Η εξωτερική συμπεριφορά της Τουρκίας επιδεικνύει συμπτώματα «νευρικής κρίσης» και παροξυσμού.

Αυτό έχει να κάνει με δύο κυρίως παράγοντες. Έναν δομικό και μακροχρόνιο και έναν πιο προσωπικό και βραχυπρόθεσμο, πέραν των γνωστών διεκδικήσεων της Τουρκίας σε βάρος της χώρας μας, που τα τελευταία χρόνια έχουν ενταθεί με το απαράδεκτο δόγμα της «γαλάζιας πατρίδας», το οποίο αντίκειται τόσο στο διεθνές δίκαιο όσο και στην κοινή λογική, αλλά και την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Η εξέλιξη αυτή έχει την ιδιαίτερη σημασία της και πρέπει να προσεχθεί. Η «νεύρωση» της σημερινής Τουρκίας έχει να κάνει, πρώτον, με το γεγονός ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία και η επανασυσπείρωση της Δύσης και της Ευρώπης που αυτός προκαλεί, επαναφέρει το πρόβλημα ταυτότητας και προσανατολισμού της σύγχρονης Τουρκίας με οξύ τρόπο. Την ώρα που τα σύνορα της Ευρώπης επαναχαράσσονται για να συμπεριλάβουν την Ουκρανία και να αποκλείσουν τη Ρωσία, εξαιτίας του πολέμου του Πούτιν, η Τουρκία βρίσκεται ξανά στο μεταίχμιο σε μια γεωστρατηγική αμφιθυμία και αμφιβολία.

Ακόμα και η πιο ικανή ηγεσία θα είχε δυσκολίες να αντιμετωπίσει αυτό το δομικό πρόβλημα με επάρκεια, που έχει να κάνει με ευρύτερες εξελίξεις, τις οποίες η Τουρκία δεν μπορεί να ελέγξει. Από εκεί και πέρα ωστόσο, πάνω σε αυτό το δομικό πρόβλημα, προστίθεται και ένα προσωπικό που έχει να κάνει με την αποδυνάμωση των πολιτικών θεσμών στο εσωτερικό της Τουρκίας και τη συγκέντρωση όλων των αποφάσεων και όλης της εξουσίας στα χέρια ενός ανδρός, του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σήμερα στην Τουρκία δεν υπάρχει ανεξάρτητη δικαιοσύνη, ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα, ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. Και η γραφειοκρατία, το περίφημο άλλοτε «βαθύ κράτος», παίζει πολύ μικρότερο ρόλο σε σχέση με το παρελθόν.

Πουθενά αυτό δεν φαίνεται περισσότερο από ό,τι στη διπλωματία. Το παλιό Υπουργείο Εξωτερικών και οι διπλωμάτες του, με αξιοθαύμαστες κάποτε περγαμηνές, έχουν τεθεί λίγο πολύ στο περιθώριο και η εξωτερική πολιτική ασκείται προσωποπαγώς από έναν άνδρα, περικυκλωμένο από αυλοκόλακες και αποκομμένο, σε μεγάλο βαθμό, τόσο από την εσωτερική όσο και τη διεθνή πραγματικότητα που δεν διστάζει να υποτάσσει το εθνικό στο κομματικό και προσωπικό του συμφέρον.

Αυτό έχει σαν συνέπεια μια εξωτερική συμπεριφορά ευμετάβλητη, κυκλοθυμική και, συχνά, αυτοκαταστροφική, όπως αυτή που έχει επιδείξει το τελευταίο διάστημα η Τουρκία του Ερντογάν. Αυτή η προσωπική «επίγευση», προστίθεται στο δομικό πρόβλημα, ταυτοτικό και υπαρξιακό, που αντιμετωπίζει σήμερα η Τουρκία και παράγει μια εξωτερική πολιτική χωρίς σαφή προσανατολισμό, με πολλά «ήξεις-αφήξεις», με διαρκείς ρητορικές οξύνσεις και μια επικίνδυνη παρορμητικότητα.

Ο πρόσφατος παροξυσμός της Τουρκίας του Ερντογάν εναντίον της χώρας μας έχει να κάνει και με την αποτυχία του Ερντογάν να πείσει τους Αμερικάνους να του δώσουν την αναβάθμιση των F-16, που τόσο πολύ θέλει και χρειάζεται. Ο Ερντογάν οργάνωσε ένα μεγαλοπρεπές ταξίδι στη Νέα Υόρκη, περνώντας πολλές μέρες εκεί, προκειμένου να εξαπολύσει μια επίθεση φιλίας, η οποία ωστόσο δεν βρήκε ανταπόκριση. Δεν κατάφερε να συναντηθεί, ούτε με τον πρόεδρο Μπάιντεν, όπως διακαώς επιδίωκε, αλλά και οι τρεις Αμερικανοί γερουσιαστές που τον συνάντησαν, του τόνισαν ότι η Τουρκία πρέπει να αλλάξει ρότα και δεν δεσμεύτηκαν διόλου για την υπόθεση των F16.

Ο Ερντογάν επιμένει σε ένα λάθος αφήγημα. Ότι δηλαδή η Τουρκία είναι σημαντική γι’ αυτό και πρέπει οι Αμερικάνοι να «πάνε με τα νερά της». Το ζήτημα δεν είναι, ωστόσο, αυτό: αν η Τουρκία είναι σημαντική, που είναι. Το ζήτημα, για τους Αμερικάνους, είναι αν η Τουρκία είναι και θέλει να είναι χρήσιμη. Και στο ερώτημα αυτό, η απάντηση που έχει δώσει η πολιτική Ερντογάν μέχρι σήμερα είναι ότι η Τουρκία όχι μόνο δεν είναι χρήσιμη αλλά, συχνά, γίνεται απολύτως επιβλαβής για τους δυτικούς σχεδιασμούς και την αμερικανική στρατηγική.

Η αποτυχία του στη Νέα Υόρκη ενέτεινε τον εκνευρισμό του Ερντογάν, ο οποίος εκφράζεται με διαρκείς επιθέσεις εναντίον της Ελλάδας, ως το μακρύ χέρι της Δύσης και, κυρίως, της Αμερικής στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Όλα αυτά δημιουργούν ένα επικίνδυνο κλίμα. Η Ελλάδα οφείλει να επιμείνει, όπως το κάνει, τόσο στο ξεκάθαρο μήνυμα της αξιόπιστης αποτροπής, ώστε να μην υπάρξει περιθώριο για καμία παρεξήγηση και καμία δεύτερη σκέψη στην άλλη πλευρά, όσο και στην ανάγκη του διαλόγου και της μείωσης της έντασης που προκαλεί η Άγκυρα.

*O Δημήτρης Καιρίδης είναι βουλευτής ΝΔ της Βόρεια Αθήνας και Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων

Διαβάστε επίσης:

50 χρόνια ελεύθερης διακίνησης κοπανιστού αέρα στα ΑΕΙ…

Στρατηγικός ο ρόλος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Επιτελικό Κράτος και Κράτος Δικαίου: Η περίπτωση των τηλεφωνικών υποκλοπών