ο βιβλίο του διδάκτορα πολιτικής επιστήμης Κωνσταντίνου Ζαγάρα «Η κατάρρευση του ‘’υπαρκτού” και η διάσπαση του ΚΚΕ – Η κομβική στιγμή του 1991» από τις ιστορικές εκδόσεις Θεμέλιο με πρόλογο του Ηλία Νικολακόπουλου, ξαναφέρνει στην επιφάνεια μνήμες και γεγονότα μιας συγκλονιστικής περιόδου, φωτίζοντας πολλές και άγνωστες πλευρές μιας τρομερής εποχής που έχει όμως μελετηθεί ελάχιστα.

Το βιβλίο εξετάζει τα αίτια και τις διαδικασίες της διάσπασης του ΚΚΕ το 1991 και της διάλυσης του ενιαίου Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου με φόντο την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Ιδιαίτερα, διερευνά τους παράγοντες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, ώστε να διαμορφωθούν στο εσωτερικό του ΚΚΕ δύο διακριτοί πολιτικοί-ιδεολογικοί πόλοι κατά τη δεκαετία του ‘80.

Δύο ρεύματα τα οποία συγκρούστηκαν την περίοδο πριν και μετά το 13ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, τον Φεβρουάριο του 1991. Επίσης, προσεγγίζει το ζήτημα της ελληνικής κομμουνιστικής Αριστεράς με κρίσεις ταυτότητας και πολιτικής σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα, αλλά και τον ρόλο που παίζουν τα κόμματα ως πόλοι ευρύτερων τοποθετήσεων και οργανισμοί που αναπτύσσουν μια διαδραστική σχέση με τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς και τους διεθνείς παράγοντες.

Παράλληλα, επικεντρώνεται στα ιδεολογικά και πολιτικά σχήματα, τις κοσμοεικόνες και τις επιρροές που οδήγησαν στη συγκρότηση των δύο διακριτών ιδεολογικών ρευμάτων στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ‘80 στο εσωκομματικό πεδίο του ΚΚΕ.

Όπως έγραφε ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους ιστορικούς, ο Μαρκ Μαζάουερ, «ένα από τα δυσκολότερα πράγματα για έναν ιστορικό, είναι να καταστήσει ένα επιχείρημα αναγνώσιμο». Ο Κωνσταντίνος Ζαγάρας καταπιάνεται με ένα θέμα «ταμπού» για το ελληνικό κομμουνιστικό και αριστερό κίνημα και καταφέρνει, παρά τις δυσκολίες, να το φέρει με επιτυχία σε πέρας.

Διαβάζοντας το βιβλίο, ακόμα κι αν κάποιος δεν εστιάσει με ακρίβεια στις λεπτομέρειές του και τις πλούσιες βιβλιογραφικές πηγές, είναι σαφή τα νήματα της αφήγησης του συγγραφέα, καθώς και η προσιτή – για τον καθένα – γραφή που χρησιμοποιεί. Υπάρχουν ζητήματα και μεθοδολογικές επιλογές του που καθιστούν την πολυεπίπεδη και τολμηρή αφήγησή του απόλυτα κατανοητή και ισορροπημένη.

Στο βιβλίο παρατίθενται αναλυτικά πρωτογενείς και αποκαλυπτικές μαρτυρίες σημαντικών στελεχών της Αριστεράς της εποχής εκείνης και συγκεκριμένα των: Αλαβάνου, Ανδρουλάκη, Βαλαβάνη, Γεωργούλα, Δραγασάκη, Καρτερού, Κλαυδιανού, Κουβέλη, Λαφαζάνη, Μπαλάφα, Παπαπέτρου, Πετρόπουλου, Τσίμα, Χάγιου και Χουντή. Επίσης παρατίθενται αποσπάσματα πρωτογενών μαρτυριών των: Παπαδημούλη, Μαργαρίτη, Κοψίδη, Μπενά, Γλέζου, Φιλίνη, Στεφάνου και Κωστόπουλου