Το απόφθεγμα θέλει την αλήθεια να είναι το πρώτο «θύμα» σε κάθε πόλεμο κι αυτό δείχνει να επιβεβαιώνεται και στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Ο πόλεμος της προπαγάνδας μαίνεται παράλληλα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και για μια ακόμη φορά τα fake news κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα καθώς η διάδοση ψευδών ειδήσεων και φημών είναι εξαιρετικά εύκολη, ειδικά στα social media και ειδικότερα σε τέτοιες συνθήκες.

Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (European Digital Media Observatory – EDMO) δημοσιεύει τη λίστα με περιστατικά παραπληροφόρησης που εντοπίστηκαν και καταρρίφθηκαν από οργανισμούς ελέγχου γεγονότων που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη.

Στη λίστα – η οποία ενημερώνεται διαρκώς – παρουσιάζονται τα άρθρα που έχουν καταρριφθεί από τις 24 Φεβρουαρίου και μετά από τους οργανισμούς ελέγχου γεγονότων που είναι μέλη της κοινότητας του EDMO.

Δείτε αναλυτικά τη λίστα

Την ίδια ώρα, οργανισμοί όπως το FactCheck.org, OntheMedia.org και PolitiFact.com που ειδικεύονται με τη σειρά τους στο fact checking δίνουν τη δική τους μάχη για την αλήθεια, κόντρα σε οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα αλλά και τον φανατισμό και την αφέλεια πολλών χρηστών των social media…

Fact-checkers from all around the world are working TOGETHER (once more) to debunk falsehoods about #RussiaUkraineConflict. Collaboration is key in times like these! Make sure you support those who are seeking the facts.

(And I am sooo proud to be part of this community) pic.twitter.com/RJZty9luAL

— Cristina Tardáguila (@ctardaguila) February 24, 2022

Η… χαρά του Hoaxer

Η επιλογή των πιο χαρακτηριστικών fake news μέσα σε τέτοιο όργιο παραπληροφόρησης είναι μια δύσκολη αποστολή.

Ας δούμε ωστόσο κάποιες από τις «ειδήσεις» που έγιναν viral και ακόμη κι αν διαψεύστηκαν επίσημα από ανεξάρτητους φορείς fact checking, πολλοί είναι εκείνοι που εξακολουθούν να τις επικαλούνται ως ατράνταχτα επιχειρήματα υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς.

Ο Ζελένσκι στα χαρακώματα

Μια μέρα μετά τη ρωσική εισβολή τα social media κατέκλυσαν φωτογραφίες του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με στρατιωτική περιβολή στα… χαρακώματα.

Οι πληροφορίες που συνόδευαν τις φωτογραφίες ανέφεραν ότιι ο Ζελένσκι έβγαλε το κοστούμι και φόρεσε στρατιωτική στολή για να υπερασπιστεί τα πάτρια εδάφη…

Ukrainian President Zelensky took off his clothes and put on a military uniform to fight with the army to protect his homeland.#UkraineRussia #worldwar3 #Ukraine #UkraineUnderAttack #Ukraina pic.twitter.com/1cKiSv23SJ

— News Update (@dailynewsupdat) February 25, 2022

Unlike the coward who poses shirtless with bears to make up for his fragile masculinity, #Ukraine’s (Jewish!) president is on the front lines fighting for his people. This is a leader! גיבור!

We stand with you Zelensky! #Ukraine pic.twitter.com/vWr0Z5kRjW

— Emily Schrader – אמילי שריידר (@emilykschrader) February 25, 2022

Μόνο που η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική καθώς η φωτογραφία τραβήχτηκε τις 6 Δεκεμβρίου 2021 όταν φορώντας στολή ο πρόεδρος της Ουκρανίας επιθεώρησε στρατιωτική μονάδα.

Το Φιδονήσι και οι «νεκροί» στρατιώτες

Η «είδηση» ότι συνοριοφύλακες σκοτώθηκαν ηρωικά την πρώτη ημέρα της εισβολής όταν ρωσικό πολεμικό πλοίο είχε ανοίξει πυρ και τους «γάζωσε» αφού αρνήθηκαν να παραδοθούν έκανε πολύ γρήγορα τον γύρο του διαδικτύου.

Το CNN μάλιστα είχε προβάλει βίντεο, στο οποίο «Ουκρανός στρατιώτης» ακουγόταν να λέει στο ρωσικό πολεμικό πλοίο «να πάει να γ…».

Ο ίδιος ο Ζελένσκι είχε σπεύσει να δηλώσει ότι 13 συνοριοφύλακες «πέθαναν ηρωικά» και ότι «θα τους απονεμηθεί ο τίτλος του Ήρωα της Ουκρανίας μετά θάνατον».

Λίγες μέρες αργότερα ωστόσο ανακοίνωση του ουκρανικού Ναυτικού ανέφερε ότι οι στρατιώτες στο νησί απέκρουσαν δύο επιθέσεις από ρωσικές δυνάμεις αλλά στο τέλος αναγκάστηκαν να παραδοθούν «λόγω έλλειψης πυρομαχικών». 

Ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης δημοσίευσαν μάλιστα και φωτογραφίες από τη μεταφορά των κρατούμενων μεν, αλλά… ολοζώντανων συνοριοφυλάκων στην Κριμαία.

Ο συγκινητικός αποχωρισμός…

Το βίντεο με τον Ουκρανό πατέρα που αποχωρίζεται τη μικρή του κόρη για να μείνει πίσω και να πολεμήσει τους Ρώσους συγκίνησε τους χρήστες του διαδικτύου και… πολλά από τα ελληνικά ΜΜΕ.

Ωστόσο σύμφωνα και με τα Ellinika hoaxes, το αυθεντικό βίντεο έχει τραβηχτεί από ντόπιο στην πόλη Γκορλόβκα της ελεγχόμενης από Ρώσους αυτονομιστές περιφέρειας του Ντονέτσκ, στις 21 Φεβρουαρίου του 2022, δηλαδή, περίπου τρία 24ωρα πριν από την έναρξη του πολέμου…

Το κορίτσι από τη… Γάζα

Άλλη μια φωτογραφία με ένα τραυματισμένο κορίτσι που έκανε τον γύρο του ίντερνετ ήταν όπως αποδείχτηκε παλιότερη και όχι από την Ουκρανία.

Ισπανοί fact checkers που δουλεύουν για το Maldita.es επιβεβαίωσαν ότι η φωτογραφία τραυματισμένου μικρού κοριτσιού που έγινε viral, ήταν από τη Γάζα και «τραβήχτηκε» το 2021.

Ο… μάχιμος Στίβεν Σιγκάλ

Επικυρωμένος λογαριασμός του CNN στο Twitter εμφανίστηκε την έκτη ημέρα του πολέμου να ενημερώνει πως ο ηθοποιός Steven Seagal (πήρε τη ρωσική υπηκοότητα το 2016 και είναι γνωστός φίλος του Βλαντίμιρ Πούτιν) πήγε στη Ρωσία για να βοηθήσει.

Η εικόνα είναι από τα γυρίσματα της ταινίας “Cartels” όπου πρωταγωνιστεί ο Seagal και κυκλοφόρησε το 2017.

H «γυναίκα» του Ζελένσκι

Η «σύζυγος» του Βολόντιμιρ Ζελένσκι εμφανίστηκε σε φωτογραφία να έχει φορέσει την παραλλαγή (και make up) και να είναι έτοιμη να πολεμήσει για την πατρίδα της. Λεπτομέρεια; Η γυναίκα της φωτογραφίας μετείχε σε πρόβα στρατιωτικής παρέλασης του 2021. 

Και δεν είναι και η σύζυγος του Ζελένσκι…

Ο «δημοσιογράφος» που πέθανε δύο φορές…

Ακόμη μια ανάρτηση που δημοσιεύτηκε σε λογαριασμό που φαινόταν να είναι ο επίσημος του CNN ενημέρωνε πως σκοτώθηκε στον πόλεμο ο εκπρόσωπος του μέσου, ονόματι Bernie Gores. Αποδείχθηκε ότι το ίδιο πρόσωπο είχε «πεθάνει» και στο Αφγανιστάν.

1) Trolls make fake "CNN" accounts to tweet weird stuff
2) Anonymous account mocks CNN over the fake troll stuff CNN didn't actually tweet
3) Russian official amplifies the fake troll stuff as evidence of "MSM #fakenews" pic.twitter.com/FtCbtM1KC3

— Daniel Dale (@ddale8) February 28, 2022

Ωστόσο ο άνθρωπος της φωτογραφίας λέγεται Jordie Jordan και είναι διάσημος gamer του YouTube. Το Hoax αποκάλυψαν οι Snopes και PolitiFact.

BBC vs Fake News

Και το BBC σε ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του συγκέντρωσε με τη σειρά του κάποια από τα πιο διαδεδομένα fake news από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, τα οποία μάλιστα αναπαρήχθησαν και από γνωστούς πολιτικούς στα social media.

Η θαρραλέα Ουκρανή…. που ήταν η Ahed Tamimi

Ένα θολό βίντεο έδειχνε μια «Ουκρανή» κοπέλα να αντιμετωπίζει έναν Ρώσο στρατιώτη και να τον καλεί να επιστρέψει στην πατρίδα του συγκέντρωσε εκατομμύρια προβολές στο TikTok και στο Twitter.

Στην πραγματικότητα στο βίντεο είναι η Παλαιστίνια Ahed Tamimi, 11 ετών τότε, να αντιμετωπίζει έναν Ισραηλινό στρατιώτη μετά τη σύλληψη του μεγαλύτερου αδελφού της το 2012.

Mολότοφ κατά των Ρώσων

Αναρτήσεις με βίντεο που ισχυρίζονταν ότι δείχνει κατοίκους του Κιέβου να πολεμούν Ρωσικό μηχανοκίνητο πεζικό με βόμβες μολότοφ, έγιναν viral σε πολλές πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων και έκανε πολλούς χρήστες να πιστέψουν ότι έδειχνε συγκρούσεις μεταξύ Ουκρανών πολιτών και ρωσικών δυνάμεων.

Το βίντεο μάλιστα το κοινοποίησαν και δύο Βρετανοί βουλευτές.

Ωστόσο το οπτικό υλικό είναι παλιό καθώς το βίντεο τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων του Euromaidan το 2014, που οδήγησαν στην ανατροπή του τότε προέδρου της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς.

Η κατάρριψη αεροσκάφους που είναι… videogame

Ένα βίντεο που υποτίθεται ότι δείχνει έναν Ουκρανό πιλότο να καταρρίπτει ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος δημοσιεύτηκε στο Twitter από το Nexta TV και έγινε γρήγορα viral.

Ωστόσο, το βίντεο δεν είναι πραγματικό. Πρόκειται για κλιπ από το τηλεπαιχνίδι Arma 3 και είναι προφανώς απολύτως άσχετο με τον πόλεμο στην Ουκρανία…

Τα παιδιά και τα… στρατεύματα από το παρελθόν

Μια φωτογραφία που δείχνει δύο παιδιά να συνοδεύουν και να αποχαιρετούν μια συνοδεία ουκρανικών δυνάμεων που φεύγει για τη μάχη, έχει εκατομμύρια likes και κοινοποιήσεις. Τη φωτογραφία ανέβασαν μεταξύ άλλων, ο αμερικανός βουλευτής Adam Kinzinger και ο πρώην πρωθυπουργός της Σουηδίας Carl Bildt.

Ωστόσο η φωτογραφία είναι παλιά καθώς δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2016. Τραβήχτηκε από έναν εθελοντή φωτογράφο του ουκρανικού υπουργείου Άμυνας, ο οποίος αργότερα απολύθηκε λόγω κατηγοριών πως είχε σκηνοθετήσει κάποιες από τις εικόνες μάχης…

Ο δήμαρχος του Κιέβου και η παλιά φωτογραφία

Μια εικόνα του δημάρχου του Κιέβου, Vitali Klitschko, έγινε viral με τις πληροφορίες που τη συνόδευαν να αναφέρουν ότι βρισκόταν στην πρώτη γραμμή του πολέμου.

Πρόκειται ωστοσο για παλιά φωτογραφία – που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από τον Klitschko στον λογαριασμό του στο Instagram τον Μάρτιο του 2021, και τον δείχνει σε εκπαιδευτικό κέντρο στην περιοχή Chernihiv.

Παρά ωστόσο την παραπλανητική εικόνα, είναι αλήθεια ότι ο Klitschko υπερασπίστηκε την πόλη του μαζί με τα ουκρανικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης.

Ο Ζαλένσκι και το τσάι

Ένα βίντεο που ισχυρίζεται ότι δείχνει τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι σε στρατιωτική ανάπαυλα να τονώνει το ηθικό στις ουκρανικές δυνάμεις πίνοντας τσάι μαζί τους στο πεδίο της μάχης ήταν μεν γνήσιο αλλά είχε γυριστεί μια εβδομάδα πριν την εισβολή.

Διαβάστε επίσης:

Ουκρανία: Νέα ρωσική διάψευση για τον βομβαρδισμό παιδικού νοσοκομείου

Η οπτική των ειδικών για τα ΜΜΕ στην Ουκρανία – «Πόλεμος» υπερπληροφόρησης

Στο δελτίο του Star φαντάζονται ότι οι Ουκρανοί τρώνε… ινδικά χοιρίδια! (video)