Η περιβαλλοντική πτώχευση ήταν μια από τις μεγαλύτερες – και ίσως μη αναστρέψιμες – επιπτώσεις που επέφερε στη χώρα η πολιτική των μνημονίων. 

 

Στο όνομα μιας αλλοπρόσαλλης και αδιέξοδης, δήθεν, ανάπτυξης, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, αποδομήθηκε, σχεδόν, το σύνολο της περιβαλλοντικής, δασικής, πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας και αναδείχθηκε ο εκάστοτε επίδοξος επενδυτής στον απόλυτο κυρίαρχο σε επίπεδο σχεδιασμού, προστασίας και χρήσεων γης.

 

Υπό τον ψευδεπίγραφο τίτλο των μεταρρυθμίσεων, της πάταξης της γραφειοκρατίας και του εκσυγχρονισμού του κράτους, εν μια νυκτί καταργήθηκαν ή υποβαθμίστηκαν οι φορείς διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, περιορίστηκαν στο ελάχιστο τα κονδύλια για το Πράσινο Ταμείο και επί της ουσίας εκκενώθηκαν οι υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος.

 

Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται, όμως, στη νέα τάξη πραγμάτων που μέσα από, κυρίως φωτογραφικά, νομοθετήματα επιβλήθηκε, νέα τάξη που στο όνομα της εξασφάλισης θέσεων εργασίας και με την υποψία και μόνο της προσέλκυσης κεφαλαίων, έβγαλε σε πλειστηριασμό δάση και δασικές εκτάσεις, αιγιαλούς και παραλίες. Νέα τάξη πραγμάτων πρόθυμη να θυσιάσει το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας, στο όνομα μιας περιορισμένης και χωρίς προοπτική, λογιστικού τύπου ανάπτυξης της χώρας.

 

Η ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, ενός κόμματος που προεκλογικά είχε κάνει κεντρικό θέμα και την περιβαλλοντική διάσωση της χώρας, σε συνδυασμό με την εκλογική συνεργασία με τους Οικολόγους Πράσινους και την ανάληψη του υπουργείου Περιβάλλοντος από τον Γιάννη Τσιρώνη, εκ των παλαιότερων στελεχών της πολιτικής οικολογίας, έδωσε τα διαπιστευτήρια για μια άλλη προσέγγιση στο θέμα της ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος.

 

Τέσσερις μήνες μετά, και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος που εορτάζεται σήμερα, 5 Ιουνίου, το «Π», ζήτησε από τέσσερις από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές οργανώσεις της χώρας να σχολιάσουν τις πρώτες κινήσεις της κυβέρνησης αλλά και να προτείνουν τα αναγκαία βήματα για την απεμπλοκή της χώρας από το περιβαλλοντικό μνημόνιο.

 

ΥΠΑΠΕΝ: Απαιτείται στροφή 180^ο

Του Δημήτρη Ιμπραήμ, συντονιστή εκστρατειών της Greenpeace για τις κλιματικές αλλαγές και την ενέργεια

Η συγκρατημένη αισιοδοξία και το δεδομένο ενδιαφέρον μας μετά τη θεαματική αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στις 25 Ιανουαρίου δυστυχώς δεν κράτησαν πολύ. Αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί κατόρθωμα της νέας πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΑΠΕΝ, αν αναλογιστούμε ότι οι προκάτοχοί τους είχαν επιδοθεί σε μία τόσο πρωτοφανή επίθεση στην περιβαλλοντική νομοθεσία, που ο πήχης των προσδοκιών είχε τεθεί πλέον πολύ χαμηλά.

Το πλέον ανησυχητικό με τη στάση του νέου υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, κ. Λαφαζάνη, δεν είναι τόσο οι αρνητικές θέσεις που έχει εκφράσει για μείζονα περιβαλλοντικά και ενεργειακά θέματα (ο κ. Λαφαζάνης έγινε ο πρώτος υπουργός που απαξίωσε δημόσια την εξοικονόμηση ενέργειας και μάλιστα σε ευρωπαϊκό συμβούλιο ενέργειας). Είναι η παντελής του άρνηση να συζητήσει και να ακούσει όλο το φάσμα των απόψεων και όχι μόνο αυτό που εξυπηρετεί το αφήγημά του ή επιβεβαιώνει τη θεωρία του. Λίγες εβδομάδες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, οι 13 περιβαλλοντικές οργανώσεις απέστειλαν επιστολή με την οποία ζητούσαν ενημερωτική συνάντηση με τον νέο υπουργό, με θέμα μεταξύ άλλων και τα ενεργειακά. Ο υπουργός όχι μόνο αρνήθηκε τη συνάντηση και παρέπεμψε στον αναπληρωτή του, κ. Τσιρώνη, αλλά αφαίρεσε και τα ενεργειακά από την ατζέντα. 

Μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα ο κ. Λαφαζάνης συναντήθηκε πολλάκις με τους εκπροσώπους των συνδικάτων της ΔΕΗ (πολιτικά άστεγοι και κάτι παραπάνω από πρόθυμοι να ανασυντάξουν έναν κομματικό στρατό για λίγο παραπάνω λιγνίτη), με εκπροσώπους της βιομηχανίας που μοναδικό στόχο έχουν να μειώσουν το ενεργειακό τους κόστος (και ας ακριβύνει για όλους τους υπόλοιπους), με τον επικεφαλής της Gazprom και πρέσβεις κρατών, όπου η έννοια «ανθρώπινα δικαιώματα» δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής. 

Αν και για διαφορετικούς λόγους, όλοι οι παραπάνω έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: το συμφέρον τους βρίσκεται στην αύξηση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων. Για να το θέσω διαφορετικά: προκειμένου οι παραπάνω ομάδες συμφερόντων να έχουν κέρδος από τα ορυκτά καύσιμα, θα πρέπει να φτάσουμε σε ένα καταστροφικό σενάριο αύξησης της θερμοκρασίας κατά 4oC. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέκαθεν θεωρούσε προνομιακό πεδίο την προστασία του περιβάλλοντος, την αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων και την ενίσχυση των πλέον αδύναμων. Ως κυβέρνηση θα πρέπει να αποδείξει έμπρακτα ότι το εννοούσε και θα είναι δύσκολο να το καταφέρει με περισσότερο λιγνίτη, αέριο και μαζούτ. 

 

Άμεση αλλαγή πολιτικών

Του Βαγγέλη Κουκιάσα, προέδρου του Δικτύου Μεσόγειος SOS

Μια νέα κυβέρνηση, με μεγάλες προεκλογικές πολιτικές δεσμεύσεις για ανάπτυξη φιλο-περιβαλλοντικών πολιτικών και κατάργηση μιας προηγούμενης καταστρεπτικής νομοθεσίας, δημιούργησε δικαιολογημένα απαιτήσεις για μια νέα άμεση νομοθετική και πρακτική αντίληψη και προώθηση πολιτικών προστασίας του περιβάλλοντος.

Παρόλο που οι τέσσερις περίπου μήνες δεν είναι επαρκές χρονικό διάστημα για να κριθεί αποτελεσματικά και δίκαια το έργο μιας νέας κυβέρνησης, υπάρχουν ενδείξεις οπισθοχώρησης, όπως:

Η κατάργηση του υπουργείου Περιβάλλοντος και δημιουργία ενός νέου υπερ-υπουργείου όπου φαίνεται προς το παρόν το περιβάλλον να είναι φτωχός συγγενής.

Πτολεμαΐδα 5, το ρυπογόνο και αντιοικονομικό νέο εργοστάσιο της ΔΕΗ, σηματοδοτεί συνέχιση της ενεργειακής πολιτικής που στηρίζεται στα στερεά καύσιμα (λιγνίτης, πετρέλαιο), μακριά από μια ολοκληρωμένη πολιτική βασισμένη σε μείωση της κατανάλωσης, ενεργειακή απόδοση και παραγωγή από ΑΠΕ. 

Τι θα μπορούσε να γίνει με ελάχιστους οικονομικούς πόρους:

Άμεση αλλαγή πολιτικών με κατάργηση νομοθετικών ρυθμίσεων και σαφές χρονοδιάγραμμα για νομική θωράκιση και προστασία ακτών και αιγιαλού, όλα αυτά δηλαδή που υποστήριξε ο πρωθυπουργός στην εκδήλωση στις 16.7.2014 στο Μουσείο Μπενάκη, καλώντας πολίτες και φορείς στη δημιουργία μετώπου για την προστασία του παράκτιου περιβάλλοντος.

Άμεση απόφαση για τη ματαίωση της εκτροπής του Αχελώου και ανάπτυξη διαλόγου με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων φορέων για μια νέα αντίληψη της αγροτικής παραγωγικής ανάπτυξης, θέση που υποστηρίζουν εδώ και δεκαετίες όλες οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και οι σημερινοί κυβερνητικοί παράγοντες τόσο κεντρικά όσο και στη Θεσσαλία.

Απελευθέρωση όλων εκείνων των ευαίσθητων και προστατευόμενων περιοχών που, αντί δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου συστήματος προστασίας τους, έχουν ενταχθεί σε πρόγραμμα «αναπτυξιακής καταστροφής». Έβρος, Ρόδος, Κέρκυρα, Χαλκιδική, Πιερία, Ελληνικό είναι κάποιες από αυτές.

Προτεραιότητες που προτείνουμε για την ανάπτυξη περιβαλλοντικών πολιτικών (πολιτεία, φορείς και πολίτες):

Αλλαγή πολιτικής στο ενεργειακό μοντέλο και προτεραιοτήτων, ανάπτυξη των ΑΠΕ.

Άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα που αφορούν δεσμεύσεις της χώρας στα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής. 

Αναθεώρηση των σχεδίων λεκανών απορροής ποταμών με νέα ολοκληρωμένα στοιχεία, με συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων, στην κατεύθυνση της βιώσιμης διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Ολοκλήρωση των μελετών πλημμυρικών φαινομένων. 

Ολοκλήρωση των σχεδίων που αφορούν το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον.

Ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης στερεών αποβλήτων που να στηρίζεται στην πρόληψη, μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση – κομποστοποίηση των αποβλήτων.

Άμεση υλοποίηση σχεδίων ανάπτυξης και ορθής λειτουργίας των φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών .

Κατάργηση νόμων και διατάξεων που είναι εχθρικοί για το περιβάλλον και δημιουργία ενός απλού και σύγχρονου νομοθετικού πλαισίου που να το προστατεύει πραγματικά και αποτελεσματικά.

Ανάπτυξη οικονομικού μοντέλου που να στηρίζεται στην προστασία του περιβάλλοντος, με κέντρο την πράσινη ανάπτυξη και την «πράσινη γαλάζια ανάπτυξη», μοναδικός τρόπος για να βγει η χώρα από την οικονομική μιζέρια στην οποία έχει περιέλθει.

 

Το περιβάλλον στα αζήτητα

Της Θεοδότας Νάντσου, συντονίστριας περιβαλλοντικής πολιτικής WWF Ελλάς

Να ξεκινήσω την απάντησή μου με μια ερώτηση: Ποιες κινήσεις έγιναν πραγματικά στον τομέα του περιβάλλοντος; Με εξαίρεση κάποιες συμβολικού χαρακτήρα κινήσεις και δηλώσεις, ουσιαστικά το περιβάλλον βρέθηκε στα αζήτητα ενός γιγάντιου νέου υπερ-υπουργείου που συστεγάζει το περιβάλλον σαν φτωχό συγγενή της αγροτικής παραγωγής, της βιομηχανίας και της ενέργειας.

Να τα πάρουμε όμως με τη σειρά. Όταν στις 26 Φεβρουαρίου στείλαμε στη νέα κυβέρνηση ευχές για περιβαλλοντικά επωφελή θητεία, μαζί με μια λίστα από επείγουσες προτεραιότητες ανακοπής της ραγδαίας οπισθοδρόμησης σε πολιτικές και νομοθεσία για τη φύση, πιστεύαμε πως τουλάχιστον τα «ευκολάκια», οι αλλαγές δηλαδή χωρίς δημοσιονομικό κόστος, θα δρομολογούνταν άμεσα: η κατάργηση «φωτογραφικών» και περιβαλλοντικά καταστροφικών νόμων φάνταζε στα δικά μας μάτια εφικτή. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τον σκανδαλωδώς πελατειακό και δασοκτόνο Νόμο 4315/2014 που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο του 2014 ενώ φαινόταν πως η χώρα πάει για εκλογές;

Άλλη μεγάλη απογοήτευση (αν και είχε διαφανεί προεκλογικά) είναι πως η ΔΕΗ μένει καθηλωμένη στο γνωστό και ξεπερασμένο, όμως βρόμικο, μοντέλο παραγωγής, με εμμονή του νέου υπερ-υπουργού στην κατασκευή της 5ης λιγνιτικής μονάδας στην Πτολεμαΐδα και στην επαναλειτουργία τής πολύ γηρασμένης και ρυπογόνου τρίτης μονάδας.

Την ίδια στιγμή, τίποτα δεν άλλαξε στο συννεφιασμένο μέτωπο των πυρήνων βιοποικιλότητας της Ελλάδας, του Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών. Αντίθετα, όσο πλησιάζουμε στο τέλος του 2015, λήγει και η παράταση ζωής για τους 28 φορείς διαχείρισης, που δίχως σοβαρή τεκμηρίωση είτε συγχωνεύθηκαν είτε καταργήθηκαν με τον Ν. 4109/2012. Με αυτήν την άνευ οικονομικού οφέλους απορρύθμιση (μια και μέχρι τότε τουλάχιστον οι φορείς διαχείρισης ήταν ίσως οι μόνοι φορείς της γενικής κυβέρνησης που δεν ελάμβαναν καμία κρατική χρηματοδότηση) κινδυνεύουν εθνικοί θησαυροί: τα εθνικά πάρκα του Δέλτα Αξιού και της Λίμνης Κερκίνης που στριμώχνονται σε έναν υπερ-φορέα ο οποίος θα έχει ευθύνη και για την πολύπαθη Λίμνη Κορώνεια, ενώ το Φαράγγι της Σαμαριάς «παντρεύεται» με την κάθε άλλο παρά γειτονική και πολύ διαφορετικών αναγκών Κάρπαθο και Σαρία.

Είναι απόλυτα κατανοητό ότι η αγωνία για το μέλλον της οικονομίας είναι διάχυτη στην κυβέρνηση. Εκείνο που δυστυχώς στις πρώτες τουλάχιστον μέρες της η νέα κυβέρνηση δείχνει να μην καταλαβαίνει είναι ότι το περιβάλλον είναι «όλα τα λεφτά». Το περιβάλλον είναι πηγή ζωής και πολιτισμού και βάση για την ελληνική οικονομία. Μόνο οικολογικά βιώσιμη μπορεί να είναι η διέξοδος της Ελλάδας από την κρίση και η ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμα ζωντανής οικονομίας.

 

Θετικά δείγματα, ζητούνται περισσότερα βήματα

Του Γιώργου Σγούρου, προέδρου της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας 

Η νέα κυβέρνηση έχει δείξει θετικά δείγματα αντιμετώπισης των προβλημάτων που απειλούν την ελληνική φύση, αλλά σίγουρα υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης. Τόσο η πρόσφατη δήλωση του υπουργού αναπληρωτή, κ. Τσιρώνη, ότι θα είναι η «πρώτη κυβέρνηση που θα επενδύσει στην προστασία της βιοποικιλότητας» όσο και η παρελθούσα αντιπολιτευτική ατζέντα της τρέχουσας κυβέρνησης προκαλούν αισιοδοξία, αλλά παράλληλα και ιδιαίτερες προσδοκίες για έμπρακτη στήριξη της περιβαλλοντικής πολιτικής.

Η χώρα μας διαθέτει Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και η νέα κυβέρνηση καλείται να τη μεταφράσει σε ένα απτό Σχέδιο Δράσης, το οποίο θα υλοποιήσει το όραμά της έως το 2020. Το όραμα αυτό δεν θα πρέπει να είναι άλλο από την επένδυση στην ελληνική φύση ως το μόνο μακρόπνοο, κοινωνικό και βιώσιμο φυσικό κεφάλαιο που διαθέτουμε για να απεμπλακούμε από τα λάθη του παρελθόντος.

Στο πεδίο της αποτελεσματικής διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών της Ελλάδας υπάρχουν ψήγματα πολιτικής βούλησης μετά τη συνάντηση των περιβαλλοντικών οργανώσεων με τον υπουργό αναπληρωτή. Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει ακόμη συγκεκριμένο σχέδιο και προϋπολογισμός. Πώς θα εξασφαλιστεί η σωστή προστασία των διαμαντιών της ελληνικής φύσης μετά το 2015; Πότε θα παρθούν επί της ουσίας διαχειριστικά μέτρα για τις περιοχές αυτές; Τι θα απογίνει το 70% του δικτύου Natura 2000 που δεν διέπεται αυτήν τη στιγμή από κανένα προστατευτικό καθεστώς; Αυτές οι ερωτήσεις παραμένουν τα μεγάλα αγκάθια στην περιβαλλοντική πολιτική της νέας κυβέρνησης.

Μεμονωμένες ενέργειες, όπως η ρύθμιση δραστηριοτήτων στο Κτήμα Τατοΐου ή η προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων στο αστικό πάρκο «Αντώνης Τρίτσης», είναι προς τη σωστή κατεύθυνση αναβάθμισης της ποιότητας ζωής των πολιτών της πρωτεύουσας. Άμεση προτεραιότητα όμως εξακολουθούν να έχουν τα ζητήματα πρόσβασης και υποβάθμισης δημοσίων εκτάσεων που θα προκαλέσει η υποτιθέμενη «αξιοποίηση» φιλέτων του ΤΑΙΠΕΔ σε εξαιρετικά ευαίσθητες φυσικές περιοχές της χώρας.

Η αλλαγή πολιτικής στη χωροθέτηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε εκτάσεις της χώρας όπου φιλοξενούνται προστατευόμενα είδη πουλιών είναι επίσης ένα μεγάλο αγκάθι για τη νέα κυβέρνηση. Δεν επαρκούν οι πρωτοβουλίες μείωσης του λιγνίτη στο ενεργειακό ισοζύγιο. Είναι απαραίτητη και η ανάκληση αδειών για αιολικούς σταθμούς στα απάτητα βουνά και τις ανέγγιχτες βραχονησίδες της χώρας, όπως και ενίσχυση των τεχνολογιών εκείνων που θα ενισχύσουν την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ μέσα στον αστικό ιστό.