Παρά το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ σύρθηκε στις εκλογές του 1989 υπό το βάρος των σκανδάλων αλλά και της παραπομπής του ίδιου του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο, κατάφερε να κερδίσει τη Νέα Δημοκρατία για άλλη μια φορά. Ωστόσο, με τον νέο εκλογικό νόμο κανένα κόμμα δεν μπορούσε να αποκτήσει τη βασική πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο. Υπό τον κίνδυνο να παραγραφούν τα αδικήματα με τα οποία κατηγορούνταν οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ σχηματίστηκε μια πρωτοφανής στα ελληνικά πολιτικά χρονικά συμμαχία της Δεξιάς με την Αριστερά. Η συμμαχία αυτή πέρασε στην Ιστορία ως το «βρώμικο ’89», κυρίως γιατί τα κίνητρά της βασίστηκαν στην πολιτική μνησικακία, τις προσωπικές αντιπαλότητες και καθόλου στην πολιτική αντιπαράθεση. Πρόκειται για μια συμμαχία που παραμένει ένα στίγμα, κυρίως για την ιστορία της Αριστεράς, πράγμα που αναγνώρισε αργότερα και ο Λεωνίδας Κύρκος αλλά και πρόσφατα με επίσημη δήλωσή του το ΚΚΕ. Πρωθυπουργός αυτής της ανίερης συμμαχίας ορίστηκε το στέλεχος της Ν.Δ. Τζ. Τζαννετάκης.

Η κυβέρνηση Τζαννετάκη

Η κυβέρνηση Τζανετάκη, εκτός από την εργολαβία της διαδικασίας παραπομπής των υπουργών του ΠΑΣΟΚ που ανέλαβε, προέβη και σε μερικές θεσμικές αλλαγές που απέβλεπαν στη διαφάνεια της δημόσιας ζωής. Έτσι, ενισχύθηκαν οι διαδικασίες κοινοβουλευτικού ελέγχου για τις κρατικές προμήθειες, η Βουλή απέκτησε δικαιώματα στην επιλογή των διοικητών των δημοσίων επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα καταργήθηκαν μερικά νομοθετήματα με τα οποία μπορούσε η εκάστοτε κυβέρνηση να χειραγωγήσει τη δικαιοσύνη.

Επίσης, επί κυβερνήσεως Τζαννετάκη αποφασίστηκε να μπει τέλος στο κρατικό τηλεοπτικό μονοπώλιο. Έτσι, στις 20.11.1989 λειτούργησε ο πρώτος ιδιωτικός σταθμός για να ακολουθήσει μια πληθώρα σταθμών, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα χάος στις συχνότητες αλλά ουσιαστικά να περάσει η χειραγώγηση της ενημέρωσης από το κράτος στους ιδιώτες, δίχως κανέναν περιορισμό και δίχως κανέναν κανόνα. Έχοντας μάλιστα στην επικαιρότητα το σκάνδαλο Κοσκωτά, με νωπές τις εντυπώσεις για την απόπειρα χειραγώγησης του Τύπου, καμιά κυβέρνηση δεν θέλησε να βρεθεί αντιμέτωπη με την ασυδοσία της ιδιωτικής ενημέρωσης, την έλλειψη κανόνων και αδειών λειτουργίας, αφήνοντας το θέμα σε μια συνεχή εκκρεμότητα που εξακολουθεί να υφίσταται ώς και τις μέρες μας…

Κυβερνητική αστάθεια

Μετά την υπερψήφιση στη Βουλή της παραπομπής του Ανδρέα Παπανδρέου και των υπουργών του σε δίκη, η κυβέρνηση Τζαννετάκη διαλύθηκε και προκηρύχθηκαν εκ νέου εκλογές, στις οποίες επίσης κανένα κόμμα δεν έλαβε την πλειοψηφία. Στο μεταξύ, η οικονομία βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού και υπήρχε έντονος ο κίνδυνος της χρεοκοπίας της χώρας. Η Ελλάδα βρισκόταν μπροστά στο φάσμα της πτώχευσης. Το 1990 το δημόσιο έλλειμμα ανερχόταν στο αστρονομικό 15,9% και ο πληθωρισμός την ίδια χρονιά έφτασε 20,4%. Ταυτόχρονα γινόταν μαζική φυγή κεφαλαίων από την Ελλάδα. Ήταν πλέον ολοφάνερο ότι το οικονομικό μοντέλο διαχείρισης της οικονομίας που είχε υιοθετηθεί στη Μεταπολίτευση έφτασε στα όριά του και χρειάζονταν ριζικές αλλαγές για να αποφευχθούν τα χειρότερα.

Στις 5 Νοεμβρίου του 1989 προκηρύσσονται νέες εκλογές που, ωστόσο, δεν αναδεικνύουν κυβέρνηση. Τότε οι τρεις αρχηγοί της Ν.Δ., του ΠΑΣΟΚ και του Συνασπισμού αποφασίζουν τη σύσταση οικουμενικής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον ακαδημαϊκό Ξενοφώντα Ζολώτα, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τον Απρίλιο του 1990. Η Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας πέτυχε τελικά να αποτρέψει την κατάρρευση της δραχμής, τη στιγμή που η οικουμενική κυβέρνηση, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν μπόρεσε να δώσει λύση σε κανένα πρόβλημα καθώς ο κάθε υπουργός λειτουργούσε με αποκλειστικό γνώμονα το προσωπικό και κομματικό συμφέρον. Ταυτόχρονα, με την κατάρρευση των ανατολικών καθεστώτων, η χώρα βρέθηκε σε δυσχερέστατη θέση μιας και στο ανατολικό μπλοκ είχαμε από το 1974 αναπτύξει σταθερές σχέσεις. Και σαν να μην έφταναν αυτά η δημιουργία του κράτους των Σκοπίων πυροδότησε εγχώρια πολεμική, εξαναγκάζοντας τη χώρα να ξοδέψει ένα σημαντικό κεφάλαιο της διπλωματίας της.

Μητσοτάκης ενόψει

Και στην τρίτη κατά σειρά εκλογική αναμέτρηση, τον Απρίλιο του 1990, το αποτέλεσμα ήταν οριακό. Η Ν.Δ. έλαβε 150 έδρες και, με τη στήριξη του ενός βουλευτή της ΔΗΑΝΑ, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σχημάτισε κυβέρνηση, που παρέμεινε στην εξουσία έως τις 10 Οκτωβρίου 1993.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έριξε ευθύς εξ αρχής όλο το βάρος της στην οικονομία. Παρά την ισχνή και εύθραυστη πλειοψηφία επεδίωξε να τιθασεύσει τα δημόσια ελλείμματα και να ελέγξει το δημόσιο χρέος, εφαρμόζοντας παράλληλα μια πολιτική διαρθρωτικών αλλαγών. Ταυτόχρονα, προσπάθησε να επιφέρει αλλαγές στη δημόσια διοίκηση, εξορθολογίζοντας το υπάρχον σύστημα. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έπεσε θύμα της τεράστιας αντίδρασης των συνδικάτων και έτσι μια ουσιαστική προσπάθεια αλλαγής πλεύσης της οικονομίας δεν μπόρεσε να βρει τον δρόμο της…

Τα πράγματα δεν πήγαιναν καλύτερα και στα εξωτερικά. Είναι η εποχή που το Μακεδονικό βρίσκεται στο φόρτε του και στο εσωτερικό υπάρχει ανταγωνισμός εθνικής πλειοδοσίας συνοδευόμενος από εντυπωσιακές συγκεντρώσεις. Τότε ήταν που ο νεαρός υπουργός Εξωτερικών Αντώνης Σαμαράς επένδυσε την πολιτική του σταδιοδρομία στο Μακεδονικό και έριξε την κυβέρνηση.

Ταυτόχρονα, είχαμε τις δίκες που κρατούσαν την πολιτική αντιπαράθεση στα ύψη και μετά την αθώωση, με 3 ψήφους υπέρ και 2 κατά, του Ανδρέα Παπανδρέου (με την υγεία του ωστόσο κλονισμένη) έχουμε την ολική επαναφορά του ΠΑΣΟΚ. Βέβαια ο Ανδρέας δεν θύμιζε σε τίποτα τον παλιό του εαυτό, ενώ βρισκόταν υπό την αμφιλεγόμενη επιρροή του περιβάλλοντός του. Υπό το βάρος των προβλημάτων της υγείας του αναγκάστηκε στο νοσοκομείο να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία, ενώ έπειτα από λίγο πέθανε.

Η θέση της Ελλάδας εκείνη την εποχή άλλαξε λόγω των ριζικών μεταβολών που επέφερε η πτώση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης. Η χώρα βρέθηκε μπροστά σε νέους συσχετισμούς δυνάμεων, μέσα σε ένα τελείως πρωτόγνωρο περιβάλλον όπου πρωταγωνιστούσε πλέον μία υπερδύναμη. Παράλληλα, ο χώρος της Βαλκανικής έγινε εκ νέου η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης. Επίσης ήταν η εποχή που ο έντονος ευρωσκεπτικισμός της δεκαετίας του ’80 έδινε τη θέση του στις διαδικασίες της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και σε μια πορεία οικονομικής ολοκλήρωσης στην οποία δυστυχώς η Ελλάδα δεν φαινόταν ικανή να συμμετάσχει.

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – Tο ΠΑΣΟΚ στην Kυβέρνηση ο λαός στην εξουσία

Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – Η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία

Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ