Όσοι κάνουν τη βόλτα τους αυτές τις μέρες στην «εσπλανάδα» που βρίσκεται δίπλα στη λίμνη, στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά ένα σπουδαίο έργο τέχνης: την διάσημη «Maman», την γιγάντια αράχνη της Λουίζ Μπουρζουά.

Η γλύπτρια ήταν Γαλλίδα στην καταγωγή, αλλά ζούσε και δημιουργούσε για πολλά χρόνια στη Νέα Υόρκη. Το έργο αυτό, ήταν παραγγελία της διάσημης TateModernGallery όταν θα άνοιγε το 1999 στο κέντρο του Λονδίνου, και παραγγέλθηκε για να δεσπόζει στο χώρο υποδοχής του πρωτοποριακού μουσείου, μια αίθουσα με ύψος λίγο μεγαλύτερο από 25 μέτρα. Η Μπουρζουά, βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας της, ήδη το μουσείο μοντέρνας τέχνης MoMA είχε διοργανώσει αναδρομική της έκθεση το 1982, και τα έργα της είχαν αρχίσει να σπάνε τα συνηθισμένα μεγέθη και να παίρνουν γιγάντιες διαστάσεις.

Το αποτέλεσμα στην TateGallery ήταν καθηλωτικό. Με ύψος 10 μέτρων, το γιγάντιο αρθρόποδο δέσποζε του χώρου υποβάλλοντας τους επισκέπτες οι οποίοι μπορούσαν να περπατήσουν και κάτω από το γλυπτό, ανακαλύπτοντας έτσι και το σάκο με τα μαρμάρινα αυγά που έκρυβε η αράχνη στην κοιλιά της

Το γλυπτό αυτό, έκανε την Μπουρζουά διάσημη παγκοσμίως, αφού το θέαμα της γιγάντιας αράχνης πυροδοτούσε διάφορους συνειρμούς, συμβολισμούς, αλλά και φοβίες στο φιλοθέαμον κοινό. Εξ’ άλλου, η αράχνη προκαλεί έναν από τους αταβιστικούς φόβους του ανθρώπου, την αραχνοφοβία.

Για την Λουίζ Μπουρζουά, όμως, η γιγάντια αυτή αράχνη συμβόλιζε την «μητέρα». Γι’ αυτό και το έργο ονομάστηκε «Maman». Η μητέρα της γλύπτριας ήταν επαγγελματίας υφάντρα και επισκευάστρια ταπισερί. Η Μπουρζουά είχε αναπτύξει μια ψύχωση με τις αράχνες, και η εικόνα της μητέρας της να κάθεται στωική και συγκεντρωτική και να επισκευάζει με τα νήματα τις παλαιές ταπισερί των πύργων σαν την αράχνη που υφαίνει τον ιστό της, την εξοικείωσε με την παιδική φοβία που είχε αναπτύξει για τις αράχνες.

Τέχνη και ψυχανάλυση

Η Μπουρζουά έκανε χρόνια ψυχανάλυση καθώς είχε έντονα αισθήματα μνησικακίας προς τον πατέρα της ο οποίος είχε ερωτικές σχέσεις με τη νεαρή Αγγλίδα γκουβερνάντα – δασκάλα της, και άρχισε να εκφράζει με δικούς τους όρους τις οικουμενικές αλήθειες της αγάπης, της επιθυμίας, της απόρριψης, του φόβου και της μοναξιάς. Τέλος, η τέχνη για άλλη μια φορά έκανε τα μαγικά της και έδωσε λύση στον προαιώνιο αυτόν φόβο για τις αράχνες.

Η Μπουρζουά γεννήθηκε τα Χριστούγεννα του 1911 στο Παρίσι, σπούδασε μαθηματικά πριν στραφεί ολοκληρωτικά στην τέχνη, και γνώρισε τον ιστορικό τέχνης Ρόμπερτ Γκολντγουότερ με τον οποίο παντρεύτηκαν και μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη το 1938. Αρχικά δούλεψε στην τέχνη της τυπογραφίας και της ζωγραφικής, και στη γλυπτική στράφηκε οριστικά στα τέλη της δεκαετίας του 1940, και τα πρώτα της γλυπτά ήταν από ξύλο. Οι δεκαετίες του 1960 και του 1970, είχαν κενά στην καλλιτεχνική της εξέλιξη καθώς η καλλιτέχνης είχε εμβαθύνει στην ψυχανάλυση, αλλά το 1980 άρχισε να επιστρέφει δημιουργώντας νέες απρόσμενες φόρμες.

Συγκεκριμένα, το 1982, σε ηλικία 70 ετών άρχισε να κατασταλάζει στις γιγάντιες «Aράχνες» που κρέμονταν από σύρματα, και σε κάποια γιγάντια «Kελιά» (Cells: Structures of Existence) που είχαν μέγεθος δωματίου, χρησιμοποιώντας νέα υλικά, μεταλλικά πλέγματα, σύρματα, καθρέφτες, σκάλες, λάτεξ, γύψο, ακόμη κομμάτια και νήματα από παλιά της ρούχα. Η Μπουρζουά απέκτησε παγκόσμια φήμη με τις «αράχνες» της, σε ηλικία 79 ετών, ενώ δεν έπαψε να ζωγραφίζει αλλά και να τυπώνει μόνη τα έργα της. Η τέχνη ήταν γι’ αυτήν ένας τρόπος να αντιμετωπίζει την ίδια τη ζωή. Ένα είδος ιερού εξορκισμού. Όπως έλεγε η ίδια: «Το κόκκινο νήμα της τέχνης μου είναι ο φαλλός που αντιπροσωπεύει τον πατέρα μου και η αράχνη που αντιπροσωπεύει τη μητέρα μου. Η Τέχνη είναι μια εγγύηση για την καλή ψυχική, σωματική και πνευματική υγεία».

Η Λουίζ Μπουρζουά πέθανε το 2010, στη Νέα Υόρκη, σε ηλικία 99 ετών. Το έργο της έχει εκτεθεί στις σπουδαιότερες γκαλερί και στα μεγαλύτερα μουσεία μοντέρνας τέχνης, ενώ τα γιγάντια γλυπτά της και ειδικά οι αράχνες της, έχουν κοσμήσει πολλές πρωτεύουσες του κόσμου. Η «Maman» είναι ένα έργο που προκαλεί δέος στο θεατή, τόσο σαν σύλληψη όσο και σαν μέγεθος και εκτέλεση. Το έργο ήλθε στην Ελλάδα σε κομμάτια και στη συνέχεια συναρμολογήθηκε και στήθηκε από ειδικευμένο συνεργείο με τη βοήθεια δύο ανυψωτικών γερανών. Έτσι, αυτή τη φορά η ανοιξιάτικη βόλτα στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αξίζει διπλά.

Διαβάστε επίσης:

Μήνυμα ειρήνης από δυο λογοτέχνες

Οι «Ρωσίδες χορεύτριες» που έγιναν «Ουκρανές» – Ο πίνακας του Ντεγκά άλλαξε όνομα

Αλέν Ντελόν: Δικαίωμα στην ευθανασία (Videos)