Ποτέ δεν περίμενα ότι τόσο παλιά πράγματα θα τα έβλεπα τόσο «νεανικά» και άξια ανάγνωσης. Ποτέ δεν περίμενα ότι η Πελοπόννησος θα ήταν αυτό που έλεγαν πολλοί – δηλαδή μια Ελλάδα σε περίληψη, με όλους τους φυσικούς και με κοινωνική σημασία τόπους.

Ξεκινήσαμε με τον Όμιλο Φίλων Βουνού και Θάλασσας (ΟΦΒΘ) και αφήσαμε την Εθνική Οδό για να πάμε στις Μυκήνες, από τα στενά των Δερβενακίων. Εκεί που λειτούργησε το μεγαλοφυές σχέδιο του Κολοκοτρώνη, δηλαδή ο αποκλεισμός όλων των διόδων του υποχωρούντος στρατού του Δράμαλη προς Κόρινθο, το 1821. Πράγμα που απέφερε την εξόντωση ενός μεγάλου μέρους του τουρκικού στρατού, κατά τις εκτιμήσεις της εποχής. Όλα ήταν καλά, η Ιστορία ήταν πανταχού παρούσα σε εκείνους τους λόφους, μόνο που ένας καινούργιος δρόμος στηνόταν κοντά – τη στιγμή που ο παλιός, όντας στενός και επαρκής μόνο για δυο αυτοκίνητα, σε παρέπεμπε ευκολότερα στο παλιό κατόρθωμα.

Στις Μυκήνες πληροφορηθήκαμε ότι το εισιτήριο της εισόδου στον αρχαιολογικό χώρο ήταν έξι ευρώ, αλλά «αναβαθμίζεται» στα 12 ευρώ από τον Μάρτιο. Βάλαμε λίγη αγανάκτηση στο ποτήρι μας και ξεκινήσαμε για να ανέβουμε στον λόφο όπου είναι η θέση των ανακτόρων. Σκεφθήκαμε ότι ο τουρισμός είχε κόστη, ότι οι τουρίστες έχρηζαν επιτήρησης, ότι η επιτήρηση ήταν «ακριβή». Σκεφθήκαμε πολλά και διάφορα, στα οποία συμπεριλαμβανόταν το δικαίωμα των νεοελλήνων στην πολιτιστική κληρονομιά τους.

Η κληρονομιά των Μυκηνών

Η αρχαιολογία βεβαιώνει ότι ίχνη της ανθρώπινης δραστηριότητας παρατηρούνται στις Μυκήνες από την 7η χιλιετία π.Χ., ότι η κατοίκηση του χώρου ήταν συνεχής και έφθανε ώς την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, οπότε χτίστηκαν τα μνημεία που βλέπουμε σήμερα. Η ανοικοδόμηση των ανακτόρων άρχισε γύρω στο 1350, οπότε ξεκίνησε και η οχύρωση της Ακρόπολης.

Γενικά, η περίοδος μεταξύ του 1600 π.Χ. και του 1100 π.Χ. θεωρείται περίοδος της ελληνικής Ιστορίας και ονομάζεται «Μυκηναϊκή», στο δε «απόγειο» της δόξας τους το κάστρο και η κάτω πόλη είχαν 30.000 κατοίκους και έκταση 320 στρεμμάτων. Αυτά και πολλά άλλα στοιχεία αντλήσαμε από τις άφθονες πινακίδες στον χώρο, που έπαιζαν τον ρόλο ξεναγού – ρόλο που σε ορισμένες φάσεις γίνεται υπερβολικά λεπτομερειακός.

Είδαμε τη μεγάλη πύλη των Μυκηνών, την Πύλη των Λεόντων – ένα εξαίσιο δημιούργημα ανθρώπινου κόπου και αρχιτεκτονικής. Τα κυκλώπεια τείχη που περιβάλλουν την πύλη κάνουν ένα άλλο μεγαλείο, όπου προέχει η εργασία των σκλάβων. Οι μεγάλιθοι που συνθέτουν αυτό το κτίσμα, προϊόν έπαρσης και «μονταρίσματος» του συνδετήριου υλικού αλλά και βεβαιότητας των σχεδιαστών ότι θα αντέχουν στις διάφορες συγκυρίες, θα πρέπει να ζυγίζουν περίπου 12 έως 13 τόνους.

Αναπόφευκτα τους σύγκρινα με τους κίονες από μασίφ μάρμαρο δεύτερης κατηγορίας στο όρος Όχη της Καρυστίας, κανονικούς μονόλιθους που είχαν λαξεύσει οι Ρωμαίοι, που είχαν απομείνει σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων περιμένοντας τις εργασίες κύλισής τους έως την παραλία: ζύγιζαν έως 46 τόνους και ήταν ένα πραγματικό θαύμα – το πώς έρχονταν με τα πλοία και μεταφέρονταν ώς το Καπιτώλιο της Ρώμης! Αλλά ακόμη τους συνέκρινα με τους μονόλιθους που είχαν αποσπάσει οι Ρωμαίοι από τη Βόρεια Αφρική και τους μετέφεραν στο Κολοσσαίο – βάρους μέχρι 400 τόνων!

Πουθενά δεν μπορείς να δεις καθαρότερα τις «πολύχρυσες Μυκήνες» – το βασίλειο του Αγαμέμνονα που εισέβαλε στα ομηρικά λόγια – παρά πηγαίνοντας στο Μουσείο των Μυκηνών! Που είναι μικρό σε σύγκριση με τα αχανή μουσεία των καιρών μας, αλλά υπέροχα οργανωμένο, καθώς αφήνει όλες τις εποχές να περνάνε κινηματογραφικά μπροστά σου.

Από την κορυφή του λόφου των Μυκηνών ο ορίζοντάς μας έχει πλατύνει, αντιμετωπίζουμε δυο υψώματα – το ένα στο αριστερό μας χέρι, το άλλο όπισθεν –, βλέπουμε νεκροταφεία, βλέπουμε τους θολωτούς τάφους των Μυκηναίων, βλέπουμε αναμνηστικά της μεγάλης πορείας τους στον χρόνο. Οι σαγηνευτικοί τάφοι, ένα αρχιτεκτονικό θαύμα με υπέροχες καμπυλωτές επιφάνειες, σε κεντρίζουν να φανταστείς ότι κι εσύ θα ήθελες αυτό το πλαίσιο για τελευταία κατοικία…

Εκεί είναι ο τάφος της Κλυταιμνήστρας, εκεί, 500 μέτρα πιο κάτω, υπάρχουν ίχνη από τον θησαυρό του Ατρέα, πατέρα του Αγαμέμνονα.

Ο Ιάνης Ξενάκης

Πολύ κοντά, σε ένα χωράφι με λιόδεντρα, υπάρχουν τα ίχνη της μεγάλης παράστασης του Ιάνη Ξενάκη, το «Πολύτοπον των Μυκηνών», που παίχθηκε τρεις μόνο ημέρες, με τη βοήθεια του στρατού (που πρόσφερε γενναιόδωρα κομπάρσους) και του Κωνσταντίνου Καραμανλή του Α’, πριν από 46 χρόνια. Ήταν μια παράσταση «ήχος και φως», χωρίς το ευτελές ύφος διαφόρων παραστάσεων του είδους. Είχε ομηρική απαγγελία, δυσνόητη έως ακατανόητη, που πλημμύριζε με τον ήχο της όλη την περιοχή, είχε φωτιστικά εφέ στην άκρη των δύο υψωμάτων που περιτριγύριζαν τις Μυκήνες, ήταν μια παράσταση που έκλεψε τον θαυμασμό όλων.

Σε μια συνέντευξη που πήρε ο Παναγιώτης Βήχος το 1978 εν όψει και της παράστασης του «Πολύτοπου», ο Ξενάκης δήλωνε ότι η παγκόσμια νίκη του σοσιαλισμού του φαίνεται ουτοπία, ότι δεν πιστεύει πως μπορεί να υπάρξει ισοτιμία και δικαιοσύνη, ότι δεν μπορεί να υπάρξει ελεύθερη κοινωνία. Ανεξάρτητα από αυτές τις δηλώσεις, πολλοί άνθρωποι είχαν αγανακτήσει με τη συνεργασία του με το καθεστώς του Σάχη, στο θέαμα «ήχος και φως», με τον τίτλο «Περσέπολις».

Μάλιστα ο Σάββας Παύλου (1951-2016), πατριώτης και λόγιος, περιέγραφε μια σκηνή από τη ζωή του: Όταν ήλθε η ώρα της αποχώρησης από μια φοιτητική αντιδικτατορική εκδήλωση στο εξωτερικό, ο Ξενάκης έφευγε κι αυτός, αλλά ήταν μόνος κι έρημος, όταν όλοι οι άλλοι αποχωρούσαν κατά παρέες… Τελικά ο Ξενάκης εκδικήθηκε την Ελλάδα καταλήγοντας να πολιτογραφηθεί Γάλλος και να πεθάνει στη Γαλλία το 2001, σε ηλικία 79 ετών…

Αυτή ήταν η μοίρα πολλών διακεκριμένων Ελλήνων: να ζήσουν στη Σατραπεία που τους έδωσε κάθε χλιδή και άνεση, σαν τον καβαφικό ήρωα. Και να πεθάνουν χωρίς να εισπράξουν τα «δύσκολα και ανεκτίμητα εύγε».

* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

Ψάχνοντας «Αϊ-Γιώργη» για τον «δράκο» της ακρίβειας

Αδιέξοδο της Δύσης στην Ουκρανία

ΣΥΡΙΖΑ: Πονοκέφαλοι στην πορεία προς τις ευρωεκλογές – Οι «πρωτοκλασάτοι» του ευρωψηφοδελτίου