«Οι ΗΠΑ πολεμούν, ο ΟΗΕ ταΐζει και η Ε.Ε. χρηματοδοτεί». Αυτό ήταν με λίγες λέξεις το πλαίσιο συνύπαρξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το ΝΑΤΟ, που, αν και εδρεύουν στις Βρυξέλλες επί χρόνια, σπανίως είχαν κοινούς διαύλους – πέραν κάποιων στρατιωτικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια.

Τα πράγματα ήταν πολύ καλά μοιρασμένα. Τα στρατιωτικά θέματα ήταν αρμοδιότητα του ΝΑΤΟ και βεβαίως οι Αμερικανοί είχαν τον πρώτο λόγο, με τους υπόλοιπους να τους ακολουθούν, ενώ η Ε.Ε. είχε να ασχοληθεί με το εμπόριο, την αγροτική παραγωγή και την κλιματική αλλαγή. Όποιον φτάνει στα όρια της πείνας λόγω των στρατιωτικών και πολιτικών επιλογών τον αναλαμβάνει ο ΟΗΕ. Κυνική, αλλά απολύτως ρεαλιστική προσέγγιση για τη λογική του σύγχρονου κόσμου.

Πολιτικοί με στολή παραλλαγής

Όμως τα πράγματα αλλάζουν και εσχάτως οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έβγαλαν το κοστούμι και φόρεσαν στολή παραλλαγής μπαίνοντας και στα χωράφια του ΝΑΤΟ. Ο στόχος είναι κοινός – να ξοδευτούν πάνω από 100 δισ. ευρώ για κάθε λογής οπλικά συστήματα – αλλά παραδόξως οδηγεί σε μία πρωτοφανή σύγκρουση: ποιος από τους δυο πυλώνες του δυτικού αρχιτεκτονήματος είναι το αφεντικό σε στρατιωτικά θέματα και τελικά ποιος θα βάλει χέρι στο ταμείο.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που θα συγκροτηθεί μετά τις ευρωεκλογές θα αποκτήσει τον πρώτο επίτροπο με αναβαθμισμένο ρόλο και ευθύνη τα θέματα άμυνας. Θα έχει ευθύνη για τη διαχείριση δεκάδων δισεκατομμυρίων που θα μοιραστούν στις εταιρείες της πολεμικής βιομηχανίας με πρόσχημα την κάλυψη των στρατιωτικών αναγκών της Ένωσης (και βεβαίως της υιοθετημένης Ουκρανίας). Αυτός ο επίτροπος είναι πιθανό πως θα βρίσκεται στο πλευρό της προέδρου Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, η οποία ανέλαβε την Κομισιόν έχοντας περάσει από το υπουργείο Άμυνας της Γερμανίας.

Αρκετοί αναλυτές θεωρούν ότι είναι ανοιχτό το θέμα της Φον Ντερ Λάιεν στην προεδρία της Κομισιόν, αλλά, ακόμα και αν αποσυρθεί αξιοπρεπώς, αυτός που θα τοποθετηθεί στη θέση της θα είναι ανάλογης πολιτικής και ιδεολογικής προέλευσης. Η Κομισιόν της Ούρσουλα έχει παρουσιάσει την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αμυντική Βιομηχανία, που περιλαμβάνει σχέδια για ένα ταμείο με πάνω από 1,5 δισ. ευρώ για αρχή. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφωνούν ότι πρέπει να βρεθούν όσα χρήματα χρειάζονται, αλλά διαφωνούν ως προς το πώς θα βρεθούν.

Σύγκρουση ρόλων

Όσο διαρκεί ο πόλεμος στην Ουκρανία και είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, οι Ευρωπαίοι σκέφτονται πως χρειάζονται τη δική τους αμυντική θωράκιση για να μην εξαρτώνται από τις ΗΠΑ. Άρα έχει βρεθεί το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα κάνουν το νέο ταμείο για να αγοράσουν όπλα. Το ερώτημα «βούτυρο ή κανόνια» έχει ήδη απαντηθεί πριν πάνε οι ψηφοφόροι στην ευρωκάλπη.

Αν και στο ΝΑΤΟ θα έπρεπε να αισθάνονται ανακουφισμένοι, αφού μια ισχυρή στρατιωτική μηχανή των Ευρωπαίων θα ενισχύσει και τη Βορειοατλαντική Συμμαχία, παραδόξως χτυπούν καμπανάκια συναγερμού.

«Δεν μπορούμε να έχουμε την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ να παρουσιάζουν στη Γερμανία ή στη Δανία ή στην Πολωνία δύο διαφορετικές λίστες με στόχους» είπε χαρακτηριστικά ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ. Σε μια προσπάθεια να διευκρινίσει τους ρόλους του κάθε πυλώνα, πρόσθεσε: «Το σημαντικό είναι το ΝΑΤΟ να είναι ο οργανισμός που θα θέτει τους στόχους για τις δυνατότητες – πόσα άρματα μάχης, αεροπλάνα, πλοία, τι είδους ετοιμότητα πρέπει να έχουμε. Αυτή είναι η θεμελιώδης ευθύνη του ΝΑΤΟ».

Από το επιτελείο του Στόλτενμπεργκ κυκλοφόρησε πρώτη φορά και η ιδέα για ένα υπερταμείο 100 δισ. ευρώ, από το οποίο θα χρηματοδοτηθεί η στρατιωτική μηχανή της Ουκρανίας. Αυτή η πρόταση θα είναι το βασικό θέμα συζήτησης στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ που θα γίνει τον Ιούλιο στην Ουάσιγκτον.

Το νούμερο αυτό ακούστηκε όμως και σε επίπεδο Ε.Ε.: το ανέφερε ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν ως προίκα για το ευρωπαϊκό ταμείο άμυνας και τον νέο αναβαθμισμένο επίτροπο. Έσπευσαν να τον χειροκροτήσουν οι Εσθονοί. «Χρειάζεται να χτίσουμε ένα βιώσιμο χρηματοδοτικό εργαλείο προκειμένου να προστατεύουμε την ευρωπαϊκή ασφάλεια» πρόσθεσε μιλώντας στο Politico ο Τσέχος πρώην αναπληρωτής υπουργός Άμυνας Τόμας Κοπέτσνι.

Κόντρα για το ταμείο

Ένα ζήτημα που προκύπτει βεβαίως είναι ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο (και το κλειδί) για το ταμείο. Ορισμένοι στο ΝΑΤΟ αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τα σχέδια των Ευρωπαίων διαβλέποντας συγκρούσεις αναφορικά με τον στρατηγικό σχεδιασμό και τους στόχους της Συμμαχίας. Άλλοι φοβούνται πως οι Ευρωπαίοι θα θελήσουν να βάλουν δικούς τους όρους, με δεδομένο ότι τα λεφτά (θα) είναι πολλά.

Ο Στόλτενμπεργκ έστειλε μια επιστολή στη Φον Ντερ Λάιεν στις 26 Ιανουαρίου, στην οποία ανέφερε: «Ανησυχώ για δυνητική επικάλυψη αρμοδιοτήτων με τις υφιστάμενες δραστηριότητες του ΝΑΤΟ. Συγκεκριμένα θα ανησυχούσα αν η Ε.Ε. κινούνταν στην κατεύθυνση να ορίσει τον κοινώς αποδεκτό κανόνα για τα πυρομαχικά». Το ΝΑΤΟ είναι υπεύθυνο για όλους τους τύπους και τα αποθέματα πυρομαχικών – πόσα πρέπει να υπάρχουν στις αποθήκες, τι είδους κ.λπ. – αλλά και για τις οδηγίες για τη διακρατική συμβατότητα των όπλων και των πυρομαχικών.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δείχνουν τον ενθουσιασμό του νεοφερμένου σε ένα κλαμπ και συμπεριφέρονται με τέτοιον τρόπο όταν αναλαμβάνουν να συζητήσουν στρατιωτικά θέματα. Στο ΝΑΤΟ τους βλέπουν σαν νεοφώτιστους εισβολείς που απειλούν τη στρατηγική αυτονομία της Συμμαχίας. Κι επειδή οι Ευρωπαίοι δεν κρύβουν τις φιλοδοξίες τους, στο ΝΑΤΟ φοβούνται πως, όσο υπάρχουν θολά σημεία στις αρμοδιότητες Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, τόσο θα εντείνεται και ο ανταγωνισμός.

Μέχρι στιγμής η διαχείριση είναι αποτελεσματική διότι μεταξύ του Στόλτενμπεργκ και της Φον Ντερ Λάιεν υπάρχει σχέση αλληλοεκτίμησης και φιλίας. Ο Στόλτενμπεργκ λατρεύει το στιλ της, ιδιαίτερα όταν μιλάει για την Ουκρανία και τη Ρωσία. Μάλιστα θα ήταν ευτυχής αν της παρέδιδε τη σκυτάλη του ΝΑΤΟ σε λίγους μήνες, όπως λένε καλά ενημερωμένες πηγές στις Βρυξέλλες.

Αλλά στα πιο χαμηλά επίπεδα, τόσο στη γραφειοκρατία της Ε.Ε. όσο και στο ΝΑΤΟ, δεν υπάρχει τόσο αγαστή συνεργασία. «Όταν χρειάζεται να γίνουμε πρακτικοί και να πάρουμε αποφάσεις, πέφτουμε σε ένα μείγμα από αντιπαλότητες μεταξύ των οργανισμών, στην έλλειψη αμοιβαίας κατανόησης και σε μπερδέματα νομικά και πολιτικά» ανέφερε πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ στο Politico.

Η πίεση των στρατιωτικών

Αναλυτές που πρόσκεινται στην ηγεσία του ΝΑΤΟ υποστηρίζουν ότι, εκτός από τις ηγεσίες στις χώρες της ανατολικής πτέρυγας της Συμμαχίας, οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι συμπεριφέρονται σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα, παρότι η Ρωσία του Πούτιν έχει το πάνω χέρι στην Ουκρανία.

Η πίεση που ασκείται από την πλευρά του ΝΑΤΟ εδράζεται στον ισχυρισμό ότι οι υποσχέσεις για μελλοντικές δαπάνες δεν αντιστοιχούν με τα συμβόλαια που πρέπει να υπογραφούν τάχιστα για τον επανεξοπλισμό των ευρωπαϊκών κρατών – μελών του ΝΑΤΟ. Ο ισχυρισμός αυτός είναι ένας σαφέστατος εκβιασμός προς τους Ευρωπαίους: γεμίστε τώρα τις αποθήκες σας με όπλα διότι δεν έχετε αντιληφθεί τον ρωσικό κίνδυνο. Κι αν δεν το κάνετε, τότε το ΝΑΤΟ οδηγείται σε αποτυχία στο μέτωπο της Ουκρανίας και θα το πληρώσουν οι Ευρωπαίοι.

Ο εκβιασμός αυτός έχει περάσει απόλυτα στις χώρες της Βαλτικής και στους Κεντροευρωπαίους που κάποτε ήταν προσδεδεμένοι στο σοβιετικό άρμα. Γι’ αυτό είναι οι πιο φανατικοί υποστηρικτές της μετατροπής της Ε.Ε. σε στρατιωτική μηχανή. Και τους ακολουθούν ορισμένοι πολιτικοί ηγέτες που έχουν αντίστοιχη ατζέντα για δικούς τους λόγους. Πάντως δεν δίνονται εξηγήσεις για το πού θα βρεθούν τα λεφτά, όταν υποτίθεται ότι οι πάντες πρέπει να τηρούν αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες. Εξάλλου το χρέος που θα δημιουργήσουν οι νέοι εξοπλισμοί θα το πληρώσουμε λίγο αργότερα. Μέχρι τότε, βλέπουμε…

Διαβάστε επίσης:

Όλα δύσκολα χωρίς το «3» – Πώς επιχειρεί η Ν.Δ. να επανασυσπειρώσει τους θυμωμένους ψηφοφόρους της

ΗΠΑ: Κατηγορίες σε Τζουλιάνι και άλλους 17 για απόπειρα ανατροπής του αποτελέσματος των εκλογών του 2020

Αφγανιστάν: Τι έγινε στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, τη μέρα που έφυγαν οι τελευταίοι Αμερικανοί στρατιώτες, τον Αύγουστο του 2021