Κόρμακ Μακάρθι
Τέκνο του Θεού
Μετάφραση: Παναγιώτη Κεχαγιά
Εκδόσεις: Gutenberg
Σελ.: 224

Ελάχιστοι είναι οι συγγραφείς οι οποίοι κατά τη διάρκεια της πορείας τους τόλμησαν να βουτήξουν στον σκοτεινότερο βυθό της ανθρώπινης φύσης και να τη χαρτογραφήσουν τόσο διεξοδικά, να μελετήσουν σπιθαμή προς σπιθαμή κάθε αθέατη πτυχή της, όσο ο Κόρμακ Μακάρθι, αυτός ο τεράστιος Αμερικανός λαξευτής του λόγου, που λίγο καιρό πριν έφυγε από τη ζωή αφήνοντάς μας ακριβή κληρονομιά το εμβληματικό του έργο.

Μετά το συγκλονιστικό μυθιστορηματικό δίπτυχο «Ο επιβάτης» και «Stella Maris» που εξέδωσαν οι εκδόσεις Gutenberg στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς, σε αριστοτεχνική μετάφραση του Γιώργου Κυριαζή, αρχές του φετινού Ιουλίου, εν είδει αποχαιρετισμού και φόρου τιμής στον γίγαντα των αμερικανικών γραμμάτων που πέρασε στην αιωνιότητα, οι εκδόσεις Gutenberg εξέδωσαν ένα ακόμα μυθιστόρημά του στη σειρά – θαύμα Aldina.

Ο λόγος για το «Τέκνο του Θεού», που πρωτοεκδόθηκε το 1973 και τώρα, για πρώτη φορά μεταφρασμένο στα ελληνικά, έρχεται να εκπέμψει το μαύρο του φως, να συγκλονίσει και να αποδείξει ότι, παρόλο που πρόκειται για ένα από τα πρώιμα και λιγότερο γνωστά έργα του Μακάρθι, άρα και προηγείται της κυκλοφορίας των ωριμότερων και πιο επιτυχημένων εμπορικά μυθιστορημάτων του, είναι ένα εξίσου σπουδαίο λογοτεχνικό κείμενο με όλα εκείνα τα γνώριμα στοιχεία που καθιέρωσαν μετέπειτα τον Μακάρθι και τον ενέταξαν σε ένα από τα υψηλότερα βάθρα της αμερικανικής λογοτεχνίας: σκοτεινή, ζοφερή, υποβλητική ατμόσφαιρα, πυκνή ωμή πρόζα, κοφτοί διφορούμενοι διάλογοι, φιλοσοφικός μηδενισμός, ακραία βία και ήρωες που παίζουν κορώνα γράμματα τον χαμένο τους βίο, που βιώνουν τη μοναξιά και την απελπισία με βήματα προς την παραφροσύνη και τον γκρεμό.

Πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος είναι ο Λέστερ Μπάλαρντ. Ένα τέκνο του Θεού, σαν εσένα, σαν εμένα, σαν εμάς. Φτωχός αγρότης στην επαρχία του Σέβιερ του Τενεσί και η ιστορία του αρχίζει με την κατάσχεση και τη δημοπρασία του αγροκτήματός του. Μικρόσωμος, άπλυτος, αξύριστος, αμήχανος αρχικά μπροστά στο ανθρώπινο πανηγύρι που μαζεύεται έξω από την οικία του την ώρα της δημοπρασίας της γης του, προβάλλει αντίσταση αλλά τελικά βγαίνει χαμένος γιατί ήταν εξ αρχής χαμένος. Μετακινείται σε ένα παλιό εγκαταλελειμμένο σπίτι. Απόκληρος, ανέστιος, ολομόναχος, ταπεινωμένος, απελπισμένος, απόμακρος, με μόνο περιουσιακό του στοιχείο μια καραμπίνα που έχει μονίμως περασμένη στον ώμο του, περιφέρεται στο αφιλόξενο, άγριο τοπίο του Τενεσί ψάχνοντας τρόπο να επιβιώσει, να χορτάσει την πείνα του.

Διαπράττει μικροκλοπές και στη συνέχεια περνάει σε εγκλήματα και κτηνωδίες. Εύκολος στόχος για τους άλλους, ο αποδιοπομπαίος τράγος, ο τρελός της κομητείας, τριγυρίζει και μιλάει στην παγωμένη νύχτα, στ’ αστέρια και στον εαυτό του, περπατάει μέσα στα δάση και στους έρημους δρόμους – μια μικροσκοπική φιγούρα που γυρεύει νόημα, Θεό κι απάγκιο έχοντας χάσει κάθε ελπίδα, κάθε ίχνος καθοδήγησης. Ένα απολωλός πρόβατο που μεταμορφώνεται σε τέρας.

Το παλιό ερειπωμένο σπίτι στο οποίο βρήκε στέγη, παίρνει φωτιά σε μια προσπάθεια του Λέστερ να δυναμώσει τις φλόγες στο τζάκι. Και μαζί με το σπίτι καίγεται και το νεκρό κορίτσι που ο Λέστερ εντόπισε μαζί με τον νεκρό εραστή της μέσα σε ένα αυτοκίνητο στην ερημιά – αδιευκρίνιστα τα αίτια θανάτου του ζευγαριού. Κλέβει τα λιγοστά χρήματα των δυο νεκρών, ασελγεί πάνω στο γυναικείο πτώμα και έπειτα το παίρνει μαζί του στο σπίτι ως τρόπαιο, ως ένα κορμί που δεν προβάλλει καμία αντίσταση στην αρρωστημένη, σεξουαλική πείνα του. Κι αφού το σπίτι καίγεται, ο πρωταγωνιστής βρίσκει καταφύγιο σε μια σπηλιά. Κι από εκεί, πηγαινοέρχεται στη μικρή κομητεία, συχνά πάει έξω από το αγρόκτημά του και παρακολουθεί τον νέο ιδιοκτήτη. Η ψυχική του σταθερότητα γίνεται όλο και πιο αμφισβητήσιμη. Περιφέρεται σαν τρελή σκιά μέσα στην παγωνιά, κάτω από πυκνή χιονόπτωση και την καταρρακτώδη, αδιάκοπη, αδίστακτη βροχή. Σπάει κάθε ηθικό φραγμό, ξεπερνάει κάθε όριο, συνεχίζει να διαπράττει τα επόμενα ειδεχθή του εγκλήματα. Εν ψυχρώ. Σε απεργία συναισθημάτων. Φαινομενικά θολωμένος αλλά ουσιαστικά έχοντας πλήρη επίγνωση του τι κάνει. Παίρνει εκδίκηση για ό,τι δεν κατάφερε, για όσα δεν έζησε, για ό,τι του πήραν, για ό,τι δεν είναι, για ό,τι είναι όπως είναι, για την απουσία προσφοράς τρυφερότητας και ανθρωπιάς.

Ο σερίφης και ο βοηθός σερίφη δεν έχουν έγκυρες κατηγορίες εναντίον του καθώς δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδηλώνουν την εμπλοκή του σε οποιαδήποτε εκτέλεση ή εξαφάνιση, παρά μόνο υποψίες. Οι κάτοικοι της κομητείας παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους. Κι όμως, ο Λέστερ Μπάλαρντ βρίσκει τρόπο να ξεφύγει της «τιμωρίας» τρέχοντας σαν άπιαστο θηρίο στο φυσικό του περιβάλλον. Ώς το τέλος του.

Ο Μακάρθι γράφει με έξοχο ποιητικό και κινηματογραφικό τρόπο, ωμά και αποστασιοποιημένα. Δεν συμπαθεί ούτε αντιπαθεί τον ήρωά του παρά καταγράφει τη διαδρομή του στις υπόγειες στοές του εαυτού του και στην προσωπική του κόλαση, χωρίς να εξηγεί τους λόγους για τους οποίους ένα «τέκνο του Θεού» μετατρέπεται σε ανθρωπόμορφο τέρας. Παρουσιάζει έναν κατακερματισμένο άνδρα που αντικατοπτρίζει το είδωλο των κατακερματισμένων αυτού του κόσμου. Δεν δίνει πολλά στοιχεία και λεπτομέρειες για το παρελθόν του Λέστερ εκτός των γεγονότων – μέσω αφηγήσεων των δευτεραγωνιστών – ότι ο πατέρας του βρέθηκε κρεμασμένος ενώ η μητέρα του είχε νωρίτερα εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία προς άγνωστο προορισμό. Άρα, φανερό πως ο Λέστερ μεγάλωσε μόνος σε ένα παρακμιακό περιβάλλον του αμερικανικού Νότου, χωρίς μόρφωση, χωρίς αγάπη, χωρίς κανόνες, χωρίς έλεγχο, χωρίς τη στοιχειώδη ικανότητα να καταπνίγει παράλογες επιθυμίες και παρορμήσεις.

Τραγικός ήρωας ο Λέστερ, ο κακός σπόρος που φύτρωσε μέσα στα σκουπίδια και σε τόνους λάσπης, μισητός και αξιολύπητος, προκαλεί δάκρυα συγκίνησης και απέχθεια ταυτόχρονα.

Το «Τέκνο του Θεού» είναι ένα αριστουργηματικό, δυσβάσταχτο και συνταρακτικό μυθιστόρημα μικρής έκτασης, που χωρίζεται σε τρία μέρη, με σύντομα κεφάλαια που περιγράφουν γραμμικά την «κάθοδο» του πρωταγωνιστή και που εναλλάσσονται με κεφάλαια προφορικών μαρτυριών των κατοίκων της κομητείας, οι οποίοι προσπαθούν να βρουν μια αιτία για τις αποτρόπαιες πράξεις του. Και παρά τις περίπου 200 σελίδες του δεν είναι ένα λογοτεχνικό κείμενο που διαβάζεται απνευστί, γιατί ο αναγνώστης σε αρκετά σημεία θα νιώσει την ανάγκη να βγει στην επιφάνεια, να πάρει ανάσα, να συνειδητοποιήσει ότι το Κακό είναι μέρος της ανθρώπινης κατάστασης και απέχει ελάχιστα από το Καλό κι ότι ο κόσμος μας ήταν, είναι και θα είναι τρομακτικός, βίαιος και ανελέητος.
Διαφωτιστική εισαγωγή και εξαίσια μετάφραση από τον Παναγιώτη Κεχαγιά που – και εδώ, όπως και στο «Καθώς ψυχορραγώ» του Φώκνερ – είχε να αναμετρηθεί με ένα «μαύρο», απαιτητικό κείμενο και τα κατάφερε επάξια.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Σωτήρης Δημητρίου – Ένας Διογένης των καιρών μας

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομαδας

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας