Το 2025 που σε λίγες ώρες φεύγει, αν θελήσει κανείς να το χαρακτηρίσει συνολικά σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, δεν μπορεί παρά να παραδεχτεί ότι δεν ήταν απλώς μια χρονιά πολιτικών αλλαγών, αλλά η οριστική αποδόμηση της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων που βασιζόταν στην πολυμέρεια, και η αντικατάστασή της από έναν ωμό, συναλλακτικό διμερισμό.

Από την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσιγκτον και την πολιτική ανατροπή στο Βερολίνο, μέχρι την τεχνολογική έκρηξη της Τεχνητής Νοημοσύνης το 2025 χαρακτηρίστηκε από την επιβολή της ισχύος έναντι των κανόνων και του πραγματισμού έναντι της ιδεολογίας.

Η παγκόσμια οικονομία, αν και απέφυγε την τεχνική ύφεση που πολλοί αναλυτές φοβούνταν, εισήλθε σε μια περίοδο που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο χαρακτήρισε ως “εύθραυστη ανθεκτικότητα”.

Οι αγορές κλήθηκαν να τιμολογήσουν εκ νέου τον γεωπολιτικό κίνδυνο, καθώς ο εμπορικός προστατευτισμός κατέστη η νέα κανονικότητα στις διατλαντικές σχέσεις, τερματίζοντας δεκαετίες ελεύθερων συναλλαγών. Στην Ευρώπη, η Ένωση κλήθηκε να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της ανάμεσα σε μια εσωστρεφή και επιθετική Αμερική και μια τεχνολογικά ανερχόμενη Ανατολή, ενώ η Ελλάδα, μέσω πολιτικής σταθερότητας από τη μια και δημοσιονομικής πειθαρχίας από την άλλη αναδείχθηκε σε έναν σημαντικό πυλώνα προβλεψιμότητας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη σε μια εποχή ευρύτερης αστάθειας

Σε ελληνικό επίπεδο αν το 2024 ήταν το «καμπανάκι» για την κυβέρνηση μετά την προσγείωση των ευρωεκλογών, το 2025 ήταν το έτος που το καμπανάκι έγινε μόνιμος ήχος στο παρασκήνιο του Μαξίμου: όχι επειδή η Νέα Δημοκρατία βρέθηκε χωρίς πλειοψηφία, αλλά επειδή η πολιτική της πρωτοκαθεδρία συνυπήρξε με κοινωνική δυσφορία, θεσμικές τριβές και μια αντιπολίτευση που δυσκολεύεται να μετατρέψει τη φθορά της κυβέρνησης σε δική της δυναμική.

Η χρονιά άνοιξε με τον απόηχο των μαζικών συγκεντρώσεων, πρωτόγνωρων στα χρόνια της αντιπολίτευσης , για τα Τέμπη, που επανέφεραν στο κέντρο της ατζέντας το τρίπτυχο «ασφάλεια–λογοδοσία–εμπιστοσύνη». Η κυβέρνηση κλήθηκε να διαχειριστεί όχι μόνο το πρακτικό σκέλος των υποδομών και της εποπτείας, αλλά και το πολιτικό: την καχυποψία περί συγκάλυψης, τις πιέσεις για απαντήσεις και την αίσθηση ότι το κράτος κινείται αργά όταν πρέπει να τρέχει. Το κλίμα αυτό έμεινε σαν χαμηλό βαρομετρικό και λειτούργησε ως φακός μέσα από τον οποίο αξιολογήθηκαν όλα τα υπόλοιπα: από την οικονομία μέχρι τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών.

Στο κυβερνητικό πεδίο, το 2025 ήταν μια διαρκής προσπάθεια να κρατηθεί η πρωτοβουλία των κινήσεων, με έμφαση σε οικονομία/επενδύσεις και σε στοχευμένες παρεμβάσεις για την καθημερινότητα. Όμως οι χρονοσειρές των δημοσκοπήσεων έδειξαν κάτι πιο σύνθετο: η ΝΔ παρέμεινε σταθερά πρώτη, περίπου στα ίδια επίπεδα από την αρχή ως το τέλος του έτους, παρότι η γενική δυσαρέσκεια δεν υποχώρησε. Με άλλα λόγια, ο δείκτης φθοράς δεν έπεσε, αλλά δεν βρέθηκε και αντίπαλος να τον περάσει.

Το «νούμερο 1» κοινωνικό ζήτημα παρέμεινε η ακρίβεια. Οι μετρήσεις τη διατηρούν σταθερά στην κορυφή των προβλημάτων, λειτουργώντας σαν μόνιμος «φόρος» στο κυβερνητικό αφήγημα αποτελεσματικότητας. Και όταν ο πολίτης νιώθει ότι πληρώνει περισσότερα για τα ίδια, κάθε επιτυχία σε «μακροοικονομικούς δείκτες» ακούγεται σαν καλό νέο που ήρθε σε λάθος διεύθυνση.

Παραταύτα οικονομικά, η εικόνα είναι σαφώς βελτιωμένη σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία, αλλά όχι «ανέμελη». Δύο στιγμές-σύμβολα:

• η πρόωρη αποπληρωμή χρέους 5,3 δισ. ευρώ (σήμα αξιοπιστίας προς αγορές/θεσμούς),

• και η ανάδειξη του Κ. Πιερρακάκη στην προεδρία του Eurogroup, γεγονός με ισχυρό συμβολισμό για τη μετάβαση της χώρας από «πρόβλημα» σε «παίκτη».

Προς το τέλος του 2025 το αγροτικό ζήτημα έγινε ξανά κυρίαρχο. Οι κινητοποιήσεις που συνεχίζονται και η διαπραγμάτευση υπό πίεση έδειξαν ότι οι εστίες κοινωνικής έντασης μπορούν να επιστρέψουν γρήγορα ακόμη και χωρίς εκλογικό συναγερμό. Η κυβέρνηση επιχείρησε αποκλιμάκωση με μέτρα και διαβεβαιώσεις χωρίς μέχρι στιγμής να γίνεται πιστευτή από την πλειοψηφία των αγροτών. Η πολιτική ουσία των φετινών κινητοποιήσεων είναι πως η περιφέρεια είναι ο ευαίσθητος αισθητήρας δυσαρέσκειας και ένα «μπλόκο» αρκεί για να φανεί πόσο λεπτή είναι η γραμμή μεταξύ διαχείρισης και κρίσης.

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ έπληξε κι άλλο την κυβέρνηση στο επίπεδο της θεσμικότητας και της αξιοπιστίας. Η αντιπαράθεση για το αν πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες» ή για σκάνδαλο με πολιτική ευθύνη έγινε κεντρικό πεδίο σύγκρουσης, με την εξεταστική επιτροπή να λειτουργεί ως σκηνή υψηλού ρίσκου για όλους: για την κυβέρνηση ως προς τον έλεγχο της ζημιάς και για την αντιπολίτευση ως προς την τεκμηρίωση.

Τα βαριά πολιτικά γεγονότα δημιούργησαν πολλές φορές παρασκηνίο και συζητήσεις στη ΝΔ όχι τόσο για το αν θα χάσει την πρωτιά, αλλά ποιο είναι το «ταβάνι» της και ποιος σηκώνει το κόστος της φθοράς. Σε αναλύσεις αποτυπώθηκε η συζήτηση για πρόσωπα, ρόλους και επόμενη μέρα . Η συζήτηση για το αν ο Αντώνης Σαμαράς θα κάνει όχι κόμμα το 2026 παραμένει εκκρεμής με τον πρώην πρωθυπουργό να μην ανοίγει ακόμα τα χαρτιά του και την κυβέρνηση να παραμένει σε καθεστώς αγωνίας.

Στην αντιπολίτευση, το ΠΑΣΟΚ έμεινε δεύτερο αλλά με «κολλημένες βελόνες». Η Χαριλάου Τρικούπη κινήθηκε ανάμεσα σε θεσμική αντιπολίτευση, προσπάθεια προγραμματικής ταυτότητας και εσωτερική συζήτηση για γραμμή και στελέχωση. Το βασικό πολιτικό πρόβλημα είναι ότι η φθορά της κυβέρνησης δεν μεταφράστηκε αυτόματα σε άλμα του ΠΑΣΟΚ, ενώ το ερώτημα «ποιος εκπροσωπεί την κεντροαριστερά» παρέμεινε ανοιχτό.

Σαν υπόκρουση σε όλα αυτά, οι έρευνες κατέγραψαν και κάτι πιο τοξικό για το σύστημα: αποξένωση από την πολιτική ηγεσία, υψηλούς αναποφάσιστους και τον «Κανέναν» να προηγείται σε δείκτες εμπιστοσύνης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ πέρασε το 2025 σε φάση «επιβίωσης και ανασύνταξης». Το 5ο συνέδριο του Ιουνίου καταγράφηκε ως προσπάθεια να σταλεί μήνυμα ενότητας, αλλά η εσωτερική πολυφωνία και οι χαμηλές δημοσκοπικές επιδόσεις συνέχισαν να πιέζουν. Πάνω απ’ όλα, κυριάρχησε η «σκιά Τσίπρα». Τα σενάρια επιστροφής του πρώην πρωθυπουργού στην κεντρική πολιτική σκηνή έγιναν ποια βεβαιότητα ιδίως μετά την παρουσίαση του βιβλίου του, οι ζυμώσεις για το νέο εγχείρημα είναι συνεχείς όπως και η αβεβαιότητα για το πόσο μπορεί να λειτουργήσει ένα «νέο brand» στον ήδη κορεσμένο χώρο της κεντροαριστεράς.

Στη δεξιότερη της ΝΔ ζώνη και στην «αντισυστημική» πτέρυγα, το 2025 έδειξε σταθεροποίηση και ανακατατάξεις: η Ελληνική Λύση εμφανίζεται ως ισχυρός τρίτος πόλος σε αρκετές μετρήσεις, ενώ η Πλεύση Ελευθερίας κατέγραψε άνοδο και σταθερή παρουσία. Το ΚΚΕ κράτησε αντοχές, ενώ μικρότεροι σχηματισμοί (όπως η Φωνή Λογικής και το ΜέΡΑ25) κινούνται σε επίπεδα που, σε ένα πολυκερματισμένο σκηνικό, μπορεί να αποδειχθούν κρίσιμα.

Το πιο ενδιαφέρον «στοίχημα του μέλλοντος», πάντως, δεν ήταν τα ποσοστά των υπαρχόντων κομμάτων αλλά οι υποσχέσεις (και οι απειλές) νέων σχημάτων. Πέρα από το κόμμα Τσίπρα και το κόμμα Σαμαρά η συζήτηση για πιθανό κόμμα της Μαρίας Καρυστιανού, με αιχμή θεσμικά ζητήματα όπως η ευθύνη υπουργών και με ισχυρό ηθικό κεφάλαιο από το θέμα των Τεμπών, ανακατεύει την τράπουλα – ακριβώς επειδή μπορεί να τραβήξει ψηφοφόρους από περισσότερες της μίας δεξαμενές.

Συμπέρασμα; Το 2025 κλείνει με μια παράδοξη ισορροπία: κυβέρνηση χωρίς αντίπαλο στην κορυφή, αλλά χωρίς άνεση διακυβέρνησης· Αντιπολίτευση κατακερματισμένη χωρίς να έχει αποδείξει ακόμα ότι αποτελεί εναλλακτική διακυβέρνησης και τα νέα κόμματα που αναμένονται να αποτελούν τον κρίσιμο παράγοντα που μπορεί να παγιώσει ή να ανατρέψει την υπάρχουσα κατάσταση.

Διαβάστε επίσης:

Τσίπρας: Ζυγίζει τον παράγοντα Καρυστιανού

Ο Μητσοτάκης και η πρόσκληση για μπίρα στον Ανδρουλάκη που έκανε το ΠΑΣΟΚ να κλείνει κάθε σενάριο επαφής με την κυβέρνηση

Κυβέρνηση σε πολλαπλή πίεση: Τα αγροτικά μπλόκα, οι δικογραφίες για ΟΠΕΚΕΠΕ και τα σενάρια ανασχηματισμού