«H Ελλάς θέλει σχηματίσει έν Κράτος ανεξάρτητον, και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια, πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά, τα προσπεφυκότα εις εντελή ανεξαρτησίαν».

Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου της 3ης Φεβρουαρίου1 1830

H ιστορία της εξάρτησης της χώρας είναι παλιά όσο και η ίδια η χώρα. Αρκεί κανείς να διαβάσει το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας του κράτους για να καταλάβει, δίχως περιστροφές, πώς και πότε ετέθησαν τα στέρεα θεμέλια της ξενοκρατίας.  Mετά την αποφασιστική επέλαση στην Αδριανούπολη της τσαρικής στρατιάς, η οποία παιάνιζε υπό τους «σκοπούς» της μοσχοβίτικης διπλωματίας, η Γηραιά Αλβιών συνδύασε τα φιλελληνικά της αισθήματα με τη δόξα του θρόνου της. Η μοίρα τού υπό σύσταση κρατιδίου αποφασιζόταν ερήμην … της Ελλάδας!

Στις 3 Φεβρουαρίου 1830, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία με την υπογραφή τους, διά χειρός των Άμπερντιν, Μονμορανού Λαβάλ και Λίβεν αντίστοιχα, αναγνωρίζουν επίσημα τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους. Με δυο λόγια, η Ελλάδα υπάρχει πλέον ως αναγνωρισμένο, κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος με διεθνή αναγνώριση, και εκτείνεται νότια της συνοριακής γραμμής που ορίζουν οι ποταμοί Αχελώος και Σπερχειός. «…Η διοριστική γραμμή των συνόρων της Ελλάδος, αρξαμένη από τας εκβολάς του Ασπροποτάμου, θέλει ανατρέξει τον ποταμόν αυτόν έως κατέναντι της λίμνης του Αγγελοκάστρου, και διασχίσασα τόσον αυτήν την λίμνην όσον και τας του Βραχωρίου και της Σταυροβίτσας, θέλει καταλήξει εις το όρος Αρτοτίνα, εξ ου θέλει ακολουθήσει την κορυφήν του όρους Άξου, την κοιλάδα της Κουτούρης, και την κορυφήν του όρους Οίτης, έως τον κόλπον του Ζητουνίου, εις τον οποίον θέλει καταντήσει προς τας εκβολάς του Σπερχειού. Όλαι αι χώραι και τόποι κείμενοι προς μεσημβρίας αυτής της γραμμής… θέλουν ανήκει εις την Ελλάδα… Θέλουν ανήκει ωσαύτως εις την Ελλάδα η νήσος Εύβοια ολόκληρος, αι Δαιμονόνησοι, η νήσος Σκύρος,και αι νήσοι, αι εγνωσμέναι το αρχαίον υπό το όνομα Κυκλάδες, συμπεριλαμβανομένης και της νήσου Αμοργού, κείμεναι μεταξύ του 36 και 39 βαθμού πλάτους βορείου, και του 26 βαθμού μήκους, ανατολικού του μεσημβρινού του Γρένβισχ».

Άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου της 3ης Φεβρουαρίου 1830

Στη λογική της διατήρησης των ισορροπιών, οι Άγγλοι «δώρισαν» στη Πύλη, ως παυσίλυπο αντάλλαγμα για την οδυνηρή θυσία της πλήρους ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους, την περιοχή πέρα από τον Αχελώο, η οποία επανήλθε στην εξουσία του σουλτάνου (22 Μαρτίου 1829, Πρωτόκολλο του Λονδίνου). Με αυτή τη ρύθμιση, εξασφάλιζαν οι έμπειροι σε παρόμοιους διπλωματικούς χειρισμούς Άγγλοι αποικιοκράτες τα συμφέροντά τους. Ήθελαν να αποφύγουν κάθε γειτνίαση των υπό αγγλική κυριαρχία Επτανήσων με εδάφη που ανήκαν πλέον στην ελληνική επικράτεια, ώστε να μη δημιουργούνται συνειρμοί ενώσεώς τους μ’ αυτήν. «Την 27 Μαρτίου / 8 Απριλίου οι πρεσβευτές των τριών Δυνάμεων κοινοποίησαν στην οθωμανική Πύλη το περιεχόμενο του πρωτοκόλλου του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830. Στις 12/24 Απριλίου η οθωμανική Πύλη απάντησε προς τους πρεσβευτές ότι αποδέχεται τις περιεχόμενες στο πρωτόκολλο αποφάσεις των τριών Δυνάμεων. Έτσι αναγνωρίστηκε η πολιτική ανεξαρτησία της Ελλάδος και από την Τουρκία».

Ιστορία του Ελληνικού έθνους, τόμος ΙΒ’,
Η Ελληνική Επανάσταση, σελ.540

Από τον φόβο της Αδριανούπολης στη λύση του Λονδίνου

Οι εξελίξεις είχαν ήδη δρομολογηθεί από τη Συνθήκη της Αδριανούπολης (14 Σεπτεμβρίου του 1829). Ωστόσο, οι έντονες πρωτοβουλίες της Ρωσίας προκάλεσαν κραδασμούς στην αγγλική κυβέρνηση που δεν έβλεπε με καλό μάτι την αυξημένη επιρροή της ρωσικής αυτοκρατορίας στο ελληνικό ζήτημα. Η σκέψη τής δημιουργίας μιας ανεξάρτητης και ισχυρής Ελλάδας είχε πια ωριμάσει, μια και πρόβαλλε ως η καλύτερη λύση στο πρόβλημα που θα δημιουργούσε στην Ευρώπη η επικείμενη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ένθερμος θιασώτης αυτής της εξέλιξης ήταν ο υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας. Το 1830 η κυβέρνηση των Ουΐγων ανέθεσε στον Πάλμερστον το υπουργείο των Εξωτερικών της Γηραιάς Αλβιόνος. Ο Πάλμερστον παρέμεινε σ’ αυτή τη θέση για πολλά χρόνια, προωθώντας με ιδιαίτερο ζήλο τα συμφέροντα της Αγγλίας στην ανατολική Μεσόγειο και στην εγγύς Ανατολή.

Η πολιτική του επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη του νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους. Αν και υπήρξε φιλέλληνας εκ πεποιθήσεως και υποστηρικτής της ανεξαρτησίας της Ελλάδας, αντιτάχθηκε αρκετές φορές στα ελληνικά συμφέροντα προς χάριν των αγγλικών. Για την ακρίβεια, οι Άγγλοι φοβούνταν από τη μια, την κάθοδο των Ρώσων από τα Δαρδανέλλια κι από την άλλη, την εγκατάσταση των Γάλλων στην Αίγυπτο.

Ωστόσο, όπως διαμορφωνόταν η πολιτική πραγματικότητα της εποχής (τέλη του 1829), οι διαθέσεις όλων των εμπλεκόμενων πλευρών συνέτειναν υπέρ μιας οριστικής διευθέτησης του ελληνικού ζητήματος. Σύμφωνα με τον διαπρεπή Άγγλο πολιτικό Γλάδστωνα, από τη Συνθήκη της Αδριανούπολης δρομολογήθηκε «το διεθνές συμβόλαιο της πολιτικής υπόστασης και αυτοτέλειας του ελληνικού κράτους». Καθώς φαίνεται, η ελληνική ελευθερία και η ίδρυση του ελληνικού κράτους επισφραγίστηκε από την προέλαση του ρωσικού στρατού ώς την ανατολική Βαλκανική και την Αδριανούπολη (8/20 Αυγούστου 1829) σε συνδυασμό με την παρέμβαση του Πάλμερστον ως υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας.

«…αι τρεις Δυνάμεις συγχαίρουν αλλήλας»!

Με το που έπεσαν οι υπογραφές, οι τρεις προστάτιδες χώρες, ανακουφισμένες θαρρείς, αντάλλασσαν συγχαρητήρια, μια και έφεραν σε αίσιο πέρας ένα μακροχρόνιο και δυσεπίλυτο ζήτημα (μέρος του Ανατολικού Zητήματος) με τρόπο που να ικανοποιούνται τα επί μέρους συμφέροντά τους. Στο «Συμπέρασμα» του πρωτοκόλλου δεν κρύβουν τον ενθουσιασμό τους για την οριστική διευθέτηση ενός «ενοχλητικού ζητήματος». Οι Έλληνες από τη μεριά τους, μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου, έβλεπαν να δικαιώνεται ο υπέρ της ελευθερίας αγώνας τους. Το πρωτόκολλο ήταν η απαρχή του ελεύθερου πολιτικού βίου του έθνους. Παρά το γεγονός ότι το νεοσύστατο κράτος δεν περιείχε στα σύνορά του το σύνολο των Ελλήνων κατοίκων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την εποχή που ξέσπασε ο Αγώνας, ωστόσο έμενε με την πρωτόγνωρη ικανοποίηση της επίσημης αναγνώρισης από τη διεθνή κοινότητα.

«…H ελληνική Κυβέρνησις θέλει είναι μοναρχική και κληρονομική κατά τάξιν πρωτοτοκίας». Το άρθρο 3 του Πρωτοκόλλου της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος, παρείχε στις τρεις «προστάτιδες» δυνάμεις το δικαίωμα της επιλογής του προσώπου του βασιλέα της Ελλάδας χωρίς να ερωτηθεί ο ελληνικός λαός.

Oι σημαντικότεροι σταθμοί μέχρι την ανεξαρτησία

4 Απρίλη του 1826: Ρωσία και Βρετανία συνέταξαν ένα πρωτόκολλο και συμφώνησαν στην Αγία Πετρούπολη να κρατήσουν κοινή στάση γύρω από το ελληνικό ζήτημα. Έντονες υπήρξαν οι αντιδράσεις Αυστρίας, Πρωσίας και Γαλλίας, οι οποίες θεώρησαν το πρωτόκολλο σαν «προσβολή της Ιεράς Συμμαχίας και σαν πολιτικό έγκλημα εναντίον της». Ωστόσο, οι Γάλλοι, διαβλέποντας τις εξελίξεις και θέλοντας να έχουν ρόλο σ’ αυτές, προσχώρησαν στην αγγλορωσική άποψη. Με τις Αυστρία και Πρωσία διπλωματικά απομονωμένες, οι πρωτοβουλίες για την ανεξαρτησία της Ελλάδας έμειναν στα χέρια των τριών Μεγάλων Δυνάμεων. Έπειτα από δεκαπέντε μήνες, στις 6 Ιουλίου 1827, το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης βαφτίστηκε «Συνθήκη του Λονδίνου».

6 Ιουλίου 1827: Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία συνάπτουν την Τριπλή Συμμαχία. Αναλαμβάνουν σύντονες πρωτοβουλίες για τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Υπογράφεται η Συνθήκη του Λονδίνου, στη βάση της αυτονομίας της Ελλάδας, κάτω από την επικυριαρχία του Σουλτάνου. Η μη συμμόρφωση της Τουρκίας είχε αποτέλεσμα την αποστολή των τριών Στόλων στα ελληνικά ύδατα και τη ναυμαχία του Ναβαρίνου.

20 Οκτωβρίου 1827: Ολοκληρωτική καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου από τον στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων.

22 Μαρτίου 1829: Πρωτόκολλο του Λονδίνου, όπου καθορίζεται η ανεξαρτησία της Ελλάδος με βόρεια σύνορα τη γραμμή Βόλου – Άρτας.

27 Ιουλίου του 1829: H Πύλη απορρίπτει υπεροπτικά «την φιλικήν μεσιτείαν των ξένων Αυλών» και δεν δέχεται «μηδέ και την υποτελή αυτονομίαν των εν Πελοποννήσω Ελλήνων». Με την παρέλευση 18 μόλις ημερών, οι Ρώσοι διαβαίνουν τον Αίμο και πλησιάζουν στην Αδριανούπολη.

14 Σεπτεμβρίου 1824: Η Πύλη «υπό αισθημάτων καλοκαγαθίας ορμωμένη, συγκατατίθεται εις την Συνθήκην του Λονδίνου και δέχεται τας προτάσεις των Πρεσβευτών αλλά υπό όρους». Λίγο αργότερα στο ρωσικό στρατηγείο, οι Τούρκοι αναγκάζονται να αποδεχτούν ως είχε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου. 3 Φεβρουαρίου 1930: Με πρωτοβουλία της Αγγλίας, η οποία δεν βλέπει με καλό μάτι τον εκ των εξελίξεων αυξημένο ρόλο της Ρωσίας στα ελληνικά πράγματα και στην ανατολική Μεσόγειο, υπογράφεται το νέο Πρωτόκολλο του Λονδίνου, με το οποίο αναγνωρίζεται διεθνώς η ανεξαρτησία του νέου ελληνικού κράτους.

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα 1821-2021: Η επανάσταση στη Μολδοβλαχία

Η τελευταία μάχη της Επανάστασης!

Οι Ελληνίδες της Επανάστασης – Γυναίκες και Φιλική Εταιρεία!