Η υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ, Τζάνετ Γέλεν, ο επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας, Ατζάι Μπάνγκα και αρκετοί ξένοι ηγέτες παρακολουθούσαν με προσοχή τον πρόεδρο της Ζάμπια, Χακάιντε Χιτσιλέμα, όταν πήρε τον λόγο.

Στην σύνοδο του Παρισιού, που φιλοξένησε ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, στις 24 Ιουνίου, αναζητήθηκαν ιδέες για το πώς θα αντιμετωπιστεί η ωρολογιακή βόμβα της κρίσης χρέους στις αναπτυγμένες χώρες.

How the US debt ceiling crisis could cost science for years to come https://t.co/uzaa1HIfWJ

— nature (@Nature) May 23, 2023

Ήταν μια στιγμή ανακούφισης για την Ζάμπια, που το 2020 έγινε η πρώτη χώρα από την Αφρική που χρεοκόπησε, στον απόηχο της πανδημίας. Στο Παρίσι οι δανειστές, μεταξύ των οποίων η Κίνα και πολλές δυτικές χώρες, συμφώνησαν να προχωρήσουν σε ανασυγκρότηση του χρέους της Ζάμπια ύψους 6,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Is a global debt bomb about to explode? https://t.co/UhVZzMB2Ng

— Farhiya Abass (@farhiyaabass) July 4, 2023

Ο Χακάιντε Χιτσιλέμα αφού ευχαρίστησε την Γαλλία, την Κίνα και την Νότια Αφρική για τον ρόλο τους στην επαναδιαπραγμάτευση του χρέους, τόνισε ότι πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες γιατί περιμένουν στην ουρά πολλές αναπτυσσόμενες χώρες με αντίστοιχα προβλήματα. «Για κάθε μέρα που καθυστερείτε, για πράγματα που είναι υπό τον έλεγχό σας, αυξάνουμε τα κόστη και τον κίνδυνο» προειδοποίησε ο Χιτσιλέμα. Πραγματικά η ουρά των χωρών που ζητούν επαναδιαπραγμάτευση του χρέους μεγαλώνει διαρκώς.

Η πλειοψηφία των χωρών που έχουν χαμηλά έσοδα είτε έχουν ήδη χρεοκοπήσει είτε είναι κοντά. Αλλά και οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου- οι ΗΠΑ και η Κίνα – αναμένεται ότι θα  δουν το δημόσιο χρέος τους να εκτοξεύεται.

Η Γκάνα και η Σρι Λάνκα κήρυξαν παύση πληρωμών το 2022, το Πακιστάν μόλις συμφώνησε να πάρει δάνειο 3 δισεκατομμυρίων από το ΔΝΤ .

Είναι μεταδοτική η κρίση ;

Είναι μεταδοτική η κρίση χρέους; Το Al Jazeera αναρωτιέται αν κινδυνεύουν μόνο οι φτωχές χώρες και κατά πόσο θα υποχρεωθούν αρκετές χώρες να μπουν σε καθεστώς σκληρών μνημονίων για να πάρουν βοήθεια. Κι επιπλέον ένα ερώτημα είναι τι μπορούν να κάνουν οι πλούσιες χώρες και διεθνείς οργανισμοί όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα για να διευκολύνουν όσες χώρες κινδυνεύουν να καταρρεύσουν.

Η απάντηση που δίνεται στο βασικό ερώτημα είναι πως η κρίση χρέους δεν είναι μεταδοτική όπως τουλάχιστον λένε οι αναλυτές- άρα δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος μιας ευρύτερης κρίσης. Αλλά οι οικονομολόγοι επισημαίνουν τη ανάγκη οι πιο πλούσιες χώρες να δράσουν ταχύτατα για να μπουν στις διαπραγματεύσεις για το χρέος περισσότεροι παίκτες, ώστε να αποφευχθεί η κρίση χρέους της δεκαετίας του 1980, όταν  βρέθηκαν στη μέγγενη δεκάδες φτωχές χώρες.

Η πανδημία συνέθλιψε την οικονομική δραστηριότητα σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας έλλειψη ρευστότητας και αύξηση των δημοσίων δαπανών για να θωρακιστούν οι οικονομίες από τις συνέπειες του παγώματος της αγοράς και τις απολύσεις.  Φυσικά σε τέτοιες συνθήκες οι πιο φτωχές χώρες υφίστανται τις χειρότερες συνέπειες και εξαρτώνται περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο από δάνεια από το εξωτερικό για να επιβιώσουν.

Πριν από την πανδημία το 40% των φτωχών χωρών ήταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, σήμερα το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί στο 60%. Συνέβαλε στην επιδείνωση της κρίσης και ο πόλεμος στην Ουκρανία, λόγω της δραματικής αύξησης της τιμής του πετρελαίου και βασικών ειδών διατροφής.

«Τώρα η επιστροφή του πληθωρισμού σημαίνει ότι οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες έχουν αυξήσει τα επιτόκια, καθιστώντας υψηλότερο το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και αυτό είναι πρόβλημα για τις χώρες με χαμηλό, αλλά και με μεσαίο ΑΕΠ», δήλωσε στο Al Jazeera ο οικονομολόγος Ούγκο Πανίτζα.

Η χαμένη δεκαετία

Συνολικά 52 αναπτυσσόμενες χώρες, στις οποίες ζει ο μισός πληθυσμός του πλανήτη σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους και υψηλά κόστη δανεισμού, με δεδομένη και την ενίσχυση του δολαρίου, με το οποίο αναχρηματοδοτείται η διαδικασία εξυπηρέτησης του χρέους. «Πιθανώς θα έχουμε κι άλλα χρόνια με το δολάριο σε υψηλά επίπεδα και τα ψηλά επιτόκια και αυτό είναι σοβαρό πρόβλημα», δήλωσε στο Al Jazeera η ερευνήτρια Τζούντιθ Τάισον, που ειδικεύεται στις ιδιωτικές επενδύσεις, στο Ινστιτούτο ODI.

Σε πολλούς επιστρέφει ως εφιάλτης η λεγόμενη «χαμένη δεκαετία». Μετά το πετρελαϊκό σοκ στη δεκαετία του 1970 ακολούθησε η ύφεση του 1981, η αύξηση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες για να ελέγξουν τον πληθωρισμό. Τότε πολλές λιγότερο αναπτυγμένες χώρες συμφώνησαν να περικόψουν τις δημόσιες δαπάνες για έργα υποδομής, για την υγεία και την εκπαίδευση, με αντάλλαγμα την ανασυγκρότηση του χρέους. Στο τέλος της δεκαετίας αυτής το εισόδημα σε πολλές χώρες ήταν πολύ χαμηλότερο.

Το ευτύχημα είναι ότι σήμερα οι βασικοί δείκτες της οικονομίας ακόμα και στις πιο φτωχές χώρες είναι καλύτεροι σε σύγκριση με την δεκαετία του 1980.

Ο νέος μεγάλος παίκτης

Στην περίπτωση της Σρι Λάνκα και της Ζάμπια η κρίση χρέους είναι αποτέλεσμα κακοδιαχείρισης στο εσωτερικό και των συνεπειών της πανδημίας. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις η αναζήτηση λύσης έφυγε από τα στενά όρια των οικονομικών ινστιτούτων και μπήκε στη σφαίρα της γεωπολιτικής, καθώς έχει εμφανιστεί στο προσκήνιο ένας νέος μεγάλος παίκτης- η Κίνα.

Τα τελευταία 20 χρόνια οι αναπτυσσόμενες χώρες εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από τον δανεισμό από την Κίνα και από τα ομόλογα που αγοράζουν κάποια ιδιωτικά funds. Έτσι προκύπτει ένα άλλο ζήτημα: ότι η Κίνα δεν δείχνει να εμπιστεύεται τους κανόνες του παιχνιδιού που επιβάλλει το ΔΝΤ και έτσι οι πάντες είναι αναγκασμένοι να αναζητήσουν νέες ισορροπίες ανάμεσα στη γεωπολιτική και την οικονομία, για να αποφευχθεί ένα σπιράλ κρίσης χρέους στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Διαβάστε επίσης:

Νέα προσπάθεια του Ιράν για ρεσάλτο σε ελληνόκτητο πλοίο – Απετράπη από το ναυτικό των ΗΠΑ

«Καίγεται» ο πλανήτης: Τα ρεκόρ ζέστης που σπάνε το ένα μετά το άλλο και η επιστροφή του Ελ Νίνιο

Λευκός Οίκος: Στην πτέρυγα που βρίσκεται το οβάλ γραφείο βρέθηκε η κοκαΐνη