Της Κατερίνας Αγγελιδάκη

Η Έιμι Γουάινχαουζ ήταν η σπουδαιότερη soul diva του καιρού μας με κορμί ανορεξικής έφηβης και φωνή μαύρης σαραντάρας από το Μπρούκλιν.

Της Κατερίνας Αγγελιδάκη

Η Έιμι Γουάινχαουζ ήταν η σπουδαιότερη soul diva του καιρού μας με κορμί ανορεξικής έφηβης και φωνή μαύρης σαραντάρας από το Μπρούκλιν. Η Μπίλι Χόλιντεϊ, αξεπέραστο σύμβολο της μαύρης μουσικής, υπήρξε η πιο εμβληματική μορφή της τζαζ κουλτούρας, ανάμεσα σε ιερά τέρατα όπως η Νίνα Σιμόν και η Έλα Φιτζέραλντ. Οι φωνές τους δεν είχαν μεγάλη ομοιότητα. Η ζωή τους είχε περισσότερες. Η αργόσυρτη, γρατζουνιστή φωνή της Μπίλι αντανακλούσε σε κάθε νότα των τραγουδιών της τον εύθραυστο ψυχισμό της. Το καπνισμένο, γεμάτο ένταση μέταλλο της Έιμι, με τα τζαζ «γυρίσματα» της Σάρα Βον, λες και δεν έβγαινε από το λαρύγγι Ευρωπαίας. Η έντονη αφροαμερικάνικη φωνή, με τους άγριους στίχους που μιλούσαν για τη σκληρότητα της αγάπης, έκαναν την Έιμι να ξεχωρίσει πολύ γρήγορα και να αποθεωθεί με το «Back to Black». Οι ερμηνείες της ήταν η μεταμοντέρνα, εγωπαθής και σκανδαλιάρικη εκδοχή των ανεπανάληπτων αυτοσχεδιαστικών σόλο των μαύρων τραγουδιστριών, όπως η Μπίλι Χόλιντεϊ.

Παλεύοντας με τους δαίμονες

Η επιτυχία δεν ήρθε τόσο γρήγορα για τη Lady Day, όπως ήταν το παρατσούκλι της Μπίλι Χόλιντεϊ. Έπρεπε πρώτα να περάσει μέσα από τα ιστορικά καταγώγια του Χάρλεμ και να δέσει αρμονικά με τους θλιμμένους ήχους των σαξόφωνων των βιρτουόζων της γενιάς της. Από την αρχή της ζωής της είχε να παλέψει με τους δαίμονες των φυλετικών διακρίσεων, με την ανάμνηση ενός πατέρα που πέθανε από πνευμονία επειδή το νοσοκομείο στο Τέξας δεν δεχόταν μαύρους ασθενείς, με την τραγική ζωή μιας μάνας που καθάριζε σκάλες για να την αναθρέψει, με τις δικές της τραυματικές εμπειρίες ως πόρνης λευκών για το μεροκάματο. Δεν αρκεί η καλή φωνή για να τραγουδήσεις τζαζ όπως τραγούδησε η Χόλιντεϊ. Για να εκπροσωπήσεις όλα τα χαμένα όνειρα της μαύρης Αμερικής, χρειάζεται κάτι το άπιαστο που, αν το αγγίξεις ποτέ, το έχεις κερδίσει μέσα από χιλιάδες καθημερινούς αγώνες και διαψεύσεις. «Μερικά τραγούδια δεν αντέχω να τα πω» γράφει η Χόλιντεϊ στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της «Η κυρία τραγουδάει τα μπλουζ» και ομολογεί ότι έπειτα από κάθε ερμηνεία του σπαρακτικού «Strange fruit» κατέρρεε με λυγμούς στο καμαρίνι της. Αλλά και το «My man», έτσι όπως το είπε, δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ότι το έχει βιώσει με τη μορφή ενός απελπισμένου και προδομένου έρωτα.

Λιγότερες πικρές εμπειρίες είχε αναμφισβήτητα η ζωή της Γουάινχαουζ, ενός ατίθασου και συνάμα εύθραυστου κοριτσιού από το Βόρειο Λονδίνο, αν και κανείς δεν μπορεί να βάλει με ακρίβεια στη ζυγαριά εποχές, πάθη και τραύματα. Παιδί χωρισμένων γονιών από 9 ετών, κόρη ταξιτζή, έφηβη με τρυπημένη μύτη και τατουάζ, με αποβολές από τα σχολεία, με ακούσματα τζαζ αντί για Μαντόνα και, κυρίως, με μια τεράστια και πρώιμη επιτυχία που ήρθε σχεδόν παράλληλα με έναν καταστροφικό γάμο. Απιστίες, εντάσεις, ξυλοδαρμοί, αλκοόλ, διατροφικές διαταραχές και αυτοτραυματισμοί ήταν το αδρό περίγραμμα της νιότης της. Τα ναρκωτικά στις ζωές και των δύο ταλαντούχων γυναικών ήρθαν σχεδόν αναπόφευκτα. Για την Μπίλι επειδή πίστευε, με θρησκευτική σχεδόν προσήλωση, ότι το κυνήγι της ευτυχίας καταλήγει πάντα στον όλεθρο. Για την Έιμι επειδή δεν πίστεψε ποτέ στο μεγάλο ταλέντο της και προτίμησε να ζει ανάμεσα στα δύο άκρα: της «καταραμένης» σόουλ τραγουδίστριας και του αξιολύπητου παιδιού που καταπίνει κοκτέιλ ηρωίνης, κρακ και βότκας. Και οι δύο έπαιρναν ναρκωτικά ακόμα και ανάμεσα στα τραγούδια τους στις συναυλίες. Και οι δύο είχαν χρόνια προβλήματα με τη Δικαιοσύνη. Και οι δύο βίωσαν απελπισμένους έρωτες με ακατάλληλους άντρες. Και οι δύο προσπάθησαν να αποτοξινωθούν και να συνεχίσουν. Και οι δύο δεν τα κατάφεραν. Η Μπίλι πέθανε σε ηλικία 44 ετών από υπερβολική δόση και έμεινε για πάντα στη μνήμη μας ως η μεγάλη κυρία της τζαζ με τις άσπρες γαρδένιες στα μαλλιά και την άσπρη σκόνη στα καμαρίνια. Η Έιμι άφησε την τελευταία της πνοή στα 27 της. Τον τελευταίο καιρό παρέπαιε στη ζωή και στη σκηνή υποβασταζόμενη από φιλόδοξους μάνατζερ που την πίεζαν να συνεχίζει. Άρρωστη, ανασφαλής, οργισμένη, προκλητική, προσπαθούσε να απαλλαγεί από τους δαίμονές της, σχεδιάζοντας περιοδείες που ματαίωνε, αποτοξινώσεις που αποτύγχαναν. Κι όμως, είναι απορίας άξιον το πώς κατάφερνε, έστω και ελάχιστες φορές, να στέκεται πάνω στη σκηνή και να μας θυμίζει από ποια στόφα καλλιτέχνη ήταν φτιαγμένη.