρους και χρήματα. Το ζήτημα είναι ότι οι οικοδομές αυτές είχαν άδειες υπογεγραμμένες από κρατικούς λειτουργούς.

Το τουρκικό υπουργείο Δικαιοσύνης έδωσε εντολή για τη συγκρότηση «υπηρεσιών διερεύνησης εγκλημάτων που σχετίζονται με τον σεισμό» και την ανάθεση των ερευνών σε εισαγγελείς. Το ζήτημα είναι πως κανένας δεν πιστεύει στην Τουρκία ότι το σύστημα θα «σκοτώσει» τα παιδιά του. Κάποιοι – λίγοι – θα την πληρώσουν για να κλείσουν τα στόματα του κόσμου.

Ο φόρος σεισμού και ο ρόλος του στρατού

Η τουρκική κοινωνία ρωτά επίσης πού πήγε ο «φόρος σεισμού». Ήδη από το 1999 το τουρκικό κράτος εισπράττει τον λεγόμενο «φόρο αλληλεγγύης για τους σεισμόπληκτους», που υποτίθεται ότι θα πήγαινε σε έργα αντισεισμικής προστασίας και την οργάνωση και εξοπλισμό των υπηρεσιών που ασχολούνται με την έρευνα και διάσωση. Προφανώς ούτε μια λίρα δεν πήγε σε αυτούς τους σκοπούς.

Γκρίνιες υπάρχουν και για τον ρόλο του στρατού.

● Πού ήταν τις πρώτες, κρίσιμες ώρες;

● Γιατί οι στρατιώτες έμειναν στα στρατόπεδα, τα οποία είναι πάρα πολλά στις πληγείσες περιοχές, όπου – ας μην ξεχνούμε – κυριαρχεί το κουρδικό στοιχείο, δηλαδή ο λαός που αποτελεί τον «εσωτερικό εχθρό» του τουρκικού κοσμικού κράτους;

Βεβαίως ο Ερντογάν έχει δημιουργήσει γέφυρες επικοινωνίας με τους Κούρδους, πολλοί από τους οποίους ψηφίζουν το ΑΚΡ, αλλά, ακόμα και με αυτή τη λογική, θα περίμενε κάποιος πως θα ενεργοποιούσε τον στρατό για να δώσει λύσεις στις σεισμόπληκτες περιοχές. Όμως ο Ερντογάν προτίμησε να κρατήσει τον στρατό στην άκρη. Μήπως επειδή φοβάται;

Ο Τούρκος Πρόεδρος, σε μία προσπάθεια να δείξει αντανακλαστικά ηγέτη, φρόντισε να επισκεφθεί ασφαλή σημεία των περιοχών που επλήγησαν, όπου, παίρνοντας τον ρόλο του «πατερούλη», ζήτησε χρόνο για να λύσει όλα τα προβλήματα.

Πότε θα στήσει κάλπες;

Αλλά πόσο χρόνο ζητάει άραγε ο Ερντογάν όταν (θεωρητικά) έχει μπροστά του τις κάλπες; Ή μήπως επικαλέστηκε την ανάγκη να του δοθεί χρόνος ακριβώς για να προετοιμάσει το έδαφος για το επόμενο σενάριο; Και ποιο είναι αυτό;

Οι κάλπες θεωρούνταν ένα αγκάθι για τον Ερντογάν πριν γίνει ο σεισμός. Ο εκ των ιδρυτικών στελεχών του κόμματος ΑΚΡ Μπουλέντ Αρίντς έγραψε ευθέως ότι εξετάζεται ήδη σοβαρά η αναβολή των εκλογών. Επικαλούμενος την πρωτοφανή καταστροφή ο Αρίντς, που διετέλεσε αναπληρωτής πρωθυπουργός το διάστημα 2009 – 2015, έστρεψε τα βέλη του κατά των πολιτικών και δημοσιογράφων που συζητούν για τις κάλπες σε μια τέτοια κατάσταση, επικαλούμενος το έλεος του Αλλάχ γι’ αυτούς τους… άπιστους και δηλώνοντας ευθέως ότι στις πληγείσες περιοχές «δεν υπάρχουν ψηφοφόροι – δεν υπάρχουν κάλπες».

Ο Αρίντς σημειώνει πως στις δέκα επαρχίες που επλήγησαν ζουν περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι, που εκλέγουν 85 βουλευτές στην Εθνοσυνέλευση. Αλλά «το τοπίο είναι τόσο επώδυνο ώστε δεν έχουν μείνει ψηφοφόροι… Οι εκλογικοί κατάλογοι είναι πλέον λάθος…». Άρα, κατά τη λογική του Αρίντς, δεν μπορούν να στηθούν κάλπες μέχρι να απογραφεί ο πληθυσμός και να καθοριστεί ο αριθμός των βουλευτών που θα εκπροσωπεί τις επαρχίες αυτές.

Πολύ απλά ο Εγκέλαδος δίνει στον Ερντογάν το πρόσχημα για να αλλάξει τον εκλογικό χάρτη και να αναβάλει τις εκλογές και ένας από τους δικούς του ανθρώπους, ο Αρίντς, παρουσίασε τα επιχειρήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Ενδεχομένως είναι πλέον θέμα χρόνου να ανακοινωθεί ότι οι εκλογές αναβάλλονται μέχρι… νεωτέρας.

Η αμείλικτη γλώσσα των αριθμών

Εκτός από τη λαϊκή οργή, ο Ερντογάν έχει να αντιμετωπίσει και τους αμείλικτους αριθμούς.

Ο χειρότερος σεισμός που έχει πλήξει την Τουρκία εδώ κι έναν αιώνα έχει αφήσει πίσω του ένα τσουνάμι καταστροφής που μπορεί να κοστίσει στην Άγκυρα μέχρι 84,1 δισ. δολάρια, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Τουρκικής Συνομοσπονδίας Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων. Από αυτά, τα 70,8 δισεκατομμύρια απαιτούνται για την αντιμετώπιση των καταστροφών στις οικοδομές, τα 10,4 δισεκατομμύρια αφορούν στην απώλεια εθνικού εισοδήματος και 2,9 δισεκατομμύρια στο κόστος από τις χαμένες ημέρες εργασίας.

Στις δέκα επαρχίες που επλήγησαν ζει περίπου το 15% του πληθυσμού της Τουρκίας, το οποίο παράγει το 10% του ΑΕΠ. Ο σεισμός θα περιορίσει την οικονομική ανάπτυξη κατά 2% τη χρονιά αυτή.

Κατά την εκτίμηση του εκτελεστικού διευθυντή του ΔΝΤ Μαχμούντ Μοχιελντίν, το αποτύπωμα του σεισμού στο ΑΕΠ δεν αναμένεται να είναι ανάλογο με εκείνο του σεισμού του 1999 στη βορειοδυτική Τουρκία, όταν επλήγη η βιομηχανική «καρδιά» της χώρας.

Το πρόβλημα όμως είναι πως στην Τουρκία άρχισε η συζήτηση για τον κίνδυνο να γίνει μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη. Ο καθηγητής Γεωλογίας Σουκρού Ερσόι του Τεχνικού Πανεπιστημίου Yildiz θεωρεί πως είναι θέμα χρόνου να δώσει μεγάλο σεισμό το ρήγμα της βόρειας Ανατολίας.

Αν συμβεί αυτό που φοβούνται οι σεισμολόγοι, τότε τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα για την Κωνσταντινούπολη, όπου, σύμφωνα με τον δήμαρχο Εκρέμ Ιμάμογλου, υπάρχουν 170.000 επικίνδυνα και 90.000 ακατάλληλα κτήρια. Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης, τα κτήρια που κατέρρευσαν στη νότια Τουρκία είναι περίπου 170.000.

Και αν πίσω από αυτούς τους αριθμούς «κρύβεται» ο δυνητικός κίνδυνος για μια καταστροφή άνευ προηγουμένου, υπάρχει ένας αριθμός που τρομάζει τους οικονομολόγους: η Κωνσταντινούπολη το 2021 παρήγαγε το 30,4% του ΑΕΠ της Τουρκίας. Δηλαδή, σε περίπτωση που πληγεί από σεισμό, αυτό σημαίνει οικονομική καταστροφή για την Τουρκία.

Και αυτό το γνωρίζει το επιτελείο Ερντογάν. Μόνο που δεν προλαβαίνει πλέον να βρεθεί «καβάλα στο κύμα», όπως έγινε με τον σεισμό του 1999, που τον έφερε στο παλάτι του. Τώρα τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα και ο Αλλάχ δεν είναι ευσπλαχνικός με τους αλαζόνες.

Διαβάστε επίσης:

«Ένοχοι» στα τηλεπαράθυρα, αθώοι στα δικαστήρια

Επίδομα και… άντε γεια: Παραμένουν χαμένοι οι συνταξιούχοι με προσωπική διαφορά

Χρυσάφι στα χέρια των funds: Στην ευχέρειά τους οι πλειστηριασμοί για προβληματικά
δάνεια άνω των 40 δισ. ευρώ