Τραγική η ευρωπαϊκή διαχείριση στο προσφυγικό – μεταναστευτικό ρεύμα

Η μεγαλύτερη αποτυχία των ηγετών των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αδιαμφισβήτητα είναι η αδυναμία αντιμετώπισης του προσφυγικού κύματος από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, με το οποίο η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη τα πέντε τελευταία χρόνια τουλάχιστον.

Η επιλογή πολλών ευρωπαϊκών κρατών, στις αρχές του 2016, να κλείσουν τα σύνορα στους πρόσφυγες και μετανάστες προερχόμενους κυρίως από την εμπόλεμη Συρία, που επισφραγίστηκε στις 20 Μαρτίου 2016 με την υπογραφή της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών από τα παράλια της Μικράς Ασίας προς την Ελλάδα, είχε συνέπεια τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου να μετατραπούν σε «ανοικτές φυλακές» για δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες, οι οποίοι, στην προσπάθειά τους να φθάσουν στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, εγκλωβίστηκαν στη χώρα μας.

Σήμερα, τουλάχιστον 18.000 άνθρωποι ζουν σε εξαιρετικά άσχημες συνθήκες στα hotspots των νησιών του ΒΑ Αιγαίου. Τα σημαντικότερα προβλήματα αντιμετωπίζει η Λέσβος, όπου περίπου 10.000 πρόσφυγες και μετανάστες παραμένουν στη Μόρια, εγκλωβισμένοι σε μια δομή που αδυνατεί να φιλοξενήσει περισσότερα από 3.000 άτομα.

Αντίστοιχη εικόνα παρατηρείται και στη Σάμο με 3.800 πρόσφυγες και μετανάστες στο κέντρο πρώτης υποδοχής στο Βαθύ, όπου ο μέγιστος προβλεπόμενος αριθμός αιτούντων ασύλου ήταν 900 άτομα.

Αντίστοιχη είναι η εικόνα και σε πολλές δομές φιλοξενίας στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπου, σύμφωνα με εκτιμήσεις, βρίσκονται για πολλούς μήνες συνολικά 60.000 άνθρωποι, οι οποίοι δεν γνωρίζουν αν και πότε θα μπορέσουν να φύγουν από την Ελλάδα με προορισμό την υπόλοιπη Ευρώπη. Μια Ευρώπη που εμφανίζεται «απρόθυμη» να τους δεχθεί.

«Κλειστή» η Ευρώπη

Δεν είναι μόνο οι τέσσερις χώρες που έχουν συστήσει την άτυπη συμμαχία του Βίσεγκραντ (Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, Πολωνία) κλείνοντας τα σύνορα και αρνούμενες να φιλοξενήσουν πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά ένα γενικότερο αντιμεταναστευτικό και ξενοφοβικό «ρεύμα» που εξελίσσεται πανευρωπαϊκά, με τελευταίο παράδειγμα τη νεοσύστατη συγκυβέρνηση των λαϊκιστών του Κινήματος των Πέντε Αστέρων με τη Λέγκα του Βορρά στην Ιταλία.

Επιπλέον, το 2018 καταγράφεται σημαντική αύξηση των ρατσιστικών επιθέσεων σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη και κυρίως στη Γερμανία (700 επιθέσεις εναντίον προσφύγων και μεταναστών έχουν σημειωθεί το πρώτο εξάμηνο του 2018, σύμφωνα με το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών) και τη Μεγάλη Βρετανία.

Παράλληλα, η αυστηροποίηση των ελέγχων στα σύνορα υποχρέωσε τα διεθνή κυκλώματα των δουλεμπόρων να αναζητήσουν νέες διαδρομές για την παράνομη μεταφορά προσφύγων και μεταναστών. Στράφηκαν κυρίως προς τις ακτές της νότιας Ιταλίας και τα χερσαία σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία, όπου, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2017 και τις αρχές του 2018, οι ροές προσφύγων και μεταναστών σημείωσαν σημαντική αύξηση, τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών.

Σήμερα τις μεγαλύτερες μεταναστευτικές πιέσεις δέχονται τα παράλια της Ισπανίας, όπου από τις αρχές του έτους έχουν φθάσει, μέσω Μαρόκου, περίπου 28.000 πρόσφυγες και μετανάστες.

Συνολικά, πάντως, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, οι ροές προς την Ευρώπη τα δύο τελευταία χρόνια μειώθηκαν κατά 90%! Από το περίπου ένα εκατομμύριο, στις αρχές του 2016, σήμερα οι πρόσφυγες και μετανάστες οι οποίοι περνούν τη Μεσόγειο μέσω Βόρειας Αφρικής και των τουρκικών παραλίων δεν υπερβαίνουν τους 100.000.

Παρ’ όλα αυτά, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, απόρροια πολύνεκρων ναυαγίων δουλεμπορικών που επιχειρούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο, σημειώνουν ανησυχητική αύξηση. Περισσότεροι από 1.500 πρόσφυγες και μετανάστες έχασαν τη ζωή τους τούς πρώτους εφτά μήνες του 2018. Το ζοφερό ορόσημο σημειώθηκε καθώς πάνω από 850 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μόνο τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, καθιστώντας το πέρασμα της Μεσογείου το πιο θανατηφόρο σε όλο τον κόσμο.

Διακινητές – δολοφόνοι

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) ανησυχεί ιδιαίτερα για το γεγονός ότι ο ρυθμός των θανάτων αυξάνεται παρ’ ότι ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που φτάνουν στις ακτές της Ευρώπης έχει μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με περασμένες χρονιές.

Περίπου 60.000 άνθρωποι έχουν διασχίσει τη Μεσόγειο μέχρι στιγμής φέτος, σχεδόν οι μισοί από όσους τη διέσχισαν πέρυσι την ίδια περίοδο, αριθμός που φτάνει στα ίδια επίπεδα με την περίοδο πριν από το 2014. Ωστόσο ένας στους 31 ανθρώπους που επιχείρησαν το ταξίδι αυτό τον Ιούνιο και τον Ιούλιο έχασε τη ζωή του ή αγνοείται, σε σύγκριση με έναν στους 49 κατά τη διάρκεια του 2017.

«Η Υ.Α. καλεί τα κράτη και τις αρχές που βρίσκονται κατά μήκος των οδών διέλευσης να λάβουν κάθε απαραίτητο μέτρο προκειμένου να εξαρθρώσουν και να ανακόψουν τη δράση των δικτύων διακινητών» ανέφερε ο Vincent Cochetel, ειδικός απεσταλμένος της Υ.Α. για τη Μεσόγειο. «Για τη διάσωση ζωών στη θάλασσα πρέπει να αξιοποιούνται μέτρα κατάλληλα και αναγκαία, ώστε να μπορούν να αποδοθούν ευθύνες σε όσους προσπαθούν να βγάλουν κέρδος από την εκμετάλλευση ευάλωτων ανθρώπων».

Οι διακινητές, εκμεταλλευόμενοι τους ανθρώπους, αναφέρεται ότι οργανώνουν όλο και πιο ριψοκίνδυνα ταξίδια σε όλο και πιο επικίνδυνες και επισφαλείς βάρκες, τις οποίες υπερφορτώνουν με επιβάτες και τις αφήνουν να πλέουν στη θάλασσα με την ελπίδα ότι θα διασωθούν εγκαίρως. Εάν δε ληφθούν περαιτέρω μέτρα, περισσότεροι άνθρωποι αναμένεται να χαθούν στη θάλασσα τους επόμενους μήνες, καθώς οι διακινητές προσπαθούν να εκμεταλλευθούν τη βελτίωση των καιρικών συνθηκών.

Προβληματική η διάσωση

Σε αντίθεση με τις προηγούμενες χρονιές, οπότε η Ιταλία δεχόταν τον μεγαλύτερο αριθμό αφίξεων, η Ισπανία είναι πλέον ο βασικός προορισμός, με περισσότερους από 23.500 ανθρώπους να έχουν φτάσει μέσω θαλάσσης, σε σύγκριση με 18.500 αφίξεις στην Ιταλία και 16.000 στην Ελλάδα.

Τον Ιούλιο η Υ.Α. απηύθυνε έκκληση για ενίσχυση των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης στη Μεσόγειο, αφού είχαν τεθεί διάφοροι νομικοί και τεχνικοί περιορισμοί στα σκάφη των ΜΚΟ που επιχειρούσαν να διασώσουν ανθρώπους που βρίσκονταν σε κίνδυνο στη θάλασσα. Νωρίτερα φέτος κάποια πλοία που μετέφεραν διασωθέντες είχαν αναγκαστεί να παραμείνουν εν πλω για μέρες, επειδή δεν έγιναν δεκτές αρχικά κάποιες ευκαιρίες για αποβίβασή τους.

Η ενίσχυση της δυνατότητας έρευνας και διάσωσης και ένας σαφής και προβλέψιμος μηχανισμός αποβίβασης είναι θεμελιώδη στοιχεία του κοινού Σημειώματος που συνέταξε η Υ.Α. μαζί με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, όπου απευθύνουν έκκληση για μια περιφερειακή, κοινή διαδικασία για τη διάσωση ζωών στη Μεσόγειο.

«Εάν δεν υπάρξει ένας αρμονικός και κοινός τρόπος να προχωρήσουμε μπροστά, που να φέρνει μαζί τα παράκτια κράτη και τους βασικούς φορείς του ναυτικού και ναυτιλιακού χώρου, είναι σίγουρο ότι θα δούμε να συνεχίζεται η τραγωδία στη Μεσόγειο» τόνισε ο Cochetel.

«Καθώς τόσες ζωές βρίσκονται σε κίνδυνο, είναι ζωτικής σημασίας να δώσουμε διαβεβαιώσεις στους κυβερνήτες των σκαφών ότι θα μπορούν να αποβιβάσουν τους διασωθέντες, και ως εκ τούτου να διασφαλίσουμε την προστασία της θεμελιώδους αρχής της διάσωσης ανθρώπων σε κίνδυνο στη θάλασσα».

Οι Σύροι πρόσφυγες αποτελούν την εθνικότητα με το μεγαλύτερο ποσοστό αφίξεων, καθώς αποτελούν το 13,5% του συνόλου των νέων θαλάσσιων αφίξεων στην Ευρώπη. Αυτό καταδεικνύει ότι οι άνθρωποι που έχουν πληγεί από τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση παγκοσμίως συνεχίζουν να βρίσκονται σε απόγνωση. Η Υ.Α. καλεί για μια ακόμη φορά τη διεθνή κοινότητα να αντιμετωπίσει τις βασικές αιτίες εκτοπισμού που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν τις εστίες τους και να επιχειρούν όλο και πιο ριψοκίνδυνα και επισφαλή ταξίδια.