Αναζητώ στο λεξικό Τεγόπουλου – Φυτράκη το λήμμα «ωραιοπάθεια» και διαβάζω τη σημασία του: Είναι «η λατρεία, το πάθος για το ωραίο στη ζωή και στην τέχνη». Με δεδομένη αυτή τη σημασία, νομίζω ότι σε αυτή τη χώρα υπάρχει ένα διάχυτο πάθος για το άσχημο – μια «ασχημοπάθεια» θα μπορούσαμε να πούμε, λαμβάνοντας υπόψη τον όρο που υποδηλώνει το αντίθετο. Ο Καστοριάδης επέλεξε να μιλήσει πιο περιφραστικά, αν και περιορίστηκε στο να χαρακτηρίσει τον γραφειοκράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης: Γι’ αυτόν είπε στο βιβλίο του «Μπροστά στον πόλεμο» ότι χαρακτηριζόταν από το «θετικό μίσος του ωραίου».

Ο Ρούντι Τζουλιάνι, δήμαρχος της Νέας Υόρκης μέχρι το 2001, στο ερώτημα «γιατί επιλέξατε να ξεκινήσετε από τους δρόμους της πόλης σας» είχε απαντήσει: «Η καθαριότητα ενός τόπου καθρεφτίζει τον σεβασμό που έχουν οι ίδιοι οι κάτοικοι προς τον τόπο τους. Παλαιότερα, όταν πολλά από τα υπόγεια τρένα και τα απορριμματοφόρα μας ήταν καλυμμένα με γκράφιτι, περνούσαμε ένα δυνατό μήνυμα σε όσους τα έβλεπαν ότι ήμασταν μια πόλη που δεν έδινε μεγάλη αξία στη δημόσια ιδιοκτησία».

Ανεξάρτητα από τη μετέπειτα πορεία του Τζουλιάνι, από το αν έγινε συνεργάτης του Τραμπ ή χρεοκόπησε, το σίγουρο είναι ότι αποτέλεσε τον πολιτικό που, έστω και σε τοπική κλίμακα, αναχαίτισε την εγκληματικότητα, βάζοντας στο στόχαστρό του το «μικρό έγκλημα», δηλαδή αυτό που προετοιμάζει το μεγάλο.

Στην ελληνική πραγματικότητα, απολογητική της ασχήμιας υπήρξε το «αbsolute realism» – ο «Απόλυτος ρεαλισμός», ελληνική συμμετοχή στην Μπιενάλε της Βενετίας του 2002, όπου υπό την ανοχή του Ευ. Βενιζέλου (υπουργού Πολιτισμού) οι συμμετέχοντες συνέκλιναν σε μια άποψη που καθαγίαζε την πολεοδομική αθλιότητα αφήνοντας ως ίχνος του εγκλήματος φωτογραφικό υλικό.

Το 2007 πάλι έρχεται η έκθεση που συνδεόταν με την μπιενάλε της Αθήνας – η περίφημη Destroy Athens («Καταστρέψτε την Αθήνα») –, που υπό το πρόσχημα της καλλιτεχνικής ουδετερότητας εγκωμίαζε το κιτς και τους κιτσοειδείς εκπροσώπους του. Ύστερα από αυτά τα «προτάγματα» δεν ήταν περίεργο που οι ταραχές το 2008 με αφορμή τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου είχαν κύριο επικοινωνιακό μέρος την καταστροφή του εύσχημου και του ωραίου.

Νέα Υόρκη, Πόρτο Ράφτη

Για τη Νέα Υόρκη λέει ένας Έλληνας στο διαδίκτυο: «Στα 32 χρόνια που μένω στη Νέα Υόρκη δεν έχω δει καμία πινακίδα λερωμένη. Μήπως δεν υπάρχουν (στην Ελλάδα) ισχυροί νόμοι ή μήπως υπάρχουν και δεν τηρούνται δεδομένου ότι εμείς οι Έλληνες είμαστε πρωτεργάτες του “δεν βαριέσαι”»… Για την ελληνική πραγματικότητα των προαστίων, που είναι σχετικά πιο αθώα από πλευράς εγγραφών και κακοποιήσεων των τοίχων, λέει μια γυναίκα:

«Είναι πολύς καιρός που είχα στείλει μήνυμα και στο “Πόρτο Ράφτη Νιουζ” και σε καθημερινή εφημερίδα ότι η κατάσταση με τις πινακίδες και στο Πόρτο Ράφτη είναι χάλια. Δεν ξέρεις (αν δεν είσαι κάτοικος της περιοχής) αν πρέπει να στρίψεις δεξιά ή αριστερά κ.λπ. από το βάψιμο των πινακίδων και από τα αυτοκόλλητα που έχουν πάνω τους. Αλλά εδώ βάφουνε τα σπίτια με σπρέι (μέχρι και μέσα στο Β’ Νεκροταφείο σε εσωτερικό τοίχο είδα σήμερα βαμμένο με σπρέι), στις πινακίδες θα κολλήσουν!».

Ένας από τους μεγάλους και παράλογους βανδαλισμούς είναι αυτός που έγινε στο ωδείο Atheneum το 2021: Η είδηση έλεγε πως «οι παραβατικοί» έκλεψαν ή κατέστρεψαν τα πάντα, στα οποία περιλαμβάνονται οι κιθάρες, τα βιολοντσέλο, τα κοντραμπάσα, η άρπα, μέχρι και 18 πιάνα που βρήκαν – αυτά ψεκάστηκαν με σκόνη από πυροσβεστήρες…

Ποιο είναι το θέμα;

Το θέμα δεν είναι να αποδεχθεί κάποιος τις νόρμες κάποιων νοικοκυραίων εκβάλλοντας ουρανομήκεις κραυγές εναντίον των βανδαλισμών που έγιναν πρόσφατα ή παλιότερα. Το θέμα δεν είναι να αξιώσει την επιβολή παραδειγματικών ποινών φυλάκισης ή την επιβολή εξοντωτικών αποζημιώσεων – όπως εκείνες που ανεπαισθήτως έχουν εισαγάγει στον λεγόμενο νομικό μας «πολιτισμό» την αρχαϊκή ποινή της δήμευσης της περιουσίας…

Το θέμα δεν είναι να αξιώσει κανείς μια επί πλέον αστυνόμευση ζωτικού κοινωνικού χώρου. Το θέμα είναι ένα τεράστιο και διάχυτο επειδή:

● Οι δυνάμεις που απεργάζονται το «κακοφόρμισμα» του χώρου επιμένουν σε αυτή την πρακτική πολλαπλασιάζοντας με καρκινικούς ρυθμούς τα κύτταρα της ασχήμιας.

● Υπάρχει ένα εξαθλιωμένο τσογλαναριάτο εξειδικευμένο στην καταστροφή εγκαταστάσεων του Πολυτεχνείου και άλλων πανεπιστημιακών χώρων ύστερα από διάφορα πολιτικά γεγονότα.

● Υπάρχει ένα απύθμενο μίσος εναντίον των πινακίδων της Τροχαίας από τη θύρα Χ ή Ψ του Α ή Β ποδοσφαιρικού σωματείου.

● Υπάρχουν πολιτικοποιημένα άτομα που «κάνουν κατάληψη» κάποιων τοίχων σε ορισμένες συνοικίες της Αθήνας, γράφοντας κάποτε «προοδευτικά» συνθήματα (όπως φερ’ ειπείν: «Κρεμάλα στους φασίστες»!), τα οποία συνθήματα συν-αθροίζονται με τους υπόλοιπους βανδαλισμούς και τις δυσπλασίες του χώρου.

Υπάρχει ένα μεγάλο γιατί, που αναδύεται από την ολότητα της κοινωνίας, που προκαλεί επώδυνες συγκρίσεις με χώρες της Δυτικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, που οδηγεί σε «εκ του προχείρου ερμηνείες» της κακοδιαχείρισης των επιφανειών. Που ερωτοτροπεί με τις δυνάμεις της (πα)ταξης ή με τις φυλογενετικές θεωρίες περί ασχήμιας: «Είσαι Έλληνας και φαίνεσαι!», κατά πώς λέει και ένα σύνθημα στον τοίχο…

Εν τω μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει «στο καράβι που λέγεται Αγωνία 2024», θα μπορούσε να γράψει ο Σεφέρης – αν ζούσε περίπου 130 χρόνια! Η Ελλάδα ταξιδεύει σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο όπου, ανεξάρτητα από παρακμιακές τάσεις, ανεβαίνει ο πήχης της αισθητικής του αστικού χώρου, όπου αναπτύσσεται η προβληματική γενικώς για το τοπίο. Όπου ψηφίζονται διεθνείς νόμοι και εσωτερικεύονται στην ελληνική έννομη τάξη, για την προστασία του τοπίου.

Ταξιδεύει με τους διανοούμενούς της να κάνουν γενικώς το κουνέλι μπροστά στις εκφάνσεις του βανδαλισμού, στερούμενοι του θάρρους που έσπρωχνε τον Γιάννη Τσαρούχη «να την πέφτει στα ίσια» σε μια εποχή που κορδωνόταν για τη λαϊκότητά της λέγοντας: «Η ασχήμια της Αττικής είναι λαϊκό αίτημα»! Ο κανόνας βεβαίως δεν παύει να έχει και τις εξαιρέσεις του, μεταξύ των οποίων μια συμπαθέστατη απεργία του διδακτικού προσωπικού της Νομικής, στα 1998, της οποίας αίτημα ήταν, μεταξύ άλλων, και η αποκατάσταση του βανδαλισμένου κτηρίου της οδού Σόλωνος…

Φαίνεται ότι κάποιοι εκτρέφουν αυτό το «μίσος για το ωραίο» ή και, αντίθετα, τον «έρωτα με την ασχήμια». Φαίνεται πως διαθέτουν το ίδιο υπόγειο κόμπλεξ των γραφειοκρατών, που φοβόντουσαν την ανατρεπτική δύναμη, τη λειτουργικότητα, τη σημασία της αισθητικής. Σε «πρώτο πλάνο» μάλιστα οι εν λόγω τύποι το παίζουν και «άρνηση» του συστήματος – όμως πρόκειται για ένα ακόμη ψέμα, που είναι σε θέση να ξεγελάει μόνο τους ρηχούς…

* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

Όλα δύσκολα χωρίς το «3» – Πώς επιχειρεί η Ν.Δ. να επανασυσπειρώσει τους θυμωμένους ψηφοφόρους της

Κλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή

Ελλάδα και Τουρκία συνεχίζουν να βαδίζουν στη γέφυρα της προσέγγισης