Το σημαντικότερο αφορά την υποχρέωση της Τουρκίας να συμμορφωθεί άμεσα με την ανειλημμένη υποχρέωση του απαιτούμενου σεβασμού στην ανεξαρτησία, στην κυριαρχία και στην εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η υποχρέωση προκύπτει από το Διεθνές Δίκαιο και την επιτυχημένη ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. Από το 2004 τα Κυπριακό εξελίσσεται στην Ε.Ε. σύμφωνα με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και με σεβασμό στη βούληση του κυπριακού λαού, που εκφράστηκε με πλειοψηφία στην κυπριακή επικράτεια διά του δημοψηφίσματος το 2004.

Το δεύτερο θέμα, εξίσου σημαντικό για την Ε.Ε., είναι η συνεχής και επίμονη παρέμβαση της Άγκυρας διά των διπλωματικών, προξενικών αρχών, αλλά και παρακρατικών στις εσωτερικές υποθέσεις χωρών της Ε.Ε.

Το γεγονός καταγράφουν συστηματικά οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι αρμόδιες υπηρεσίες τους ήδη από το 2000, αλλά το φαινόμενο προκάλεσε και προσφάτως τις εντονότατες αντιδράσεις του Παρισιού, του Βερολίνου, της Στοκχόλμης, της Βιέννης και βεβαίως της Αθήνας, που δημοσιοποίησε την απαράδεκτη τουρκική πολιτική στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο, στη διάρκεια της συνάντησης του πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Τουρκικής Δημοκρατίας κ. Ταγίπ Ερντογάν.

Η διεθνής πίεση που δέχεται ο πρόεδρος της Τουρκίας συμπεριλαμβάνει αυτούσια και τα δύο προαναφερθέντα θέματα, με συνέπεια η Άγκυρα να αναζητά εναγωνίως αξιοπρεπείς διεξόδους, όπως θα έπραττε οποιαδήποτε κυβέρνηση που αποφασίζει, μετά την πολυετή περιπλάνησή της στην αναζήτηση περιφερειακού ρόλου, ώστε να επιστρέψει στον φυσικό συμμαχικό και εταιρικό της χώρο.

Συνεχής τουρκική αποτυχία

Το ζήτημα της μουσουλμανικής μειονότητας, το οποίο ρυθμίζει ακόμη και στις πιο δύσκολες πτυχές του, εκπαίδευση και θρησκεία, η Συνθήκη της Λωζάννης, για την Ελλάδα αποτελεί πολιτισμικό και πολιτικό πλεονέκτημα, ενώ για την Τουρκία μία συνεχή αποτυχία, άγος, που στοιχίζει πολύ ακριβά, οικονομικά και πολιτικά, στην εκάστοτε τουρκική κυβέρνηση.

Ο κεμαλισμός και η εικοσαετής ισλαμική διακυβέρνηση Ερντογάν δεν κατόρθωσαν να προσαρμόσουν τη διοίκησή τους στις απαιτήσεις μίας Υπερτάτης Συνθήκης. Αντιθέτως προς την Αθήνα, η Άγκυρα επιλέγει και συνεχίζει την πολιτική, που εισήχθη από τον Λίμαν Φον Σάντερς, σημείο επαφής της σύγχρονης Τουρκίας με το οθωμανικό παρελθόν της, για την εξαφάνιση των μειονοτήτων.

Δύο θέματα προσδιορίζουν κυριαρχικώς το μέλλον των σχέσεων της Τουρκίας με την Ε.Ε. και συνεπώς και τις διμερείς σχέσεις τόσο της Αθήνας όσο και της Λευκωσίας με την Άγκυρα.

Στη Θράκη η Ελλάδα επιμένει αποκλειστικώς στον καταγγελτικό της λόγο για την τουρκική παρέμβαση, ακυρώνοντας κάθε τουρκική προσπάθεια για ευρύτερη συζήτηση του μειονοτικού, επί του οποίου η Τουρκία δεν έχει λόγο. Οι ελληνικές κυβερνήσεις, διαχρονικά, επιμένουν διμερώς και διεθνώς στην επισήμανση της απαράδεκτης τουρκικής πολιτικής, που διαπιστωμένα αφορά ευρύτερη μεθόδευση των τουρκικών κυβερνήσεων στις χώρες της Ε.Ε., αλλά και σε χώρες της τουρκικής γειτονιάς.

Τα θέματα των μειονοτήτων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελούν πρώτιστο ενδιαφέρον για την Ε.Ε. Ο Πρόεδρος Ερντογάν στο Βίλνιους εξέφρασε το ενδιαφέρον της κυβέρνησής του να συνεχιστεί η ενταξιακή διαδικασία για την Τουρκία. Η Άγκυρα γνωρίζει πολύ καλά το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, στα οποία εντάσσονται ο σεβασμός της κυριαρχίας των κρατών, τα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα.

Ο σεβασμός της κυριαρχίας των κρατών μελών, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η προσαρμογή στις συμφωνίες με την Ε.Ε. επηρεάζουν σοβαρότατα τα κεφάλαια που πρέπει να «κλείσουν» ώστε να ολοκληρωθεί η ενταξιακή διαδικασία, την οποία επιθυμεί να επανεκκινήσει η Τουρκία με την Ε.Ε.

Περιοχή ειδικής σημασίας

Το μειονοτικό εισάγεται σε οποιαδήποτε συζήτηση από την Ελλάδα με τους δικούς μας επιτυχημένους όρους

Με σεβασμό σε όλες τις αναλύσεις που αφορούν τις ευρωατλαντικές προοπτικές της Τουρκίας, επισημαίνεται ότι το πλαίσιο που διαμορφώθηκε στο Βίλνιους αφορά αποκλειστικά το συνολικό συμμαχικό συμφέρον με συνεπακόλουθη λογική συνέχεια τις διμερείς σχέσεις των κρατών. Συνεπώς το μειονοτικό στη Θράκη εισάγεται σε οποιαδήποτε συζήτηση από την Ελλάδα με τους επιτυχημένους όρους της Πολιτείας μας, και όχι από την ασθμαίνουσα Τουρκία, επειδή:

1. Η Ελλάδα διαχρονικά εξασφαλίζει αρμονική και ειρηνική συνύπαρξη δύο σύνοικων θρησκειών, γεγονός το οποίο στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας ακόμη θεωρείται ως μία πολύ δύσκολη πραγματικότητα.

2. Η Θράκη αποτελεί χώρο της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, από τον οποίο διέρχονται χερσαίοι αγωγοί ενέργειας, στους οποίους θα προστεθούν και μελλοντικές οδεύσεις. Διαπιστωμένα στη Θράκη υπάρχουν σημαντικές, για το μέλλον του κόσμου, σπάνιες γαίες, όπως και στην Τουρκία. Στην ακριτική θρακική γη της Ε.Ε. εξελίσσεται υποδειγματικό μοντέλο με το οποίο αναδεικνύεται η κοινωνική συνοχή και θρησκευτική ανοχή με όρους σταθερότητας, πρόκριμα προώθησης σύγχρονων γεωστρατηγικών ευρωατλαντικών προτεραιοτήτων.

3. Οι μουσουλμάνοι συμπολίτες απολαύουν όλων των ελευθεριών και δικαιωμάτων, που εξασφαλίζονται από τη Συνθήκη της Λωζάννης, το σύγχρονο δίκαιο των μειονοτήτων καθώς και τα πλεονεκτήματα που προβλέπονται από τις ιδρυτικές συνθήκες της Ε.Ε. και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

4. Η συνταγματική και νομοθετική ισοτιμία των Ελλήνων πολιτών κατοχυρώνει τα δικαιώματά τους ανεξαρτήτως θρησκείας και φυλής.

5. Στην ελληνική επικράτεια οι μουσουλμάνοι Θρακιώτες συμπολίτες μας έχουν όλα τα δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών επιπροσθέτως προς τις πρόνοιες της Συνθήκης της Λωζάννης, που ορίζει σαφέστατα τα θέματα της εκπαίδευσης και της θρησκευτικής τους ελευθερίας, τα οποία δεν μπορούν να παραβιάζονται από ρυθμίσεις του εσωτερικού δικαίου της Ελλάδας.

6. Οι διορισμένοι από την / τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας μουφτήδες είναι ανώτατοι δημόσιοι λειτουργοί και ιεροδίκες σύμφωνα με το ελληνικό Σύνταγμα και τις παραδόσεις του Ισλάμ, με αποτέλεσμα να απορρίπτεται τόσο από τους μουσουλμάνους της Θράκης όσο και από το σύνολο των ισλαμικών κρατών η απαράδεκτη πρόταση που προέρχεται από την Άγκυρα περί δημοκρατικής πάνδημης εκλογής μουφτή.

7. Η συνεπής πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων έναντι των θρησκευτικών παραδόσεων των μουσουλμάνων της Θράκης αποτελεί τη στερεή βάση αλληλοκατανόησης με χώρες διαφορετικού θρησκεύματος και κυρίως με τους μουσουλμάνους συνομιλητές.

Κενός βερμπαλισμός

Η Ελλάδα και οι πολιτικοί της ηγέτες μετά το 1991 προβάλλουν με συνέπεια σε κάθε ευκαιρία την απαίτηση τερματισμού της παρεμβατικής τουρκικής πολιτικής στα εσωτερικά θέματα της Ελλάδας και συνεπώς της Ε.Ε. Προφανώς το ευρωπαϊκό πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ισχυρότερο αυτού της Τουρκίας.

Η προσπάθεια της Άγκυρας να αναδειχθεί σε προστάτη των μειονοτήτων στον χώρο της Ε.Ε. μάλλον αποτελεί μία απέλπιδα και πολιτικά αδύναμη κίνηση, είτε αφορά τους μουσουλμάνους της Θράκης, που περιγράφονται στη Συνθήκη της Λωζάννης, είτε τους Κύπριους πολίτες μουσουλμανικού θρησκεύματος στις περιοχές της κυπριακής επικράτειας, τις οποίες παρανόμως συνεχίζει να κατέχει στρατιωτικώς η Τουρκία.

Τους τουρκικούς βερμπαλισμούς, ακόμη και μετά το Βίλνιους, τους περιμέναμε και δεν διαφοροποιούνται από την παραδοσιακή τουρκική, είτε κεμαλική είτε ισλαμοκεντρική, πολιτική. Βαριά δομημένες διοικήσεις αδυνατούν να ανταποκριθούν άμεσα στις σύγχρονες πολιτικές προκλήσεις παρά την εκφρασμένη επιλογή των πολιτικών τους ηγεσιών. Οι λόγοι της αδυναμίας τους πάρα πολλοί, κυρίως όμως:

α. Τα άδηλα συμφέροντα του βαθέος κράτους, που δεν ακολουθεί τις οδηγίες της πολιτικής ηγεσίας, επειδή χάνει κεκτημένα δικαιώματα και πόρους που εκμεταλλεύεται προς ίδιον όφελος.

β. Παγιωμένα στερεότυπα στην κοινωνία, τα οποία αξιοποιούν οι γραφειοκρατικές δομές στις ράθυμες (ραχατλίδικες) διαδικασίες τους επικαλούμενες πάντοτε το «πολιτικό κόστος» νέων κυβερνητικών προτεραιοτήτων.

γ. Εσωκομματικοί ανταγωνισμοί και φιλοδοξίες προκειμένου να διεκδικηθούν θέσεις και οφίκια από δελφίνους που παραμερίσθηκαν στην υλοποίηση της νέας πολιτικής, η οποία ανατρέπει προηγούμενες δικές τους επιλογές. Χαρακτηριστική περίπτωση της σύγχρονης τουρκικής πολιτικής οι περιπτώσεις των προηγούμενων υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας της γείτονος.

Μια λανθασμένη προσέγγιση

Αποτελεί, κατά προσωπική γνώμη, λανθασμένη προσέγγιση στο θέμα των σχέσεων Τουρκίας – Ε.Ε. η πρόταξη διμερών θεμάτων, που καθένας μας, είτε ως αναλυτής είτε ως πολίτης, δικαιούται να αντιλαμβάνεται και να συζητά. Στην εποχή μας η Τουρκία αναζητά μία διαδικασία που θα της επιτρέψει να επανέλθει στους κόλπους της Συμμαχίας και να επανεκκινήσει την ένταξή της στην Ε.Ε. διατηρώντας την πολιτική της αξιοπρέπεια.

Αντιλαμβάνομαι, βασισμένος στη διπλωματική μου εμπειρία, αλλά και στην επιστημονική μου κατάρτιση, ότι ο ρόλος της Ελλάδας στο συνολικό εγχείρημα, που αφορά τη διεθνή επανατοποθέτηση της Τουρκίας, κρίνεται σημαντικός από συμμάχους και εταίρους.

Κάθε τοποθέτηση που αναφέρεται σε ελληνική αδυναμία διαπραγμάτευσης, διμερούς, πολυμερούς ή διεθνούς, δεν στοιχειοθετείται από τα αποτελέσματα της διαχρονικής ελληνικής διεθνούς παρουσίας μετά τη μεταπολίτευση. Παρά τις διαρκείς προκλήσεις, πολιτικές και οικονομικές, στο εσωτερικό της χώρας και διεθνώς, η Ελλάδα επέτυχε:

● την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.,

● την ανάδειξη της επιτυχίας στο μειονοτικό,

● τη λύση του θέματος με τη γειτονική Βόρεια Μακεδονία,

● την απόκτηση γεωστρατηγικής σημασίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ανεξάρτητα από τη σημασία της Τουρκίας,

● τη συζήτηση για την ολότητα του Αιγαίου και των νησιών στον επιχειρησιακό προγραμματισμό του ΝΑΤΟ (πρόσφατες κοινές ασκήσεις στο Αιγαίο),

● τις προοπτικές υπογραφής μνημονίου κατανόησης με συμμάχους στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ,

● την πιθανότητα επανέναρξης διμερών διερευνητικών χωρίς δεσμεύσεις, και βεβαίως

● ξεκάθαρες και ρεαλιστικές τοποθετήσεις για τον τρόπο που πραγματοποιούνται οι διεθνείς συνομιλίες.

Όταν ορισμένοι εγχώριοι πολιτικοί και αναλυτές αδυνατούν να αντιληφθούν πόσο πολύ έχει αλλάξει ο κόσμος και πόσο πίσω έχουν μείνει όσοι υπηρετούν στερεότυπα και ιδεολογίες, μακράν της επιθυμίας συγκλίσεων που προωθεί η διεθνής κυρίως όμως η ευρωατλαντική κοινή στρατηγική, τότε πρωτίστως οι υπεύθυνες πολιτικές τοποθετήσεις προωθούν τα ελληνικά συμφέροντα.

Στην αλλαγή του κόσμου απορρίπτεται κάθε φοβική προσέγγιση σημαντικών θεμάτων

Στην αλλαγή του κόσμου απορρίπτεται κάθε φοβική προσέγγιση σημαντικών θεμάτων, που διαμορφώνουν τις διεθνείς σχέσεις, υποστηρίζεται όμως με επιμονή και συνέπεια ο ορθολογισμός και η εμβάθυνση στα θέματα ουσίας, που ορίζουν τα εθνικά συμφέροντα και προωθούν τη γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας στα Βαλκάνια, στην Ανατολική Μεσόγειο, στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική και στα κράτη του Κόλπου.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Ισπανία: Όταν δεν μπορούν οι «νικητές», κάνουν κυβέρνηση οι «ηττημένοι»

Ένας σουλτάνος στο Μεγάλο Παζάρι

Εσωτερικούς τριγμούς φέρνει η Χάγη