Λάσλο Κρασναχορκάι

Herscht 07769

Η ιστορία Μπαχ του Φλόριαν Χερστ

Μετάφραση: Μανουέλα Μπέρκι

Εκδόσεις: Πόλις

Σελ.: 432

Αναμφισβήτητα, μια από τις σημαντικότερες κυκλοφορίες της τρέχουσας εκδοτικής χρονιάς το νέο μυθιστόρημα του σπουδαίου Ούγγρου συγγραφέα Λάσλο Κρασναχορκάι, τιμημένου με πλήθος διακρίσεων και βραβευμένου με το Man Booker International Prize 2015, που απογείωσε την καριέρα του και τον καθιέρωσε σε παγκόσμιο επίπεδο. Αποτελεί το έκτο έργο του που εκδίδεται στη γλώσσα μας, πάντα από τις εκδόσεις Πόλις, μετά τα αριστουργηματικά του «Πόλεμος και πόλεμος» (2015), «Η μελαγχολία της αντίστασης» (2016), «Το τανγκό του Σατανά» (2018), «Η Σέιομπο πέρασε από εκεί κάτω» (2019) και «Η επιστροφή του βαρόνου Βένκχαιμ» (2020).

Γνώριμο, ιδιαίτερο, μελαγχολικό, δυστοπικό και άκρως ελκυστικό το ύφος του κορυφαίου μυθιστοριογράφου, με χαρακτηριστικά τον παραληρηματικό, χειμαρρώδη, πληθωρικό, σπινθηροβόλο μακροπερίοδο λόγο, με την απουσία συντακτικών κανόνων, με την ενσωμάτωση του ευθέος λόγου στην αφήγηση και την αλλαγή αφηγητή, συχνά, μέσα στην ίδια πρόταση και με βασική θεματολογία την έννοια του τέλους και της «αποκάλυψης», την τραγική οικονομική, πολιτική και κοινωνική κατάσταση του πλανήτη, την απόλυτη ήττα μιας ανθρωπότητας έρημης, διαλυμένης, χωρίς ηθικές αξίες, με τα θεμέλιά της σαθρά, με το Κακό να κυριαρχεί και με τον άνθρωπο παραδομένο στον παραλογισμό – πλάσμα ενός κόσμου ριζικά διαβρωμένου από τους δαίμονες της ίδιας του της φύσης.

Ο Κρασναχορκάι έχει το χάρισμα να μελετά σε βάθος όλα τα ειδεχθή ανθρώπινα γνωρίσματα, να τα προσωποποιεί και να τα ενσωματώνει στην ατμόσφαιρα των έργων του, να δημιουργεί χαρακτήρες εξαθλιωμένους, αγγέλους που κρύβουν εντός τους δαίμονες, απελπισμένους και μόνους – σαν μοναχικές μικρές κουκίδες σε τεράστιο χάρτη –, ανίσχυρους που φαινομενικά μοιάζουν ισχυροί, που παρασύρονται στα μαύρα νερά της δίνης του Κακού και, παράλληλα, είναι χαρακτήρες συμπαθείς, γοητευτικοί και αλησμόνητοι.

Γεννημένος στην περιοχή Gyula της Ουγγαρίας το 1954, με σπουδές νομικών και φιλολογίας, ο Λάσλο Κρασναχορκάι, πέρα από μυθιστοριογράφος ολκής, είναι δοκιμιογράφος, διηγηματογράφος και σεναριογράφος. Δυο από τα μυθιστορήματά του, «Το τανγκό του Σατανά» και «Η μελαγχολία της αντίστασης» έχουν μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη από τον Μπέλα Ταρ, για τον οποίο ο Κρασναχορκάι έχει γράψει και πρωτότυπα σενάρια. Και, ομολογουμένως, είναι από τους συγγραφείς που οι λέξεις δεν μπορούν να μπουν σε σειρά για να περιγράψουν τον ίδιο και το τεράστιο έργο του, και αν μπουν διστάζουν να μιλήσουν, οπότε εδώ, στο παρόν κείμενο, πραγματοποιείται μια προσπάθεια αποτίμησης της συγγραφικής του δεινότητας, της σπουδαίας πεζογραφίας του, που αψηφά κανόνες και ξεπερνά αφηγηματικές συμβάσεις και περιγραφής του νέου του συγκλονιστικού μυθιστορήματος,

Στο «Herscht 07769» κεντρικός ήρωας είναι ο νεαρός Φλόριαν Χερστ, που πέρασε τα παιδικά του χρόνια σε αναμορφωτήριο, χωρίς οικογένεια, χωρίς μόρφωση και ταυτότητα. Διανοητικά ταραγμένος και ψυχολογικά ασταθής, με δυσκολία επικοινωνίας με τους άλλους γύρω του, με τεράστια σωματική διάπλαση και δύναμη, ένας καλοκάγαθος γίγαντας, αθώος και αφελής σαν παιδί. Παιδί «εκπληκτικά έξυπνο και δεκτικό», που «στην πραγματικότητα δεν καταλάβαινε τίποτα, απλώς τα μετέτρεπε όλα στο δικό του ιδιόμορφο σύστημα». Ο Φλόριαν ζει στην Κάνα, μια μικρή επινοημένη πόλη της Θουριγγίας (μια πόλη βυθισμένη στην οικονομική κρίση, την αβεβαιότητα και την εγκατάλειψη) και είναι υπό την προστασία και τον έλεγχο του Μπόση, ιδιοκτήτη μιας εταιρείας καθαρισμού τοίχων. Μένει σε ένα παλιό σπίτι και τα βγάζει πέρα με τα λιγοστά χρήματα που του δίνει ο Μπόσης για τις υπηρεσίες του, καθώς ο Φλόριαν εργάζεται ως καθαριστής τοίχων. Είναι ευχαριστημένος, εκτιμά, θαυμάζει, αγαπάει και υποστηρίζει τον Μπόση του ακόμα κι όταν η μικρή μελαγχολική κοινότητα αμφισβητεί την παρουσία του και τις περίεργες κινήσεις του αφεντικού του. Και όχι άδικα, αφού, όπως αποδεικνύεται, ο Μπόσης είναι ο αρχηγός μιας ομάδας νεοναζί της περιοχής, ένας ρόλος που κρύβεται έξυπνα πίσω από τη λατρεία του για το μουσικό έργο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.

Οι «άνθρωποι» του Μπόση και ο ίδιος είναι αρχικά υπεράνω υποψίας, μια και είναι (ή παριστάνουν ότι είναι) εραστές της μουσικής και μέλη της τοπικής ορχήστρας «Συμφωνικοί της Κάνα». Η άγρια συμμορία και ο αρχηγός της, ανάμεσα σε κατανάλωση άφθονης μπύρας και σε πρόβες αδέξιων εκτελέσεων κομματιών του Μπαχ, θεωρούν πως η πόλη τους, ολόκληρη η Θουριγγία και ολόκληρη η χώρα κατοικούνται από παρίες, δειλούς, τρελούς και αποτυχημένους που έχουν λησμονήσει τα εθνικά ιδεώδη και χρέος δικό τους είναι να τα επαναφέρουν. Ο Φλόριαν, που βρίσκεται συχνά στην παρέα τους, ακούει τις ακραίες απόψεις τους χωρίς να καταλαβαίνει ποιος είναι ο σκοπός τους, του φτάνει μόνο που ανήκει κάπου, που είναι μέλος μιας συντροφιάς.

Ο Φλόριαν, που λατρεύει τον Μπαχ γιατί οι συνθέσεις του κρύβουν τα μυστικά της ζωής, διάγει μια ήσυχη καθημερινότητα, δουλεύει στις επιχειρήσεις καθαρισμού τοίχων και μνημείων από γκράφιτι, ένα εκ των οποίων απεικονίζει ένα κεφάλι λύκου και την προσωπική αντωνυμία Wir (Εμείς). Κατά τα άλλα, η καθημερινότητά του κυλά αργά και υποτονικά ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής που βιώνουν τα προσωπικά τους μικρά και μεγάλα κωμικοτραγικά γεγονότα. Κι αν κάτι αλλάζει και σπάει τη ρουτίνα του Φλόριαν, αυτό είναι οι συναντήσεις του με τον καθηγητή, φυσικό και μετεωρολόγο Κόλερ. Οι διαλέξεις του Κόλερ για το σύμπαν, το μπιγκ μπανγκ, τα στοιχειώδη σωματίδια και τον αφανισμό του σύμπαντος επηρεάζουν βαθιά τον Φλόριαν, τον πανικοβάλλουν. Τρομαγμένος στη σκέψη ότι το τέλος της ανθρωπότητας πλησιάζει, ο νεαρός Φλόριαν σπεύδει να ενημερώσει τις Αρχές της Γερμανίας για την επικείμενη καταστροφή και αρχίζει να γράφει εμμονικά αλλεπάλληλες και αναπάντητες επιστολές προς την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, καλώντας την να λάβει μέτρα επειγόντως για να αποφευχθούν τα χειρότερα, υπογράφοντας ως Herscht 07769 και υπό τις μελωδίες του Μπαχ που τραντάζουν τα σωθικά του ανθρώπου. Κι έτσι, παράλληλα με τη σύνταξη και την αποστολή των επιστολών και την καθημερινή ρουτίνα του Φλόριαν, ο τόπος είναι σε μια πρωτόγνωρη διαδικασία «βρασμού», καθώς αρχίζουν να συμβαίνουν διάφορα ανεξήγητα και τρομακτικά γεγονότα: λύκοι κάνουν την εμφάνισή τους, γκράφιτι σβήνονται και ξαναφτιάχνονται, κάτοικοι εξαφανίζονται μυστηριωδώς κι ένα βενζινάδικο ανατινάζεται με το ζευγάρι των ιδιοκτητών να βρίσκει τραγικό θάνατο.

Σιγά σιγά συντελείται η σταδιακή μεταμόρφωση του Φλόριαν. Είναι σαν να κατεβαίνει απότομα από το σύννεφό του στη γη, ο κόσμος γύρω του σκοτεινιάζει και (του) αποκαλύπτεται. Μέσω ενός κινητού τηλεφώνου που ο Μπόσης του έδωσε για να επικοινωνεί, ο Φλόριαν βλέπει τυχαία ένα βίντεο που δείχνει ποιοι είναι οι δράστες στο έγκλημα ανατίναξης του βενζινάδικου. Κι εδώ είναι η δική του Αποκάλυψη εαυτού και νοήματος στη ζωή του. Έχοντας στο νου του, στα αυτιά του και στην καρδιά του τις σουίτες, τις σονάτες, τα χορωδιακά, τις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ, τα Βρανδεμβούργια Κονσέρτα και τα Κατά Ματθαίον Πάθη του Μπαχ και με την πεποίθηση ότι «από την τέχνη του Μπαχ απλούστατα απουσιάζει το Κακό», ο πρώην αγαθός Φλόριαν μετατρέπεται σε άγγελο τιμωρό για να σώσει ό,τι σώζεται από την αθωότητα και την ομορφιά του τόπου του.

Αυτό που ξεκινά με μια αφήγηση χαμηλών ταχυτήτων, στην πορεία επιταχύνεται και οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές και κόβουν την ανάσα. Κι αυτό που καταφέρνει πάντα ο Κρασνακορκάι στα ψυχογραφικά, φιλοσοφικών διαστάσεων, λογοτεχνικά του κείμενα είναι – με όχημα την τέχνη της γραφής του – να ασκήσει κριτική στη χώρα του και στον κόσμο, να μιλήσει για τον ζόφο, τις ρωγμές, τους τριγμούς, τη σταδιακή κατάρρευση και την οριστική καταδίκη της ανθρώπινης φύσης, για το Καλό και το Κακό και την αέναη μάχη τους, για τη ζωή και τον θάνατο και τις καταστροφικές συνέπειες της βαναυσότητας, χρησιμοποιώντας ως «μαξιλάρι» το υπονομευτικό χιούμορ και μια ανείπωτα τρυφερή ματιά στα πράγματα.

Από τους μεγαλύτερους συγγραφείς / μελετητές / ανατόμους της εποχής μας, ο Λάσλο Κρασναχορκάι έχει δημιουργήσει ένα εντελώς προσωπικό δικό του κεφάλαιο στην ιστορία της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Κι ένα ακόμα αριστούργημά του, το «Herscht 07769», από τις εκδόσεις Πόλις, που εκδίδουν με συνέπεια, προσήλωση και προσεγμένη δουλειά τα μεγαλειώδη έργα του, μεταφράστηκε άψογα, ολοζώντανα και με παλμό κατευθείαν από τα ουγγρικά από τη Μανουέλα Μπέρκι.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλιο: Ο δαιδαλώδης κόσμος της ύπαρξης

Βιβλία: Οι προτάσεις της εβδομάδας

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας