Μοιάζει, όμως, επίσης βέβαιο ότι ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου θα καταφέρει να πραγματοποιήσει, έστω και κουτσουρεμένα, κάποια κομμάτια της ατζέντας του. Και ότι το Κογκρέσο θα μπορέσει να περιορίσει μόνο εν μέρει τις πολιτικές του. Το βασικό ερώτημα είναι λοιπόν:

 

Πόσο κακό αναμένεται ότι τελικά θα μπορέσει να επιφέρει ο Τραμπ απ’ όταν αναλάβει τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο και μέχρι τη λήξη της θητείας του;

 

Η νίκη του δισεκατομμυριούχου απειλεί τις ώς τώρα βεβαιότητες για την Αμερική και τον ρόλο της στον κόσμο. Για επτά δεκαετίες οι ΗΠΑ ήταν, συχνά με επώδυνο τρόπο, ο εγγυητής της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Τώρα, όμως, ενδέχεται να μετατραπούν σε παράγοντα αστάθειας.

 

Ο Τραμπ καβάλησε το κύμα θυμού των ψηφοφόρων με μοναδική μαεστρία. Βέβαια, είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι στην πράξη οι λαϊκίστικες πολιτικές εν τέλει καταρρέουν υπό το βάρος των δικών τους αντιφάσεων. 

 

Στην περίπτωση των ΗΠΑ, είναι δικός τους πρόεδρος, αλλά πρόβλημα του υπόλοιπου κόσμου. Η προεδρία Τραμπ αναμένεται να είναι κακή για την Αμερική, αλλά ακόμη χειρότερη για όλους τους άλλους.

 

 

Η ατζέντα Τραμπ επιδιώκει να βάλει φραγμούς στο ελεύθερο εμπόριο κι όχι μόνο. Η προεκλογική απειλή απέλασης πολλών εκ των 11 εκατ. παράτυπων μεταναστών θα μπορούσε να συρρικνώσει το εργατικό δυναμικό ως και 5%, με τις ΗΠΑ να έχουν ήδη χαμηλότατα ποσοστά ανεργίας. Στοχεύοντας στην εύνοια της οικονομικής ελίτ οι φορολογικές του εξαγγελίες θα κοστίσουν 7 τρισ. δολάρια σε μια δεκαετία, δηλαδή περίπου το μισό από το εθνικό χρέος των ΗΠΑ.

 

Όλα εξαρτώνται από το τι θα μπορέσει να περάσει ο Τραμπ από το Κογκρέσο. Μέχρι πρόσφατα, οι Δημοκρατικοί θα μπορούσαν να κωλυσιεργήσουν επ’ αόριστον τα φορολογικά σχέδια του Τραμπ στη Γερουσία. Όμως, χάρη σε πρόσφατη νομοθετική αλλαγή, οι Ρεπουμπλικανοί θα είναι τώρα σε θέση να περάσουν ακόμη και μη χρηματοδοτούμενες περικοπές φόρων, μόνο με μια απλή πλειοψηφία. 

 

Οι ίδιοι οι Ρεπουμπλικανοί, πάντως, αφού δεν ενστερνίζονται όλοι τις ακραίες απόψεις Τραμπ, μπορούν να μετριάσουν στο Κογκρέσο τα σχέδια του νέου προέδρου και να υπάρξουν περικοπές στον εταιρικό φόρο, αλλά πολύ λιγότερο «ακριβές» από τις εξαγγελθείσες. Κι ενώ το Κογκρέσο θα είναι σε θέση να ξαναγράψει το φορολογικό, θα έχει πολύ λιγότερη εξουσία να συγκρατήσει τον εμπορικό προστατευτισμό του Τραμπ. 

 

Η υπάρχουσα νομοθεσία επιτρέπει στον πρόεδρο των ΗΠΑ να επιβάλλει δασμούς σε ένα ευρύτατο φάσμα συνθηκών, όπως περιχαρώς τόνιζε ο Τραμπ σε όλη την προεκλογική περίοδο. Άρα θα μπορούσε να κάνει χρήση του προεδρικού προνομίου πάνω σε εξωτερικά θέματα, μέσω εκτελεστικών διαταγμάτων και, π.χ., να αποσυρθεί από τη Βορειοαμερικανική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με μόλις έξι μήνες προειδοποίηση. Το βάρος, όμως, μιας τέτοιας απόφασης είναι μεγάλο. 

 

Βδομάδα με τη βδομάδα, ο Τραμπ εξήγγελλε προεκλογικά ότι θα επιβάλει δασμούς σε εισαγόμενα προϊόντα από 10% ώς 45%. Οι δασμοί, που είναι μια άλλη λέξη για τη φορολόγηση, θα επιβαρύνουν τους φτωχούς Αμερικανούς που επωφελούνται ως καταναλωτές από τις φτηνές εισαγωγές. Η πιθανότητα να περάσει μέτρο έξτρα φορολόγησης από ένα Κογκρέσο ελεγχόμενο από τους Ρεπουμπλικανούς είναι μικρή. 

 

Στο παγκόσμιο εμπόριο θα υπάρξουν απώλειες, όπως η εμπορική συμφωνία TTIP μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ, που ούτως ή άλλως δεν προχωρούσε. Αναμένεται ακόμη να θάψει την TPP, για τη Συνεργασία των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού, αλλά το ίδιο θα έκανε και η Κλίντον.

 

Πάντως, αν ο Τραμπ προκαλέσει εν τέλει εμπορικό πόλεμο, η ευάλωτη παγκόσμια οικονομία θα πέσει εκ νέου σε ύφεση.

 

Οι αγορές ίσως αποτελέσουν τον μεγαλύτερο περιορισμό του. Μετά την καθοδική βουτιά την ημέρα της εκλογής του, οι αγορές επανέκαμψαν, προφανώς «διαβάζοντας» σημάδια ότι η προεδρία του θα αποδειχθεί κάτι σαν οικονομική πολιτική Ρίγκαν σε συνδυασμό με ρητορική Λεπέν του Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας. 

 

Αν, όμως, ο Τραμπ επιχειρήσει να πραγματοποιήσει τις ακραίες λαϊκιστικές οικονομικές – εμπορικές πολιτικές του, η απάντηση των αγορών θα είναι άμεση και τιμωρητική. Μετοχές και δολάριο θα καταρρεύσουν, ο χρυσός θα ανέβει και οι επενδυτές θα εγκαταλείψουν τρέχοντας τα αμερικανικά ομόλογα. Τώρα που τελικά κέρδισε τις εκλογές, ο δισεκατομμυριούχος νέος πρόεδρος δεν έχει λόγο να προτιμήσει τον λαϊκισμό από την ασφάλεια.

 

 

Εδώ είναι ίσως ο πιο επικίνδυνος τομέας για τον υπόλοιπο κόσμο με πλανητάρχη τον Τραμπ. Αν και μόνο το Κογκρέσο μπορεί να κηρύξει πόλεμο, οι εξουσίες ενός Αμερικανού προέδρου ως «αρχιστράτηγου», αφήνουν πολλά στη διακριτική ευχέρεια του Τραμπ. Εφόσον θελήσει να εντατικοποιήσει τους βομβαρδισμούς κατά του ISIS, το Κογκρέσο δεν θεωρείται ικανό να τον σταματήσει. 

 

Ο Τραμπ θα ελέγχει αποκλειστικά τους κωδικούς των πυρηνικών των ΗΠΑ. Τον Ιανουάριο, σε μία τελετή χωρίς κάμερες, οι κωδικοί αυτοί θα αλλάξουν χέρια και θα δοθεί στον πρόεδρο Τραμπ μια κάρτα, «το μπισκότο», όπως την αποκαλούν οι Αμερικανοί στρατιωτικοί. Η κάρτα αυτή «αναγνωρίζει» τον πρόεδρο ως αρχιστράτηγο και πλέον ο Τραμπ θα έχει τους πυρηνικούς κωδικούς που χρησιμοποιούνται για την πιστοποίηση εντολής για πυρηνική επίθεση. 

 

Δεν υπάρχουν συνταγματικοί περιορισμοί ή εμπόδια στην εξουσία του Αμερικανού προέδρου σε αυτήν την περίπτωση. Ακόμη κι αν όλοι οι στρατιωτικοί σύμβουλοι είναι αντίθετοι, όταν είναι ο πρόεδρος αυτός που δίνει την εντολή (την πιστοποίηση μέσω των κωδικών στην κάρτα του), τότε η εντολή θα εκτελεστεί. Δεν υπάρχουν αντίβαρα στο σύστημα. Και, άπαξ και δοθεί η εντολή, θα υπάρχει μόνο ένα χρονικό διάστημα ελάχιστων λεπτών που θα μπορεί να ανακληθεί.

 

Η Κλίντον, ο Τύπος, αμερικανικός και παγκόσμιος, αλλά και υψηλά ιστάμενοι Ρεπουμπλικανοί πολιτικοί, όπως ο Μάρκο Ρούμπιο, έχουν αμφισβητήσει δημόσια την ψυχραιμία και τη συγκρότηση του Τραμπ ως επικεφαλής των πυρηνικών κωδικών του οπλοστασίου των ΗΠΑ. 

 

Ας σημειωθεί ότι στην τελική ευθεία προς την κάλπη, οι στενοί συνεργάτες του Τραμπ αναγκάστηκαν να του πάρουν τον έλεγχο από τον λογαριασμό του στο Twitter, όπου έγραφε διαρκώς ανοησίες εξαπολύοντας χυδαίες επιθέσεις κατά πάντων. Αφού το έκαναν, τα ποσοστά του παρουσίασαν άνοδο.

 

Η εξωτερική πολιτική του Τραμπ είναι ασαφής, μονομερής και τελικώς κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς πρόκειται να κάνει. Κρίνοντας απ’ όσα είπε προεκλογικά, θα είναι κάτι που δεν έχουν ξαναδεί ΗΠΑ και υπόλοιπος κόσμος.

 

Η εκλογή του έχει σοκάρει το ΝΑΤΟ, τη μεγαλύτερη στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο. Ο Τραμπ έχει επανειλημμένα πει ότι η προθυμία της Αμερικής να υπερασπιστεί τους παραδοσιακούς συμμάχους της θα πρέπει να εξαρτάται αποκλειστικά από το αν αυτοί πληρώνουν το μερίδιό τους για την άμυνα, πράγμα που κατά τον ίδιο περιλαμβάνει τις πληρωμές από τις χώρες – μέλη σε μετρητό για την κάλυψη των εξόδων «προστασίας» τους. Ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ, πάντως, προειδοποίησε την Κυριακή τον Τραμπ ότι «οι ΗΠΑ δεν μπορούν να πορευτούν μόνες τους». 

 

Οι ΗΠΑ, βέβαια, έχουν λόγους να διαμαρτύρονται, αφού ξοδεύουν περισσότερα για την άμυνα από ό,τι Ευρώπη και Ιαπωνία μαζί. Όμως ο Τραμπ ρισκάρει να καταλύσει τη μεταπολεμική παγκόσμια τάξη σε θέματα ασφάλειας. Σε ΝΑΤΟ κι εξωτερική πολιτική, εκτός από τους ίδιους τους αμερικανικούς στρατιωτικούς θεσμούς, οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική Τραμπ θα είναι και η στάση των υπόλοιπων χωρών. Κυρίως, σε τι είδους «προληπτικά χτυπήματα» έναντι της ατζέντας του μπορούν να προχωρήσουν.

 

 

Η εκλογή Τραμπ είναι κακό μαντάτο για την Ε.Ε. Πρώτον, ο ευρωπαϊκός «στρατός» των μικρών Τραμπ, από τη Λεπέν στη Γαλλία μέχρι τον Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία, αναθάρρησε. Δεύτερον, η ρητορική Τραμπ που υπονοεί ότι η Αμερική μπορεί να εγκαταλείψει τους ΝΑΤΟϊκούς συμμάχους της θέτει επείγοντα ερωτήματα για την ασφάλεια της Ευρώπης. 

 

Αν αποδυναμωθεί η αμερικανική δέσμευση στο ΝΑΤΟ, αυτόματα υπονομεύεται και τίθεται σε κίνδυνο η εγγύηση για ειρήνη που επέτρεψε στην Ε.Ε. να υπάρξει. Το πιο ευάλωτο σημείο της Συμμαχίας θεωρούνται οι χώρες της Βαλτικής (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία). 

 

Οι ΗΠΑ, λόγω του κανονισμού του ΝΑΤΟ, αναμένεται να αντιδράσουν άμεσα και αποφασιστικά σε περίπτωση κρίσης μεταξύ, π.χ., της Ρωσίας και μιας χώρας – μέλους. Φοβούμενες ότι ο Τραμπ δεν θα το πράξει, οι χώρες της Βαλτικής, που μόνιμα είναι σε επιφυλακή για επιθετικές κινήσεις της Ρωσίας, θα αρχίσουν εφεξής να προετοιμάζονται για το χειρότερο σενάριο. Ανησυχούν ότι η Ρωσία ίσως εκμεταλλευτεί τη μεταβατική περίοδο στον Λευκό Οίκο για να επιχειρήσει να δημιουργήσει καινούργια τετελεσμένα στο έδαφός τους. 

 

Εκτός όλων των άλλων, η Ευρώπη πρέπει να ξεχάσει κάθε διατλαντική συνεργασία στην επανεγκατάσταση προσφύγων της Συρίας. Την Κυριακή διοργανώθηκε μη προγραμματισμένο δείπνο ηγετών της Ε.Ε., «δείπνο πανικού», όπως το ονόμασαν στις Βρυξέλλες, με σκοπό να ορίσουν τις «κόκκινες γραμμές» απέναντι στον Τραμπ, ειδικά όσον αφορά «τους αυταρχικούς που κυκλώνουν την Ευρώπη, όπως Πούτιν κι Ερντογάν».

Ρωσία

 

Η ρωσική Δούμα ξέσπασε σε χειροκροτήματα όταν έφτασαν τα νέα της εκλογής Τραμπ. Η ανοιχτή συμπάθεια του Αμερικανού για τον Πούτιν είναι ένα μπόνους για το Κρεμλίνο. 

 

Οι ελπίδες του Πούτιν είναι δύο. Να αρθούν οι κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία και να συναινέσει ο Τραμπ σε μια συμφωνία σαν αυτήν της Γιάλτας το 1945 που θα αναγνωρίζει μια ρωσική σφαίρα επιρροής.

 

 

Επί δεκαετίες η στρατηγική των ΗΠΑ στην Ασία βασιζόταν στο ανοιχτό εμπόριο και στη δημιουργία ισχυρών συμμαχιών. Από τη ρητορική του Τραμπ δεν προκύπτει να ενδιαφέρεται για κάτι από τα δύο. Έχει προτείνει η Ιαπωνία και η Ν. Κορέα να δημιουργήσουν τα δικά τους πυρηνικά όπλα αντί να βρίσκονται υπό την αμερικανική ομπρέλα, μια συνταγή για αστάθεια και κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών. Έχει, εξάλλου, απειλήσει την Κίνα με εμπορικό πόλεμο. 

 

Παρά το δυνητικό κόστος, όμως, οι Κινέζοι βλέπουν μια ευκαιρία για γεωπολιτικό άνοιγμα. Θεωρούν ότι η εκλογή Τραμπ θα μπορούσε να αποτελεί επιβεβαίωση ότι η Κίνα είναι αναδυόμενη δύναμη και η Αμερική σε παρακμή. Στην κινεζική εφημερίδα «Global Times» γράφτηκε:

 

«Μπορούμε να αφήσουμε τον Τραμπ να προχωρήσει και να δούμε τι χάος θα δημιουργήσει για τις ΗΠΑ και τη Δύση».

 

 

Οι Ρεπουμπλικανοί σίγουρα έχουν μια ευκαιρία να διαμορφώσουν μια Αμερική κατά τις επιθυμίες τους αφού έχουν την πλειοψηφία τόσο στη Γερουσία όσο και στη Βουλή των Αντιπροσώπων, που αποτελούν το Κογκρέσο. Ο Τραμπ θα μπορέσει να διορίσει τουλάχιστον έναν δικό του δικαστή στο Ανώτατο Δικαστήριο.

 

Οι αισιόδοξοι Ρεπουμπλικανοί θεωρούν ότι ο νέος πρόεδρος θα αναθέσει τα πρακτικά ζητήματα διακυβέρνησης στον αντιπρόεδρο Μάικ Πένς, άνθρωπο με λογικότερες θέσεις από αυτές του Τραμπ.

 

Ο Τραμπ έχει υποσχεθεί να κατασκευάσει ένα τεράστιο τείχος στα σύνορα με το Μεξικό, για το οποίο μάλιστα θα αναγκάσει το Μεξικό να πληρώσει. Θεωρείται απίθανο, βέβαια, να αναλάβει το Μεξικό το κόστος για κάτι τέτοιο, απλούστατα γιατί ακόμη και σε περίπτωση εμπορικού – οικονομικού εκβιασμού κανένας Μεξικανός πολιτικός δεν θα επιβίωνε, πολιτικά, έπειτα από τέτοια στάση υπέρ του Τραμπ.

 

Άρα το Κογκρέσο θα πρέπει να εγκρίνει τα τεράστια ποσά για μια τέτοια θηριώδη κατασκευή. Το Κογκρέσο είναι μάλλον απίθανο να δεχτεί μια τόσο υψηλή δαπάνη. Εν τέλει εκτιμάται ότι θα ενταθούν οι έλεγχοι στα σύνορα και απλώς θα υπάρξει κάποιου είδους κατασκευή πολύ μικρότερης κλίμακας, μόνο και μόνο για να ικανοποιηθούν οι ψηφοφόροι.

 

Πάντως, η αμερικανική νομοθεσία δίνει στον πρόεδρο ευρείες εξουσίες στη μεταναστευτική πολιτική. Άρα ο Τραμπ θα μπορεί να επιταχύνει και να εντατικοποιήσει τις απελάσεις. Ήδη την Κυριακή έκανε λόγο για 2-3 εκατ. παράτυπους μετανάστες με βαρύ ποινικό μητρώο. Κάτι εκ των πραγμάτων δύσκολα εφαρμόσιμο, πάντως. Κι αυτό ο Τραμπ το γνωρίζει. 

 

Καθώς οι Ρεπουμπλικανοί ελέγχουν το Κογκρέσο είναι πολύ εύκολο να ακυρώσουν το Obamacare. Όμως κάτι τέτοιο θα είχε ως συνέπεια 20 εκατομμύρια άνθρωποι να χάσουν την κάλυψη υγείας και όσοι έχουν οποιαδήποτε προϋπάρχουσα ασθένεια να μην μπορούν να έχουν καμία πρόσβαση σε ασφάλιση. Φοβούμενος τις αντιδράσεις μπροστά σε κάτι τόσο απάνθρωπο, ο Τραμπ δεν θα το ακυρώσει εντελώς προτού υπάρξει εναλλακτική. Στο μεταξύ, δεν έχει παρά να διορίσει έναν νέο επικεφαλής υπηρεσιών Υγείας που θα «ξεδοντιάσει» και θα χαλαρώσει τους νόμους και τους κανόνες του Obamacare.

 

Στις ΗΠΑ, ένας πρόεδρος δεν μπορεί να ανατρέψει απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Θα μπορούσε όμως ο Τραμπ να διορίσει περισσότερους δικούς του δικαστές αλλά ακόμη κι έτσι δεν υπάρχουν πιθανότητες το Δικαστήριο να ανακαλέσει ήδη ειλημμένες αποφάσεις του. Κι αυτή είναι ίσως η μεγαλύτερη δικλίδα ασφαλείας όλων. 

 

Ο πρόεδρος, πάντως, έχει μεγάλη ευχέρεια για διορισμούς εισαγγελέων, κατά συνέπεια και στη δυνητική στοχευμένη δίωξη πολιτικών ή επιχειρηματικών αντιπάλων.

 

Σχετικά με την ελευθεροτυπία, αυτή υπήρξε η νέμεσις του Τραμπ. Ο νέος πρόεδρος στοχοποιούσε σταθερά τον Τύπο σε όλη την προεκλογική του καμπάνια, όπως και τις πρώτες μετεκλογικές μέρες, κατηγορώντας ΜΜΕ για υποδαύλιση των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας. Έχει απειλήσει ότι θα τροποποιήσει τη νομοθεσία περί συκοφαντικής δυσφήμησης ώστε να προστατεύονται πολύ λιγότερο οι δημοσιογράφοι. 

 

Όμως στις ΗΠΑ δεν υπάρχει ομοσπονδιακός νόμος περί συκοφαντικής δυσφήμησης. Η κάθε Πολιτεία έχει το δικό της νομοθετικό πλαίσιο. Επιπρόσθετα, υπάρχει προ 40ετίας απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου που παρέχει ευρύτατη κάλυψη του Τύπου όταν ασχολείται με δημόσια πρόσωπα.