Η βία κατά των γυναικών είναι ένα φαινόμενο παγκόσμιου χαρακτήρα, το οποίο δεν γνωρίζει κοινωνικά, οικονομικά και εθνικά κριτήρια. Στην Ελλάδα του 2022 με την οικονομική κρίση να καλπάζει σε συνδυασμό με την πίεση της πανδημίας και τις εδραιωμένες πατριαρχικές αντιλήψεις η ενδοοικογενειακή βία είναι παρούσα και όλο και πιο συχνά καταλήγει στο έγκλημα.

Και σε αυτό δεν έχει υπολογιστεί και η «αφανής εγκληματικότητα» (dark figure of crime), δηλαδή εγκλήματα που δεν καταγγέλλονται και στην πλειοψηφία τους είναι αυτά της ενδοοικογενειακής βίας της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, που τελούνται πίσω από ερμητικά κλειστές πόρτες και το άγνωστο αυτό ποσοστό είναι πάντα μεγαλύτερο του πραγματικού. 

Ο όρος «γυναικοκτονία» “femicide” έχει μπει πλέον στο δημόσιο διάλογο στη χώρα μας, ως απόρροια της μαζικότητας των δολοφονιών γυναικών που έχουν λάβει χαρακτήρα επιδημίας.
O όρος «γυναικοκτονία» είναι ένας όρος που ξεκίνησε κοινωνιολογικά, η αναγκαιότητα χρήσης του όμως σε θεσμικό και νομοθετικό επίπεδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε διεθνείς οργανισμούς πλέον είναι επιτακτική.

Άλλωστε η έννοια της έμφυλης βίας αποτυπώνεται ήδη σε πολλά διεθνή νομικά κείμενα, με προεξάρχουσα τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, την οποία έχει κυρώσει η Ελλάδα το 2018.

Ας ξεκινήσουμε με τον όρο «βία κατά των γυναικών» που νοείται ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως μορφή διάκρισης κατά των γυναικών όπερ σημαίνει ότι όλες οι πράξεις βίας βασίζονται στο φύλο και έχει ή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα, σωματική, σεξουαλική ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή πόνο στις γυναίκες, περιλαμβανομένων των απειλών για τέτοιες πράξεις, του εξαναγκασμού ή της αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας, είτε στο δημόσιο ή τον ιδιωτικό βίο.

Με απλά λόγια, η γυναίκα δολοφονείται επειδή δεν συμμορφώθηκε με ένα αναμενόμενο από αυτήν μοντέλο συμπεριφοράς -υποταγή στην ανδρική βούληση και διάθεση του σώματός της σε αυτήν. Δολοφονείται επειδή είναι γυναίκα.

Το ζήτημα της νομικής αναγνώρισης του όρου «γυναικοκτονία» είναι εμφανώς αναγκαίο, ήτοι να αποτυπωθεί στο νόμο ότι η δολοφονία συντελείται επειδή είναι γυναίκα, άρα ο όρος αυτός δεν αντιτίθεται στον όρο «ανθρωποκτονία» και ούτε τον αναιρεί.

Κατά το άρθρο 299 ΠΚ η ανθρωποκτονία από πρόθεση τιμωρείται με ισόβια. Σε κάποιες όμως περιπτώσεις η ποινή μειώνεται λόγω ελαφρυντικών περιστάσεων. Ο όρος «γυναικοκτονία» θα μπορούσε να αναγνωριστεί νομικά και να συμπεριληφθεί στον Ποινικό μας Κώδικα είτε ως πρόβλεψη επιβαρυντικής περίστασης στο άρθρο 299 ΠΚ, είτε με το να προστεθεί ως διάκριση λόγω φύλου στο άρθρο 81Α ΠΚ. 

Και επειδή τον τελευταίο καιρό έχει γίνει λόγος για το αν αποδίδεται δικαιοσύνη και για την επάρκεια των νόμων εξαιτίας ειδεχθών εγκλημάτων που έχουν συγκλονίσει την κοινωνία και κυρίως σε εγκλήματα που αφορούν ανθρωποκτονία ή βιασμό, μπορεί κανείς να βρει μια ταύτιση ανάμεσα στο κράτος Δικαίου και στο «κοινό περί δικαίου αισθήματος», ως προς την τιμωρία όχι όμως τόσο στα ελαφρυντικά.

H δικαιοσύνη οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις αξίες της κοινωνίας, περί ηθικής και δημοκρατίας, όμως η ποινική νομοθέτηση δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως εργαλείο πολιτικής και επικοινωνιακής προβολής, ούτε βεβαίως να επηρεάζεται από την εκάστοτε συγκυρία.

Άλλωστε η αυστηροποίηση των ποινικών κυρώσεων που παρουσιάζεται συχνά στο δημόσιο διάλογο ως μοναδικό μέτρο για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, αποδεικνύεται ότι δεν συνδέεται αιτιωδώς με την επίτευξη των στόχων αντεγκληματικής πολιτικής.

Συνεπώς ως κοινωνία θα πρέπει να εστιάσουμε γιατί γεννιέται τέτοια «φρίκη» και ναι η πολιτεία, οφείλει να πάρει όλα τα μέτρα για την προστασία των πολιτών, οφείλει να δρομολογήσει  μέτρα πρόληψης και αναχαίτισης  της έμφυλης βίας, όμως η λύση που πρέπει να δώσει η κοινωνία θα έρθει μόνο μέσω της παιδείας. Γιατί όταν θα φτάσουμε να αναρωτηθούμε «μα δεν είχε δώσει δικαίωμα, φαινόταν ήσυχος άνθρωπος οικογενειάρχης», θα είναι πλέον αργά.

Έτσι για την βία κατά των γυναικών και η κοινωνία πρέπει να ευαισθητοποιηθεί και επιτακτική ανάγκη είναι  να τεθούν σε εφαρμογή όλα τα μέτρα προστασίας  θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας που προβλέπει η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (Ν. 4531/2018), αλλά και εμείς δεν θα πρέπει να αρνούμαστε τη λέξη «γυναικοκτονία» γιατί αποσιωπώντας το φύλο του θύματος είναι σα να ακυρώνουμε την ουσία αυτής της ακραίας μορφής βίας.

*Η Ρένια Ζαρκαδούλα είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής και πολιτευτής του Βορείου Τομέα Αθηνών

Διαβάστε επίσης:

Ο Γιάνης, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ/Κίνημα Αλλαγής

Αστυνομία στα Πανεπιστήμια, τις πταίει;

Τα σχέδια του ευρωατλαντισμού «κουμπώνουν» με τις τουρκικές διεκδικήσεις