Στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωσης (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32020R2092 ) αναφέρονται ακριβώς οι κανόνες, αρχές και αξίες της: «Η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Οι αξίες αυτές είναι κοινές στα κράτη μέλη εντός κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών» (βλπτ. ενημερωτικά και στη θέση: https://www.europarl.europa.eu/factsheets/el/sheet/146/the-protection-of-article-2-teu-values-in-the-eu ) . Κάποιες από τις αξίες αυτές, όμως, φέρονται κατά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή να παραβιάζονται κατάφωρα και συστηματικά από την Ελλάδα:

Πρόσφατα εκδόθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ένα ψήφισμα το οποίο είναι πολύ ανησυχητικό αλλά και επονείδιστο, σε ό,τι αφορά την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα. Το ψήφισμα αυτό, με θέμα «Το κράτος δικαίου και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα» υιοθετήθηκε την 07.02.2024 και μπορεί να βρεθεί δημοσιευμένο στη θέση: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2024-0069_EL.html (στο εξής, το Ψήφισμα).

Στην Ελλάδα δεν φαίνεται να δόθηκε στο θέμα η έκταση και βαρύτητα που θα έπρεπε.

Έγινε περισσότερο αναφορά στο σχετικό δελτίο τύπου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (βλπτ: https://www.europarl.europa.eu/news/el/press-room/20240202IPR17312/to-ek-anisuchei-gia-polu-sovares-apeiles-kata-ton-axion-tis-ee-stin-ellada ) παρά στο ίδιο το αναλυτικό Ψήφισμα.

Από κάποιους το Ψήφισμα εξορκίσθηκε ως αποτέλεσμα υποτιθέμενης εμπάθειας μίας ορισμένης ομάδας Ευρωβουλευτών κατά της Χώρας ή πολιτικής αντιπαράθεσης με την ελληνική Κυβέρνηση. Η άποψη αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή:

Καταρχάς το Ψήφισμα τέθηκε προς έγκριση στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που αριθμεί συνολικά 705 Ευρωβουλευτές (για περισσότερες πληροφορίες, βλπτ. και https://www.europarl.europa.eu/meps/el/home) . Πράγματι, το Ψήφισμα εγκρίθηκε με μεγάλη μειοψηφία: υπέρ ψήφισαν 330 Ευρωβουλευτές, κατά ψήφισαν 254 και απείχαν 26 (τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας στη θέση: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/PV-9-2024-02-07-ITM-008-09_EL.html).

Ωστόσο, δεν είναι αμελητέος ο αριθμός των 330 Ευρωβουλευτών που, μετά από μακρά διαδικασία που στηρίχθηκε σε πολλά προηγούμενα βήματα, συλλογής πληροφοριών και αξιολόγησης της θεσμικής κατάστασης στη Χώρα, δήλωσαν με το ψήφισμά τους μεταξύ άλλων ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για τις πολύ σοβαρές απειλές κατά της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ελλάδα· τονίζει ότι το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών είναι απαραίτητο για μια ισχυρή δημοκρατία και σημειώνει με ανησυχία ότι το σύστημα αυτό έχει υποστεί μεγάλη πίεση» (παρ. 1 Ψηφίσματος).

Το Ψήφισμα, που πρέπει να διαβαστεί κατά το πλήρες κείμενό του, αναφέρεται διεξοδικά σε πλήθος συγκεκριμένων περιπτώσεων, ονομαστικά αναφερόμενων, στις οποίες φαίνεται πως παραβιάσθηκαν βασικοί κανόνες του κράτους δικαίου, που αποτελούν αξίες και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη λειτουργία των θεσμών στην Ελλάδα.

Περαιτέρω, δεν μπορεί να υποτιμηθεί η σημασία του Ψηφίσματος, επειδή αποτελεί πολιτικό κείμενο, υιοθετηθέν από ορισμένες μόνο πτέρυγες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Προφανώς αποτελεί πολιτικό κείμενο έκφρασης δημοσίως μίας σοβαρής ανησυχίας από ένα όργανο που όμως δεν είναι συμβουλευτικής ή γνωμοδοτικής φύσης: είναι ο Νομοθέτης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με το Συμβούλιο.

Εξάλλου, δεν είναι μόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που εκφράζει πλέον δημοσίως τη σοβαρή του ανησυχία για την κατάσταση στην Ελλάδα: είναι και η Επιτροπή (Commission), η οποία στηριζόμενη σε εκτενή έρευνα και τεκμηρίωση εξέδωσε τον Ιούλιο 2023 την «Έκθεση του 2023 για το κράτος δικαίου – κεφάλαιο για την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα» (SWD(2023) 808 final, προσβάσιμο στη θέση: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/HU/TXT/?uri=CELEX%3A52023SC0808 ), η οποία περιγράφει με μελανά χρώματα και πλήρη τεκμηρίωση την κατάσταση στη Χώρα μας, απευθυνόμενη μεταξύ άλλων προς ενέργεια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η στάση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Η Επιτροπή είναι επίσης πολιτικό όργανο, όπως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: μεριμνά για την προαγωγή της ευρωπαϊκής ενοποίησης, την τήρηση του δικαίου της ΕΕ, την πρόταση νέων κανόνων δικαίου προς θέσπιση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και τον δικαστικό έλεγχο της παραβίασης των υποχρεώσεων που απορρέουν από το δίκαιο της ΕΕ, με παραπομπή των σχετικών υποθέσεων στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επομένως τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ως εκφραστής των λαών της Ευρώπης, όσο και η Επιτροπής, ως φύλακας των ευρωπαϊκών Συνθηκών, συμφωνούν ότι η θεσμική κατάσταση στην Ελλάδα δεν συνάδει προς τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ!…

Το ζήτημα που ανακύπτει είναι θεμελιώδους σημασίας για την Ελλάδα. Όχι μόνο σε ηθικό – πολιτικό επίπεδο, που είναι ασφαλώς το πρώτιστο. Αλλά και σε επίπεδο πρακτικό, οικονομικό: Ο μηχανισμός της ΕΕ, για να είναι αποτελεσματικός στην πράξη, συνδέει πάντοτε τις πράξεις και παραλείψεις με συνέπειες. Έτσι, ο Κανονισμός  (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2020 «περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητος για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης» (προσβάσιμος στη θέση: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32020R2092)ορίζει τους κανόνες που είναι απαραίτητοι για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης στην περίπτωση παραβιάσεων των αρχών του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη καισυνδέει αμέσως τη χρηματοδότηση από την ΕΕ με τον σεβασμό των θεμελιωδών αξιών της από τα κράτη μέλη. Δεν δύναται επομένως ένα κράτος μέλος να παραβιάζει τις αξίες αυτές και παράλληλα να χρηματοδοτείται από την ΕΕ. Με ό,τι αυτό σημαίνει και για την Ελλάδα.

Όμως, υπάρχει και ένα άλλο επίπεδο πέραν της άμεσης χρηματοδοτικής επίπτωσης:

Σύμφωνα με το άρθρο 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωσης, το Συμβούλιο (της ΕΕ) δύναται, κατόπιν σχετικής διαδικασίας στην οποία μετέχει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή, να διαπιστώσει  την ύπαρξη σαφούς κινδύνου σοβαρής παραβίασης από κράτος μέλος των αξιών του άρθρου 2, οπότε, αφού ακούσει το κράτος μέλος και αφού του απευθύνει συστάσεις, μπορεί μετά από έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ειδική διαδικασία να αποφασίσει την αναστολή δικαιωμάτων που απορρέουν από τις ευρωπαϊκές Συνθήκες ως προς το συγκεκριμένο κράτος μέλος.

Ο κίνδυνος για τα κονδύλια και οι αναγκαίες πρωτοβουλίες

Ασφαλώς, δεν είναι πιθανό να φθάσουμε στην πράξη σε αναστολή δικαιωμάτων της Ελλάδας ως μέλους της ΕΕ. Είναι όμως πιθανό να φθάσουμε σε εμπόδια στη χρηματοδότηση της Ελλάδας από την ΕΕ.

Σε κάθε περίπτωση, θα είναι οδυνηρό και άσχημο για τη Χώρα να βρεθεί σε τέτοια θέση, όπως βρέθηκε πριν αρκετά χρόνια λόγω ασυμβατότητας της τότε στάσης της με τους βασικούς οικονομικούς και δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, κατάσταση που έθεσε σε αμφισβήτηση τότε τη δυνατότητα συμμετοχής της στην ενιαία ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική και στο κοινό νόμισμα.

• Μήπως επομένως είμαστε μπροστά, για άλλη μία φορά, σε πρωτοβουλίες και εξελίξεις για τη Χώρα μας, σε διεθνές επίπεδο, που θα είναι δραματικές και θα έρθουν για άλλη μία φορά ως «κεραυνός εν αιθρία», παρότι οι προειδοποιήσεις είναι πολλές, επίσημες και δημόσιες, από τα αρμόδια διεθνή όργανα, εδώ και καιρό;
• Μήπως πρέπει ένα ζήτημα που τίθεται με όρους συμβατότητας της θεσμικής κατάστασης της Χώρας μας με το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ, ως διεθνούς υπερεθνικού οργανισμού, να αντιμετωπισθεί με αντίστοιχους όρους και όχι με περιχαράκωση σε εσωτερικές πολιτικές θέσεις περιοριζόμενες στην επικοινωνιακή άρνηση;
•  Μήπως είναι ώρα για άμεσες, επί της ουσίας πρωτοβουλίες της Βουλής και της Κυβέρνησης, ώστε να αποτραπούν οι εις βάρος της Χώρας ευθέως πλέον απειλούμενες δυσμενείς εξελίξεις σε επίπεδο ΕΕ;

Το Ψήφισμα κλείνει με την παράγραφο 28 με την οποία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «αναθέτει στην Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή, στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, και στα Ηνωμένα Έθνη».

Είναι πολύ ευρύ το θέμα για να εξετασθεί εις βάθος στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου, όμως αξίζει κανείς να προχωρήσει στη μελέτη των εγγράφων που είναι στους παραπάνω ενσωματωμένους συνδέσμους. 

O Κωνσταντίνος Τοκατλίδης είναι Δικηγόρος, PhD

Διαβάστε επίσης:

Και στο ράφι και στο χωράφι ίδιος ο αντίπαλος του λαού

Με τρακτέρ… απέναντι στο Μαξίμου

O Τεμπονέρας, o Χριστοδουλάκης και η ανόητη αποκοτιά