Αν μπορεί κάποιος να κρατήσει κάτι από την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη σε σούπερ μάρκετ στην Αθήνα την Τρίτη, προκειμένου να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι την επίδραση των νέων μέτρων του υπουργείου Ανάπτυξης στις τιμές των προϊόντων, αυτό δεν είναι άλλο από τον έντονο προβληματισμό που προκαλεί στην κυβέρνηση η εμμένουσα ακρίβεια.

Και μπορεί ο Μητσοτάκης να δήλωσε στον ΑΝΤ1 ότι «σήμερα έχουμε πραγματικές μειώσεις από 15% έως 20% σε σχεδόν 4.000 σημαντικούς κωδικούς. (…) Δεν τελειώνει προφανώς αυτή η προσπάθεια, αλλά εξακολουθώ να επιμένω ότι, κατά την άποψή μου, τα χειρότερα στον πληθωρισμό τα έχουμε αφήσει πίσω μας», ωστόσο τα στοιχεία δείχνουν ότι, ειδικά στον τομέα των τροφίμων, τα πράγματα παραμένουν δύσκολα: σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, o πληθωρισμός στα τρόφιμα τον περασμένο Φεβρουάριο «έτρεξε» με 5,8%, από 7,6% τον Δεκέμβριο του 2023 και 7,1% τον Ιανουάριο του 2024.

Προφανώς το ότι το μέγεθος αυτό βαίνει μειούμενο θα μπορούσε να αποτελέσει και… αποδεικτικό στοιχείο για την αισιοδοξία του πρωθυπουργού ότι «τα χειρότερα στον πληθωρισμό τα έχουμε αφήσει πίσω μας», ωστόσο τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.

Πρώτον, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα παραμένει πολύ υψηλότερος από το μέγεθος του Γενικού Δείκτη Καταναλωτή (σύμφωνα με τη Eurostat διαμορφώθηκε για τον Φεβρουάριο στο 3,2% και παρέμεινε αμετάβλητος σε σχέση με τον Ιανουάριο) και, δεύτερον, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, τον Φεβρουάριο σε ετήσια βάση ο πραγματικός πληθωρισμός στα τρόφιμα ήταν 6%.

Και, φυσικά, όπως επισημαίνεται από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και όλους τους φορείς καταναλωτών, τα νέα μέτρα της κυβέρνησης το μόνο που καταφέρνουν είναι να «φρενάρουν» κάπως τις τιμές, οι οποίες συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία: σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον Ιανουάριο του 2024, σε ετήσια βάση η τιμή του ελαιόλαδου αυξήθηκε κατά 67,4%, στα λαχανικά (γενικά) κατά 14,4% και στα φρούτα κατά 14,2%, ενώ σημαντικές αυξήσεις καταγράφηκαν στα ψάρια (7,7%), τα κρέατα (6%), τη ζάχαρη, τις σοκολάτες, τα γλυκά και τα παγωτά (6%) και στα λοιπά τρόφιμα (5,8%).

Παίζοντας «άμυνα»

Με απλά λόγια και με μια… ποδοσφαιρική παρομοίωση, η κυβέρνηση στην παρούσα φάση «παίζει άμυνα», προσπαθώντας να περιορίσει κάπως την ανοδική πορεία των τιμών και ελπίζοντας ότι:

● Από τη μία πλευρά τα μέτρα που διαρκώς λαμβάνει (έρχεται οσονούπω και το «καλάθι της Σαρακοστής») εν τέλει θα έχουν αποτέλεσμα και ότι η ίδια η αγορά θα… ηρεμήσει κάπως.

● Από την άλλη ότι δεν θα υπάρξει κάποιος νέος εξωγενής παράγοντας, ο οποίος θα οδηγήσει και πάλι σε ανοδική κούρσα τις τιμές των προϊόντων, όπως συνέβη, π.χ., με την ενέργεια λόγω του πολέμου στην Ουκρανία (επί τη ευκαιρία, το φυσικό αέριο κυριολεκτικά… σώζει την κατάσταση, καθώς σε ετήσια βάση η τιμή του μειώθηκε κατά 60,2%, συμπαρασύροντας συνολικά το μέγεθος του πληθωρισμού).

Φυσικά, όλα τα παραπάνω δεν αλλάζουν την εικόνα των στρεβλώσεων στην αγορά, τις οποίες η κυβέρνηση επιχειρεί, με τα νέα μέτρα, να… ισιώσει κάπως, ειδικά για προϊόντα ανελαστικής ζήτησης, όπως, για παράδειγμα, το βρεφικό γάλα. Πάντως, μιλώντας στη δημόσια τηλεόραση, ο γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) Λευτέρης Κιοσές εκτίμησε για τα μέτρα αυτά ότι «πρέπει να περιμένουμε να δούμε ποια θα είναι η τελική επίδραση στο καλάθι, είναι πολύ νωρίς για να πούμε ακόμα, δηλαδή ακόμα δεν μπορούμε να βγάλουμε κάποιο ξεκάθαρο συμπέρασμα».

Προς το παρόν, όπως προαναφέρθηκε, η κυβέρνηση προετοιμάζεται να ανακοινώσει το «καλάθι της Σαρακοστής», το οποίο αναμένεται να αρχίσει να… γεμίζει από την Τετάρτη 13 Μαρτίου και θα περιλαμβάνει κατεψυγμένα θαλασσινά, διάφορες σαλάτες και αλείμματα (για παράδειγμα ταραμοσαλάτα, ρώσικη, κ.λπ.), και χαλβά.

Το συγκεκριμένο μέτρο αναμένεται να διαρκέσει έως το Μεγάλο Σάββατο, ενώ μιλώντας στον ΣΚΑΪ ο υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας ανακοίνωσε ότι θα υπάρξει εν καιρώ και η ανακοίνωση του «πασχαλινού καλαθιού», όπως και πέρυσι, σε μια προσπάθεια να συγκρατηθούν οι τιμές στα παραδοσιακά προϊόντα ευρείας κατανάλωσης του Πάσχα (αρνί, κατσίκι κ.ο.κ.).

Οι δημοσκοπήσεις

Εν τω μεταξύ, σε πολιτικό επίπεδο, αναγνωρίζεται πλέον ανοιχτά ότι η ακρίβεια προκαλεί μείζονα φθορά στην κυβέρνηση και ότι πλήττεται σοβαρά η εμπιστοσύνη των πολιτών στην ικανότητά της να αντιμετωπίζει κρίσεις με αποτελεσματικό τρόπο. Για παράδειγμα, στην τελευταία δημοσκόπηση της MRB για το Open, το 53,5% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι το βασικό του πρόβλημα είναι η ακρίβεια και σχεδόν επτά στους δέκα συμμετέχοντες στην έρευνα εκτίμησαν ότι η κυβέρνηση έχει λάβει λιγότερα μέτρα για την καταπολέμησή της από αυτά που επιτρέπει η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας.

Την ίδια εικόνα αποτύπωσε προ ημερών και δημοσκόπηση της Opinion Poll για το Action24, όπου έξι στους δέκα πολίτες έθεσαν την ακρίβεια και τις ανατιμήσεις στην κορυφή των προβλημάτων που τους απασχολούν περισσότερο.

Η εικόνα αυτή πλέον έχει παγιωθεί – εδώ και πολλούς μήνες – στις μετρήσεις της κοινής γνώμης και, προφανώς, προκαλεί «πονοκέφαλο» στο Μαξίμου και την Πειραιώς, καθώς οι ευρωεκλογές πλησιάζουν και εκτιμάται σοβαρά ότι το ζήτημα της ακρίβειας θα βαρύνει πολύ στην ψήφο των πολιτών, έστω κι αν τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν φαίνονται να εισπράττουν από τη δυσφορία στο εκλογικό σώμα.

Ταυτόχρονα, πάντως, φαίνεται ότι ο δημοσιονομικός χώρος για οιαδήποτε παρέμβαση στην κατεύθυνση της ελάφρυνσης των βαρών που σηκώνουν τα νοικοκυριά έχει εξαντληθεί, συνεπώς η κυβέρνηση αποκλείει προς το παρόν κάποιο επιπλέον βοήθημα προς τους πιο ευάλωτους ενόψει Πάσχα. Μάλιστα, όταν ρωτήθηκε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, απάντησε χαρακτηριστικά ότι δεν επιθυμεί να οδηγήσει την Ελλάδα σε οπισθοδρόμηση, ικανοποιώντας κάποια απαίτηση, λέγοντας ότι «δεν είμαι εγώ αυτός που θα πάει την Ελλάδα πίσω».

Βέβαια, εδώ πρέπει να υπενθυμιστεί ότι η κυβέρνηση έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για «πολιτική επιδομάτων», ιδίως από την πιο φιλελεύθερη πτέρυγα των ψηφοφόρων της. Ωστόσο είναι πλέον προφανές ότι η απόφαση για δημοσιονομική πειθαρχία αποτελεί απαρέγκλιτο κανόνα, έστω κι αν αναγνωρίζεται ότι επιτείνει τη δυσαρέσκεια στους πολίτες, οι οποίοι, όπως έδειξαν και οι δημοσκοπήσεις, θεωρούν ότι τα μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση για την ακρίβεια δεν είναι επαρκή και δεν ανταποκρίνονται στις δυνατότητες της οικονομίας.

Το «παράθυρο»

Ένα «παράθυρο» το οποίο η κυβέρνηση επιχειρεί να αξιοποιήσει είναι αυτό της νέας αύξησης του κατώτατου μισθού, η οποία θα ανακοινωθεί πριν από το τέλος του τρέχοντος μήνα και θα εφαρμοστεί από την 1η Απριλίου, με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι το ύψος της αύξησης θα κυμανθεί γύρω από το 6,5% και ότι ο κατώτατος μισθός θα διαμορφωθεί περίπου στα 830 ευρώ μεικτά ή περίπου 705 ευρώ καθαρά.

Η κίνηση αυτή εντάσσεται στη συνολική στρατηγική της κυβέρνησης για αύξηση των εισοδημάτων, αλλά και στη ρητορική της ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης των πληθωριστικών πιέσεων και της ακρίβειας, δηλαδή μέσω συνδυασμού αυξήσεων των αποδοχών και μειώσεων των φορολογικών βαρών.

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν επιστήμονες και φορείς, η προσπάθεια αυτή είναι «ναρκοθετημένη», καθώς ο εμμένων υψηλός πληθωρισμός «ροκανίζει» τις πραγματικές αυξήσεις των μισθών.

Για παράδειγμα, ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι ο μέσος ετήσιος μισθός σε σταθερές τιμές μειώθηκε από 17.220 ευρώ το 2021 σε 16.174 ευρώ το 2022, δηλαδή από 1.230 ευρώ τον μήνα σε 1.155 ευρώ σε 14μηνη βάση, με την απώλεια αυτή να φθάνει το 9,6% αποκλειστικά λόγω της επίδρασης των πληθωριστικών πιέσεων. Επίσης, η Τράπεζα της Ελλάδος διαπίστωσε ότι οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα μειώθηκαν κατά περισσότερα από 5 δισ. ευρώ τον περασμένο Ιανουάριο, κάτι που αποδίδεται (και) στο ότι τα νοικοκυριά «τρώνε από τα έτοιμα» για να καλύψουν τις ανάγκες τους.

Παράλληλα, σε πρόσφατη μελέτη του, το ΚΕΠΕ επισημαίνει πως «δεδομένου ότι όλες οι προβλέψεις για το 2024 συγκλίνουν σε έναν ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας περίπου στα ίδια επίπεδα με το 2023, αλλά με σαφώς χαμηλότερο πληθωρισμό, περίπου στο 3%, το διακύβευμα για την οικονομική πολιτική είναι η αύξηση των μισθών, προκειμένου να αποκατασταθεί κατά το δυνατόν η αγοραστική δύναμη των μισθωτών, χωρίς όμως περαιτέρω αύξηση του πληθωρισμού (κόστους) ή επιδείνωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας, λόγω αύξησης του μοναδιαίου κόστους εργασίας».

Προσθέτει δε ότι «είναι σκόπιμο η πολιτική ηγεσία να γνωρίζει εκ των προτέρων τις αναμενόμενες επιδράσεις από μια μεταβολή του κατώτατου μισθού, λαμβάνοντας υπόψη τις εκάστοτε τρέχουσες συνθήκες της ελληνικής οικονομίας».

Διαβάστε επίσης:

Κόντρα Πιερρακάκη – Μάντζου για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια: Οι υποκλοπές, ο Βενιζέλος και το… προφιτερόλ του Γιώργου Κωνσταντίνου

Δημοσκόπηση Opinion Poll: Αρνητικά τοποθετούνται οι νέοι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια – Σαρωτικά υπέρ οι άνω των 65

Ψήφισμα της ΝΔ στο ΕΛΚ για τον Μπελέρη: Καλεί την Αλβανία να εφαρμόσει το κράτος δικαίου