Στο τελευταίο μέρος του αφιερώματός μας, καλό είναι να έχουμε μιαν άποψη των διαφόρων επίσημων εγγράφων σχετικά με τη διεθνή κατάσταση όπως αυτή διαμορφώνεται σε εμπόλεμες περιόδους, ώστε να γίνει έστω και αργά αντιληπτό ότι σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχουν ούτε αδέλφια ούτε αλληλεγγύη ούτε ορθόδοξοι ομόθρησκοι λαοί που συγκινούνται επειδή κάνουμε με τον ίδιο τρόπο τον σταυρό μας. Καλό είναι να λαμβάνουμε μαθήματα ρεαλισμού και όχι ιδεολογικών φαντασιώσεων και ερμηνειών της Ιστορίας.

Η γειτονική Γιουγκοσλαβία, για παράδειγμα, μέχρι και την 28η Οκτωβρίου 1940 εθεωρείτο η παλαιότερη σύμμαχος της Ελλάδας στη Βαλκανική. Επίσης, υπήρχε και το πρόσφατο σχετικά Βαλκανικό Σύμφωνο του ’34, που ήταν μια συνθήκη η οποία υπογράφηκε από την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Ρουμανία και τη Γιουγκοσλαβία, στις 9 Φεβρουαρίου 1934, στην Αθήνα, με στόχο τη διατήρηση του γεωπολιτικού στάτους κβο στην περιοχή μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όλα αυτά ίσχυαν έως το μεσημέρι της 28ης Οκτωβρίου που η Ιταλία επιτέθηκε κατά της Ελλάδας.

Εκείνο το μεσημέρι, σε σύσκεψη όπου πήραν μέρος ο αντιβασιλιάς Παύλος, ο πρωθυπουργός Τσβέτκοβιτς, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκοβιτς και άλλοι αξιωματούχοι, όπως μαρτυρούν τα επίσημα γερμανικά έγγραφα, αποφασίστηκε να εισβάλει ο γιουγκοσλαβικός στρατός στην Ελλάδα και να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη.

Προς τον σκοπό αυτόν απευθύνθηκαν στο Βερολίνο και ζήτησαν συγκατάθεση του Χίτλερ για να αποφύγουν προστριβές με την Ιταλία. Η Γερμανία απέφυγε να απαντήσει, γιατί δεν επιθυμούσε ευρύτερη σύγκρουση στα Βαλκάνια την εποχή εκείνη.

Η στάση της Γιουγκοσλαβίας

Στις 11 Νοεμβρίου 1940, ο Γερμανός πρέσβης στο Βελιγράδι Φον Χέερεν τηλεγραφεί στο Βερολίνο:

«Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος προκάλεσε στην εδώ κυβέρνηση συζητήσεις και ήρθε στην επικαιρότητα το πρόβλημα της παλαιάς επιθυμίας των Σέρβων για ελεύθερη διέξοδο στο Αιγαίο μέσω Θεσσαλονίκης… Είναι όμως διατεθειμένοι να μη δείξουν κανένα ενδιαφέρον για την τύχη της Ελλάδας αν θα εγνώριζαν ότι διάδοχοι μιας αποκομμένης από την Ελλάδα Θεσσαλονίκης θα γίνονταν αυτοί (σημ.: οι Γιουγκοσλάβοι) με αναγνώριση τούτου από τις δύο δυνάμεις του Άξονα».

Οι «αδελφοί» Γιουγκοσλάβοι (που τόσο ένθερμα τρέξαμε να υπερασπιστούμε εναντίον των κακών Αμερικανών και του ΝΑΤΟ με θηριώδη συλλαλητήρια και πάνδημο ενθουσιασμό), στις 27 Νοεμβρίου του 1940 επανήλθαν δριμύτεροι αποστέλλοντας τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκοβιτς στη Βαυαρία προκειμένου να συναντήσει αυτοπροσώπως τον Χίτλερ, με τον Γιουγκοσλάβο πρωθυπουργό να διαβεβαιώνει τον Γερμανό πρέσβη στο Βελιγράδι: «Για τη Θεσσαλονίκη προσχωρούμε απροκάλυπτα και στον αντιβρετανικό συνασπισμό».

Όπως είναι γνωστό, ο αντιβρετανικός συνασπισμός ήταν η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία. Η συμφωνία αυτή, που δείχνει καθαρά τα αισθήματα… αλληλεγγύης του γιουγκοσλαβικού λαού προς τη χώρα μας τιμώντας και την πιο πάνω συνθήκη, δεν μπήκε σε εφαρμογή καθώς διαφώνησε για δικούς του, στρατηγικούς λόγους ο Χίτλερ.

Για να κλείσουμε με τους… αδελφούς Γιουγκοσλάβους, που έπαιξαν και αργότερα τον ρόλο τους στον ελληνικό Εμφύλιο, η Θεσσαλονίκη εξακολούθησε να αποτελεί στόχο των διαπραγματεύσεών τους με τους ναζί. Αργότερα δήλωσαν συμπαράσταση στους Άγγλους και μάλιστα υπόσχονταν ότι θα επέμβουν εναντίον των Γερμανών όταν αυτοί θα έφταναν στη Βουλγαρία.

Όταν η Σόφια προσχώρησε στις δυνάμεις του Άξονα, οι Γιουγκοσλάβοι άρχισαν εκ νέου τις διαπραγματεύσεις με το Βερολίνο. Μάλιστα, στις 25 Μαρτίου 1941 προσχώρησαν και αυτοί στο Τριμερές Σύμφωνο του Χίτλερ, εγκαταλείποντας τη σύμμαχο Ελλάδα στην τύχη της. Έτσι, έλαβαν γραπτή δήλωση από τους ναζί ότι η Θεσσαλονίκη περιέρχεται στη Γιουγκοσλαβία. Όλη αυτή η πολιτική ανετράπη από τον αγγλόφιλο στρατηγό Σίμοβιτς τον Απρίλιο του 1941.

Η στάση της Βουλγαρίας

Είναι γνωστό ότι ο Μουσολίνι, χολωμένος από τη στάση του Χίτλερ που τον έφερνε πάντα ενώπιον τετελεσμένων, αποφάσισε να επιτεθεί στην Ελλάδα δίχως να τον ενημερώσει. Είχε πει τότε στον Τσιάνο: «Ο Χίτλερ με θέτει πάντα προ τετελεσμένων γεγονότων. Αυτή τη φορά θα τον πληρώσουμε με το ίδιο νόμισμα. Θα μάθει από τις εφημερίδες ότι κατέλαβα την Ελλάδα…».

Ωστόσο, ο Ιταλός δικτάτορας έσπευσε να ενημερώσει τον βασιλιά της Βουλγαρίας Βόρι Γ’ ζητώντας του να στραφεί και η χώρα του εναντίον της Ελλάδας στις 28 Οκτωβρίου του 1940. «Παρέχεται η ευκαιρία να πραγματοποιήσει έτσι η Βουλγαρία προαιώνιο στόχο: να εξασφαλίσει έξοδο στο Αιγαίο», έγραφε ο Ντούτσε στον Βόρι Γ’ προκειμένου να τον δελεάσει. Εκείνος, όμως, αρνήθηκε ευγενικά επικαλούμενος το Βαλκανικό Σύμφωνο με τη Γιουγκοσλαβία και την Τουρκία, η οποία μάλιστα διέθετε στα βουλγαρικά σύνορα 37 μεραρχίες.

Επίσης, η Βουλγαρία εκείνη τη στιγμή δεν ήθελε να αναμειχτεί γιατί αυτό θα δυσαρεστούσε τους Σοβιετικούς που ασκούσαν την επιρροή τους στη χώρα. Αυτό βέβαια το δίχως άλλο βοήθησε την Ελλάδα να ενισχύσει τα ελληνοαλβανικά σύνορα και να αποκρούσει επιτυχώς την ιταλική επίθεση. Η Βουλγαρία μπήκε στον Άξονα όταν έλαβε διαβεβαιώσεις από την Τουρκία ότι δεν θα επιτεθεί εναντίον της. Η Τουρκία, μάλιστα, έσπευσε με δική της πρόταση να εισηγηθεί στη Σόφια τη σύναψη Συμφώνου Μη Επιθέσεως μαζί της, που υπογράφτηκε στις 17 Φεβρουαρίου 1941. Έχοντας εξασφαλίσει την τουρκική διαβεβαίωση, η Βουλγαρία προχώρησε σε συμμαχία με τη Γερμανία και επιτέθηκε μαζί με τα ναζιστικά στρατεύματα εναντίον της Ελλάδας. Μάλιστα, από την τριπλή κατοχή που γνώρισε η χώρα (Γερμανίας, Ιταλίας και Βουλγαρίας), όλοι πλέον συμφωνούν ότι η αγριότερη και η ειδεχθέστερη υπήρξε η βουλγαρική…

Η στάση της Τουρκίας

Ωστόσο, από όλες τις γειτονικές χώρες, η στάση της Τουρκίας υπήρξε η πιο διπλωματικά ύπουλη. Η Τουρκία υπέγραφε συνεχώς την περίοδο αυτή στις αρχές των πολεμικών συγκρούσεων μια σειρά από Σύμφωνα Φιλίας που το ένα αναιρούσε το άλλο. Αρχικά την πρώτη μέρα κιόλας του πολέμου εξέφρασε «πλήρη αλληλεγγύη». Ο τουρκικός Τύπος με ενθουσιασμό, όπως είδαμε στο προηγούμενο φύλλο, υποδέχθηκε το ελληνικό «Όχι» και συνεχώς τηρούσε φιλική στάση. Παρ’ όλα αυτά την πιο αρνητική στάση απέναντι στην Ελλάδα τήρησε η Τουρκία, με πολλαπλά Σύμφωνα Φιλίας και Συμμαχίας.

Στις 18 Ιουνίου 1941, τέσσερις μόλις ημέρες πριν από τη γερμανική επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, υπέγραψε γερμανοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας. Η Άγκυρα, στις αρχές Φεβρουαρίου 1941, διαβεβαίωνε ότι «ευθύς ως και ένας Γερμανός εισβάλλει στη Βουλγαρία, η Τουρκία θα βγει στον πόλεμο», και σε 17 μόλις ημέρες υπέγραψε το Σύμφωνο Φιλίας με τη Σόφια. Στις 25 Φεβρουαρίου 1941, ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Ήντεν πήγε στην Άγκυρα και επιχείρησε μάταια να πείσει την τουρκική κυβέρνηση να βγει στον πόλεμο σε περίπτωση γερμανικής επίθεσης κατά της Ελλάδας. Η Τουρκία ήταν ανένδοτη, όπως και το Βελιγράδι, προς το οποίο το Λονδίνο άσκησε μεγάλη πίεση.

Ενδιαφέρον έχει η έκθεση του Αμερικανού πρέσβη Μακ Βη, που ήδη από τις 22 Δεκεμβρίου 1940 αποκάλυπτε στην Ουάσιγκτον: «Είναι πολύ γνωστό, και το επιβεβαίωσα σε συνομιλία μου με τον εδώ Τούρκο πρέσβη, ότι η Τουρκία τρέφει ενδόμυχες βλέψεις για τα Δωδεκάνησα και το “αλβανικό πρόβλημα” που οφείλεται στη στρατηγική θέση της χώρας αυτής (Αλβανία)».

Διαβάστε επίσης

Ενεργειακή κρίση: Η μέρα της μαρμότας – Άλλη μια φορά η Ε.Ε. δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων

#MeToo στη βιομηχανία της πορνογραφίας

Η κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα