Οι ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν μπορεί να είναι απασχολημένες με τον πόλεμο για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, τον αμφισβητούμενο θύλακα που διοικείται από την Αρμενία, όμως αυτό δεν τις σταμάτησε από το να βρουν χρόνο πριν από λίγες μέρες για να πρωταγωνιστήσουν σε ένα μουσικό βίντεο. 
Το εν λόγω βίντεο έδειχνε τραγουδιστές ντυμένους στα χακί, κιθαρίστες και ντράμερ. Με ρυθμό άγριου «πολεμοχαρούς» heavy metal και μοντάζ από πλάνα βομβαρδισμών, το συγκεκριμένο βίντεο θα μπορούσε κάλλιστα να έχει βγει από διαγωνισμό της… Eurovision, αλλά αποτελούσε μέρος της κακόγουστης και άξεστης προσπάθειας της αυταρχικής κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζάν να εμπνεύσει τα πατριωτικά αισθήματα των πολιτών της.
Ο αληθινός πόλεμος, βέβαια, που άρχισε στις 27 Σεπτεμβρίου, υπήρξε λιγότερο… φωτογενής. Εκατοντάδες άνθρωποι, στην πλειονότητά τους στρατιώτες, θεωρούνται ήδη νεκροί. Δεν πρόκειται απλώς για έναν μικρό πόλεμο σε ένα μακρινό, άγνωστο και αδιάφορο για πολλούς μέρος. Ήδη εμπλέκονται μεγαλύτερες δυνάμεις, κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη χειρότερες εξελίξεις.

Το Ναγκόρνο Καραμπάχ κατοικείται κυρίως από (χριστιανούς) Αρμένιους και αποσπάστηκε από το (μουσουλμανικό) Αζερμπαϊτζάν όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση. Η Αρμενία το στήριξε και πήρε ένα μεγάλο κομμάτι εδάφους του Αζερμπαϊτζάν για να ενωθεί με το Ναγκόρνο – Καραμπάχ, στη διάρκεια ενός πολέμου που σκότωσε δεκάδες χιλιάδες και εκτόπισε σχεδόν 1 εκατομμύριο ακόμα. 
Το 1994 επιτεύχθηκε εκεχειρία, αλλά έκτοτε έχουν ξεσπάσει επανειλημμένες αναζωπυρώσεις και η τωρινή είναι η χειρότερη από όλες, αφού το Αζερμπαϊτζάν επιχειρεί να πάρει πίσω εδάφη με τη βία.

Οι άλλοι «εμπλεκόμενοι»
Ποιοι εμπλέκονται σ’ αυτή τη διαμάχη και πώς αντιδρούν; Οι «παίκτες» είναι αρκετοί…
● Η Ρωσία έχει αμυντική συνθήκη με την Αρμενία. 
● Η Τουρκία υποστηρίζει απροκάλυπτα το Αζερμπαϊτζάν, του οποίου ο λαός είναι εθνικά και πολιτισμικά πολύ κοντά στους Τούρκους. 
● Ο Ερντογάν βλέπει τον συγκεκριμένο πόλεμο ως μια ευκαιρία να εδραιώσει τον εαυτό του ως περιφερειακό ηγέτη και πρωταθλητή του μουσουλμανισμού, όπως ήδη κάνει σε Συρία και Λιβύη. 
● Η Μόσχα έχει μέχρι στιγμής κρατηθεί σχετικά άπραγη, αλλά αυτό μπορεί να μην διαρκέσει πολύ ακόμη. 
● Το Ιράν συνορεύει και με τις δύο χώρες και διαθέτει μια μεγάλη αζέρικη μειονότητα. Εύκολα, δηλαδή, θα μπορούσε να παρασυρθεί σε εμπλοκή στη σύγκρουση. 
● Κοντά στις πρώτες γραμμές του πολέμου περνάνε αγωγοί που μεταφέρουν αέριο από την Κασπία Θάλασσα.

Το αρχικό σχέδιο λύσης
Εδώ και πάνω από μια δεκαετία έχει σχηματοποιηθεί, από άλλες δυνάμεις, το περίγραμμα μιας λύσης. 
● Το Ναγκόρνο Καραμπάχ πρέπει να έχει ένα νομικά εξασφαλισμένο αυτόνομο στάτους, εν αναμονή ενός οριστικού προσδιορισμού βασισμένου σε κάτι σαν δημοψήφισμα. 
● Σε αντάλλαγμα η Αρμενία θα πρέπει να επιστρέψει περιοχές του Αζερμπαϊτζάν που κατέλαβε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και να διατηρήσει μόνο έναν στενό «διάδρομο» που θα συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο Καραμπάχ. 
Οι κυβερνήσεις Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν είχαν δεχτεί και συμφωνήσει στο παρελθόν πάνω στις βασικές αρχές του σχεδίου. Τώρα, όμως, καμιά τους δεν είναι πρόθυμη να συμβιβαστεί.

Κανένας στο τιμόνι
Το μεγάλο πρόβλημα για όλους είναι ότι οι μηχανισμοί για να επιλύονται τέτοιου είδους κρίσεις είναι «χαλασμένοι» αυτή τη στιγμή. Ένα από τα εμπόδια είναι ασφαλώς η πανδημία της Covid-19. Στο παρελθόν θα έσπευδαν επί τόπου στο Ναγκόρνο Καραμπάχ διαπραγματευτές από διάφορες δυνάμεις και κράτη. Η πανδημία καθιστά αυτού του είδους τη διπλωματία πολύ δυσκολότερη στις ζώνες συγκρούσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. 
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όμως, είναι η έλλειψη παγκόσμιας ηγεσίας. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία βοήθησαν στην επίτευξη της εκεχειρίας το 1994 και στο παρελθόν και οι δύο δυνάμεις κρατούσαν τα πράγματα υπό έναν έλεγχο.
Η Αμερική, όμως, άρχισε να αποτραβιέται και να γίνεται περισσότερο εσωστρεφής, ήδη από τον Μπάρακ Ομπάμα. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ ασχολήθηκε με βελτιώσεις στις σχέσεις μεταξύ Αράβων ηγετών και Ισραήλ, κάτι που είχε καλή αποδοχή στο εσωτερικό των ΗΠΑ, αλλά εγκατέλειψε σχεδόν ολοκληρωτικά το ευρύτερο έργο της διατήρησης της ειρήνης. 

Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, πράγμα που στο παρελθόν θα βοηθούσε να πιεστεί ο Ερντογάν να σταματήσει να ανακατεύεται, όμως ο Τραμπ δεν έχει χρόνο για το ΝΑΤΟ, το οποίο χωρίς τις ΗΠΑ ή με αδιάφορη την Αμερική είναι σαν να μην έχει πηδάλιο. Προηγούμενοι Αμερικανοί Πρόεδροι ίσως να είχαν αφιερώσει χρόνο και δράση ώστε να προληφθεί ένας πόλεμος στον Καύκασο, αλλά ο Τραμπ δεν έδειξε το παραμικρό ενδιαφέρον. 
Ο Πούτιν, όπως και ο Τραμπ, είναι απασχολημένος με τα δικά του εσωτερικά προβλήματα και, επιπρόσθετα, δεν θεωρεί πολύ κακό το να επιτρέπεται στον Ερντογάν να κάνει τις διάφορες αταξίες του, εντός ορίων πάντα. Έτσι κι αλλιώς, οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει διχόνοια μεταξύ της Τουρκίας και του υπόλοιπου ΝΑΤΟ εξυπηρετεί μια χαρά το Κρεμλίνο.

Σκληρό ροκ στον Καύκασο
Το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία κάνουν τον μεγαλύτερό τους πόλεμο εδώ και 25 χρόνια. Και οι δύο πλευρές δείχνουν να έχουν χρησιμοποιήσει βαλλιστικούς πυραύλους και μάλιστα κάποιοι «αδέσποτοι» πύραυλοι προσγειώθηκαν στο γειτονικό Ιράν. Οι κλήσεις για εκεχειρία από Ευρωπαϊκή Ένωση, Αμερική και Ρωσία δεν έπιασαν τόπο. 
Τις τελευταίες μέρες συμφωνίες για κατάπαυση του πυρός παραβιάζονται μόλις λίγες ώρες μετά τη σύναψή τους. Η Ρωσία μπορεί να έχει αμυντική συμφωνία με την Αρμενία, καθώς και βάση εκεί, αλλά πουλάει όπλα και στις δύο πλευρές.
Η Τουρκία στο μεταξύ έχει προτρέψει το Αζερμπαϊτζάν να συνεχίσει τις επιθέσεις και του έχει προσφέρει άνευ όρων στήριξη: «Λέμε ξανά στα αδέλφια μας στο Αζερμπαϊτζάν ότι στεκόμαστε δίπλα τους στην ιερή μάχη τους μέχρι την ελευθερία» δήλωσε ο Ερντογάν στις 5 Οκτωβρίου. 
Αυτή η στήριξη δεν ήταν μόνο ρητορική. Διαρκώς συσσωρεύονται οι αποδείξεις ότι η Τουρκία έχει στείλει εκατοντάδες Σύρους μισθοφόρους για να πολεμήσουν για το Αζερμπαϊτζάν. Βίντεο που δείχνουν Σύρους στην πρώτη γραμμή κυκλοφορούν στα social media. Σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πάνω από 72 εξ αυτών σκοτώθηκαν σε μάχες.

Η χρήση μισθοφόρων καταδεικνύει τη δυσκολία στο να κινητοποιηθεί η νεολαία του Αζερμπαϊτζάν ώστε να πολεμήσει για μια μικρή, ορεινή περιοχή, που κατοικείται από Αρμένιους και την οποία η χώρα τους έχασε πριν από 30 χρόνια. Αντίθετα, στην Αρμενία, άντρες κάθε ηλικίας κατατάσσονται για τον πόλεμο. 
Ο Τόμας Ντε Βαλ, Βρετανός δημοσιογράφος και ειδικός στις διαμάχες του Καυκάσου, τονίζει: «Η ανεξαρτησία της Αρμενίας και το στάτους της ως κράτους είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι η Ιερουσαλήμ της Αρμενίας». 
Για το Αζερμπαϊτζάν η απώλεια του Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν τραυματικό γεγονός και τώρα η κυβέρνηση προσπαθεί να ανακτήσει την εθνική της υπερηφάνεια μέσα από στρατιωτική δράση, προσθέτει ο αναλυτής.

Η σύγκριση δυνάμεων
Οι επιτυχίες του Αζερμπαϊτζάν ενάντια στις πιο επαγγελματικές στρατιωτικές δυνάμεις της Αρμενίας οφείλονται στις μαζικές αγορές high tech όπλων – με χρήματα από το πετρέλαιο – από Τουρκία, Ρωσία και Ισραήλ. Με αποτέλεσμα, αν και ο αριθμός των βαρέων όπλων που διαθέτουν Αζερμπαϊτζάν και Αρμενία είναι πάνω – κάτω ίδιος, ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν να έχει ένα ποιοτικό τεχνολογικό προβάδισμα.
Αποδείξεις αυτής της υπεροχής βρίσκονται ακόμα και στο μουσικό βίντεο του Αζερμπαϊτζάν, όπου φαίνονται τέσσερις μεγάλοι εκτοξευτές πίσω από την μπάντα που παίζει. Περιέχουν το Harop, ένα ισραηλινής κατασκευής drone – καμικάζι, ικανό να πετάει αυτόνομο επί ώρες. Το 2016 το Harop χτύπησε ένα λεωφορείο γεμάτο με αρμένικες ενισχύσεις. Βίντεο από τις τωρινές μάχες δείχνει ότι χρησιμοποιείται ξανά. 

Όταν τον Φεβρουάριο η Τουρκία επιτέθηκε στη βόρεια Συρία, χρησιμοποίησε τα TB2 drones που διαθέτει για να καταστρέψει εκατοντάδες συριακά θωρακισμένα οχήματα. 
Η ίδια σφαγή επαναλαμβάνεται στον Καύκασο. Το Αζερμπαϊτζάν μεθοδικά κατέστρεψε ένα σημαντικό ποσοστό της αεράμυνας, του πυροβολικού και του οπλισμού της Αρμενίας χρησιμοποιώντας τον δικό της στόλο από τουρκικής προέλευσης TB2.
Οι τακτικές της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν δείχνουν έναν νέο, λιγότερο δαπανηρό τύπο στρατιωτικής αεροπορίας. Όπως εκτιμά το European Council on Foreign Relations, τα drones κάνουν μεγάλη διαφορά σε περιπτώσεις χωρών που έχουν μικρές αεροπορικές δυνάμεις. Τα μαχητικά αεροσκάφη είναι ακριβά στην αγορά, τη συντήρηση και τη χρήση τους. 
Η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν διαθέτουν, συνολικά, μόλις 52 μαχητικά αεροσκάφη. Το τουρκικό TB2 drone, όμως, που κοστίζει λίγα εκατομμύρια δολάρια και δεν έχει πιλότο, είναι αναλώσιμο. 
Στη Λιβύη και τη Συρία πολλά από τα TB2 της Τουρκίας καταρρίφθηκαν από το ρωσικής κατασκευής Pantsir S1, ένα σύστημα αεράμυνας μικρής εμβέλειας. Αλλά τα drones κατάφεραν να καταστρέψουν αρκετά από αυτά τα συστήματα. Είναι ουσιαστικά μια ανταλλαγή που συμφέρει, αν βέβαια μια χώρα διαθέτει μεγάλο στόλο από drones.

Το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών του Λονδίνου εκτιμά ότι «το τουρκικό drone TB2 θα πρέπει να καταδείξει στις ευρωπαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις τι ζημιά μπορούν να κάνουν τέτοια συστήματα απέναντι σε δυνάμεις που δεν διαθέτουν ικανές αεράμυνες». 
Η αξία των drones δεν βρίσκεται μόνο στις δυνατότητές τους για καταστροφή, αλλά και στην ικανότητα που έχουν να καταγράφουν τις επιθέσεις τους. Και οι δύο πλευρές του πολέμου δημοσιοποίησαν – διαφήμισαν το υλικό που δείχνει drones να καταστρέφουν εχθρικά τανκς. Την τακτική την έμαθαν από την Τουρκία, η οποία επεδείκνυε με τον ίδιο τρόπο τις αεροπορικές επιδρομές της σε Συρία και Λιβύη.
«Οι Τούρκοι είναι δάσκαλοι στην προπαγάνδα. Κάνουν πολύ καλή δουλειά με το να χρησιμοποιούν αυτές τις εικόνες, να τις προωθούν στα social media και να κυριαρχούν στο αφήγημα» εκτιμά ο διευθυντής του Foreign Policy Research Institute (FPRI).
Οι high definition κάμερες των TB2 επιτρέπουν στο Αζερμπαϊτζάν να «προμοτάρει» υλικό με καταστροφές στις δυνάμεις και στον πολεμικό εξοπλισμό της Αρμενίας. Αν το Αζερμπαϊτζάν διστάζει να επωμιστεί το κόστος να σκοτώνονται πολίτες του, όπως υποδεικνύει η αγορά και χρήση Σύρων μισθοφόρων, τότε η νίκη σε έναν πόλεμο προπαγάνδας είναι η αμέσως καλύτερη εναλλακτική από το να κερδίσει έναν αληθινό πόλεμο.
Υπάρχουν πολλές «παγωμένες διαμάχες» στον κόσμο, μέρη δηλαδή όπου μπορεί να μην γίνεται πόλεμος, αλλά οι εντάσεις παραμένουν κάτω από την επιφάνεια με επίμονα ιστορικά και εδαφικά «παράπονα». Το πρόβλημα με αυτές τις διαμάχες είναι ότι μπορούν να μετατραπούν σε θερμές οποιαδήποτε στιγμή. Σε έναν κόσμο όπου υπάρχει κενό στην παγκόσμια ηγεσία η αποτροπή των πολέμων είναι δυσκολότερη και οι τοπικές διαμάχες εύκολα μπορούν να εξαπλωθούν…