Είναι ο «ελέφαντας στο δωμάτιο», κάποιες στιγμές προκαλεί αναταραχή στον χώρο, αλλά τελικά όλοι τον ανέχονται. Προφανώς επειδή είναι χρήσιμος. Αυτός ο «χρήσιμος ελέφαντας» είναι η Τουρκία και το «δωμάτιο» είναι η Δύση, ή πιο συγκεκριμένα το ΝΑΤΟ, όπου ανήκει η γειτονική χώρα, παρότι δεν σέβεται στοιχειώδεις κανόνες συνύπαρξης με τους εταίρους.

Τα τελευταία 20 χρόνια τα μέλη του ΝΑΤΟ αλλά και οι Ευρωπαίοι ηγέτες συνδιαλέγονται με τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος υποτίθεται ότι είχε στόχο να οδηγήσει την Τουρκία στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Στο πλαίσιο αυτής της σχέσης ο Ερντογάν εξασφάλισε πολλά δισεκατομμύρια από τα ευρωπαϊκά ταμεία. Αναλόγως είναι πολύ μεγάλη και η στήριξη που εξασφάλισε από το ΝΑΤΟ και πιο συγκεκριμένα από τις ΗΠΑ.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Η προκλητική ρητορική κατά της Δύσης και των ΗΠΑ, που κλιμακώνεται όσο ο Ερντογάν πηγαίνει προς τις κάλπες, με στόχο να συσπειρώσει τους ισλαμιστές και εθνικιστές στους οποίους απευθύνεται.

Ευρωπαίοι και Αμερικανοί είναι σαφές ότι έχουν μάθει να ζουν με τον Ερντογάν. Αλλά βλέπουν για πρώτη φορά και μια ισχυρή εναλλακτική λύση: τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, που με την υποστήριξη των κομμάτων της αντιπολίτευσης απειλεί να πάρει τα κλειδιά του προεδρικού μεγάρου από τα χέρια του Ερντογάν.

Προετοιμάζονται για αλλαγή σκυτάλης;

Είναι οι Δυτικοί έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τα αποτελέσματα μιας τέτοιας αλλαγής στην Τουρκία; Οι διπλωμάτες είναι υποχρεωμένοι να εξετάζουν όλα τα σενάρια.

Έχει ενδιαφέρον η πρωτοβουλία του Αμερικανού πρεσβευτή στην Τουρκία να συναντηθεί με τον Κιλιτσντάρογλου, η οποία κυριολεκτικά έβγαλε από τα ρούχα του τον Ερντογάν, που την επομένη, απευθυνόμενος σε μέλη της εθνικιστικής οργάνωσης Γκρίζοι Λύκοι, τους ζήτησε να τον ψηφίσουν για «να δώσει ένα καλό μάθημα στις ΗΠΑ και τον Μπάιντεν».

Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο Λευκός Οίκος «ψάχνεται» ενόψει της επόμενης μέρας. Αλλά στο μεταξύ μπορεί να κάνει δώρο στον Ερντογάν την υπόσχεση για την απόκτηση σύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών… Η συζήτηση για τα F16 εξελίσσεται σε ένα παζάρι με προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα: η Τουρκία θα πάρει αυτό που θέλει και το μόνο ερώτημα είναι πότε.

Στην Ευρώπη η γερμανική καγκελαρία θεωρητικά θα ανασάνει με ανακούφιση σε ενδεχόμενη αλλαγή σκυτάλης στην τουρκική Προεδρία, αφού δεν θα έχει απέναντι τον άνθρωπο που αποκαλεί συλλήβδην «ναζί» τους Γερμανούς. Ομοίως και στην Ολλανδία θεωρητικά θα ήθελαν να… ξεμπερδεύουν με εκείνον που αποκαλεί τους ηγέτες της χώρας «απομεινάρια των ναζί». Ίσως από όλους πιο ικανοποιημένος θα είναι ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν.

Οι Ευρωπαίοι που ομνύουν στο κράτος δικαίου θα ήθελαν λογικά να δουν μιαν αλλαγή στην Τουρκία ελπίζοντας ότι θα αποκατασταθούν η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η ελευθερία του Τύπου και θα γίνουν σεβαστά στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Άρα έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για ουσιαστικό διάλογο ανάμεσα στις Βρυξέλλες και την Άγκυρα.

Αλλά και στην έδρα του ΝΑΤΟ (και κυρίως στην Ουάσιγκτον) λογικά θα ήθελαν να έχουν ως συνομιλητή τον Κιλιτσντάρογλου για να εξομαλυνθούν οι διμερείς σχέσεις. Βεβαίως στο μεταξύ το ΝΑΤΟ έμαθε να ζει με τα τουρκικά τερτίπια, καθώς ο Ερντογάν ύστερα από παζάρια είπε «ναι» στην ένταξη της Φινλανδίας στη συμμαχία, αλλά κρατά ακόμα κλειστή την πόρτα για τη Σουηδία – τουλάχιστον μέχρι τις τουρκικές εκλογές.

Στις Βρυξέλλες στοιχηματίζουν ότι η… παρεξήγηση με τη Σουηδία θα έχει λυθεί πριν από την ετήσια σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας, στις 11 Ιουλίου.

Ο σύμμαχος – Ιανός

Αυτή η προσέγγιση γίνεται στο πλαίσιο της κοινής λογικής. Αλλά στη διεθνή πολιτική δεν κυριαρχεί πάντα η κοινή λογική.

Η Τουρκία αγόρασε το 2017 ρωσικές αντιπυραυλικές συστοιχίες S-400, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, ο τουρκικός στρατός συνεχίζει τις επιθέσεις εναντίον των Κούρδων πολιτοφυλάκων, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξάρθρωση του ISIS, παρόλο που η Ουάσινγκτον έχει υποστηρίξει τους Κούρδους στη σκακιέρα της Συρίας.

Κι αφότου ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία ο Ερντογάν τήρησε πολιτική σχεδόν ίσων αποστάσεων με τη Δύση και τη Ρωσία, κρατώντας ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Μάλιστα, η Τουρκία του Ερντογάν κατάφερε να πουλάει drones στην Ουκρανία, ενώ επέκρινε την τακτική της Δύσης έναντι της Μόσχας. Και βέβαια η Τουρκία δεν ακολούθησε την τακτική των πρόθυμων συμμάχων και δεν επέβαλε κυρώσεις στις ρωσικές βιομηχανίες που εξασφαλίζουν ρευστότητα στη Μόσχα για να συνεχίζει τον πόλεμο.

Παρά την τακτική Ερντογάν, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ εξακολουθεί να υπενθυμίζει τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας στο νέο ψυχροπολεμικό τοπίο και να εκφράζει την εκτίμησή του για το μέγεθος και την ισχύ του τουρκικού στρατού. Η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό από τα κράτη – μέλη της Συμμαχίας και συμμετέχει ενεργά σε όλες τις αποστολές και επιχειρήσεις.

Αξιωματούχοι στην έδρα του ΝΑΤΟ λένε πως η Συμμαχία και η Τουρκία έχουν συνάψει έναν γάμο αμοιβαίας κατανόησης. Κοιτάζοντας τον χάρτη είναι ξεκάθαρο πως το ΝΑΤΟ, μέσω της Τουρκίας, θέλει να ελέγχει τα στενά που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο. Το γεωπολιτικό real estate ευνοεί την Τουρκία και οι επιτελείς του ΝΑΤΟ το γνωρίζουν αυτό και δεν θα ήθελαν να ρίξουν τον Ερντογάν στην αγκαλιά του Πούτιν ή (πολύ περισσότερο) της Κίνας.

«Η Τουρκία είναι ένας σημαντικός εταίρος στο ΝΑΤΟ και για πολλούς λόγους» διαμηνύει προς κάθε κατεύθυνση ο Στόλτενμπεργκ προσθέτοντας: για λόγους γεωγραφικής τοποθεσίας, καταπολέμησης του Ισλαμικού Κράτους, υποστήριξης της Ουκρανίας και διατήρησης ανοικτής της οδού απ’ όπου περνούν τα σιτηρά.

Ο Στόλτενμπεργκ στις δηλώσεις που έκανε στο Politico δεν διευκρίνισε πώς εννοεί τη συμβολή της Τουρκίας στα θέματα της καταπολέμησης του Ισλαμικού Κράτους και της υποστήριξης της Ουκρανίας, από τη στιγμή που ο Ερντογάν είναι προνομιακός συνομιλητής του Πούτιν και ο στρατός του πολεμά κατά των Κούρδων, οι οποίοι είναι αυτοί που διέλυσαν τον ISIS.

Ή μήπως το ΝΑΤΟ αποδέχεται την Τουρκία – Ιανό, η οποία μπορεί να εμφανίζεται συγχρόνως ως αντίπαλος του Ισλαμικού Κράτους, αλλά και ως αντίπαλος των Κούρδων, που πολεμούν κατά των ισλαμιστών… Η Τουρκία του Ερντογάν είναι γνωστό πως είχε ανοιχτό αλισβερίσι με τους ισλαμιστές στην κορύφωση του πολέμου στη Συρία, αλλά το ΝΑΤΟ ανέχτηκε το διπλό παιχνίδι της Άγκυρας για να μην την αφήσει να διολισθήσει προς την Τεχεράνη…

«Η Τουρκία εξασφαλίζει ένα μαξιλάρι ασφαλείας για το ΝΑΤΟ», λέει ο Σινάν Ουλγκέν, συνεργάτης του Carnegie Europe, προσθέτοντας ότι από την άλλη «το ΝΑΤΟ παρέχει μια ομπρέλα ασφαλείας στην Τουρκία». Αλλά ποια ομπρέλα ασφαλείας χρειάζεται από το ΝΑΤΟ μια χώρα που έχει την άνεση να συνομιλεί με τους ισλαμιστές και τη Ρωσία του Πούτιν, που είναι κόκκινο πανί για τη Δύση;

Στο όνομα της ανάγκης για ΝΑΤΟϊκή «ομπρέλα προστασίας», το ΝΑΤΟ επιτρέπει στην Τουρκία να παίζει σε πολλά ταμπλό. Στην ουσία η Τουρκία, ως «άτακτο παιδί» της Συμμαχίας, συνομιλεί με όσους δεν θα μπορούσε να συνομιλήσει ανοιχτά το ΝΑΤΟ κι έτσι η Δύση – με την Τουρκία αντ’ αυτής – βρίσκεται εμμέσως στο ίδιο τραπέζι με όλους.

«Φυσικά η Τουρκία χρειάζεται το ΝΑΤΟ, κι ας είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο» δήλωσε χαρακτηριστικά ένας ανώτατος Ευρωπαίος διπλωμάτης.

Αλλά με την ίδια λογική το ΝΑΤΟ χρειάζεται την Τουρκία διότι πιθανότατα θα είναι ο διαμεσολαβητής όταν αρχίσουν οι ειρηνευτικές συνομιλίες για το Ουκρανικό. Η Δύση δεν θα ήθελε να αφήσει αυτόν τον ρόλο στην Κίνα του Σι Τζινπίνγκ, άρα ποιος μένει που θα είναι αποδεκτός από τη Δύση και θα έχει ανοιχτούς διαύλους με το Κίεβο και τη Μόσχα;

«Παρά τις διαφωνίες μας σε συγκεκριμένα θέματα, έχουμε κανάλι λειτουργικής επικοινωνίας με τη Ρωσία» διαβεβαίωσε Τούρκος αξιωματούχος μιλώντας στο Politico υπό τον όρο της ανωνυμίας. Οι ειρηνευτικές συνομιλίες θα αρχίσουν κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, και το ερώτημα είναι ποιος θα έχει τον ρόλο του μεσολαβητή. «Εγώ βάζω τα λεφτά μου στην Τουρκία» δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ.

Διαβάστε επίσης

Στεγαστικά δάνεια: Αύξηση επιδοτούμενων ενήμερων δανειοληπτών

Προγραμματικό «μπαράζ» από ΣΥΡΙΖΑ

Εκλογές 2023: Αναζητώντας τους απολωλότες ψηφοφόρους