Σ’ αυτό το έργο του δημοφιλούς δραματουργού στο τέλος κανείς δεν πεθαίνει. Η «Κυρία από τη θάλασσα» ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του Έιρικ Στούμπε, και με εκλεκτό καστ ηθοποιών, στο Εθνικό

Σ’ αυτό το έργο του δημοφιλούς δραματουργού στο τέλος κανείς δεν πεθαίνει. Η «Κυρία από τη θάλασσα» ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του Έιρικ Στούμπε, και με εκλεκτό καστ ηθοποιών, στο Εθνικό

Ένα από τα λιγότερο παιγμένα και ιδιαίτερα έργα του Ίψεν, η «Κυρία από τη θάλασσα», παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Την παράσταση σκηνοθετεί ένας από τους σημαντικότερους σκανδιναβούς σκηνοθέτες και μέχρι πρόσφατα καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου της Νορβηγίας, o Έιρικ Στούμπε. «Σήμερα ο Ίψεν είναι το ίδιο επίκαιρος όσο και στην εποχή του. Ίσως μάλιστα με την πάροδο του χρόνου τα έργα του να γίνονται όλο και καλύτερα», σημειώνει ο 45χρονος σκηνοθέτης. Πρόκειται «αδιαμφισβήτητα για έναν από τους σπουδαιότερους συγγραφείς όλων των εποχών. Το πολιτικό πλαίσιο έχει αλλάξει από την εποχή του Ίψεν. Οι ήρωές του όμως είναι εξαιρετικά μοντέρνοι. Αυτός είναι και ο λόγος που είναι ο πιο πολυπαιγμένος, μετά τον Σαίξπηρ, δραματουργός διεθνώς. Για μένα δεν είναι ένας συγγραφέας που ασχολείται μόνο με ηθικά ή κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, όπως π.χ. ο φεμινισμός. Ο Ίψεν δεν είναι σχηματικά ένας φεμινιστής. Είναι πρώτα απ’ όλα ένας γνήσιος ποιητής της καταστροφής. Το έργο του και ολόκληρο το σύμπαν του αναφέρονται κυρίως στην ιδιωτική σφαίρα, που συχνά είναι σκοτεινή. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των θεατρικών του έργων είναι το στοιχείο του ονείρου και της φαντασίωσης. Τα περισσότερα αφορούν τη δυσκολία να ζούμε τη ζωή μας αντικρίζοντας την πραγματικότητα». Πώς αισθάνεται που βρίσκεται μακριά από την πατρίδα του, σε μια χώρα που δεν γνωρίζει ούτε τη γλώσσα της; «Όταν σκηνοθετώ Ίψεν αισθάνομαι σαν να βρίσκομαι σπίτι μου. Το να σκηνοθετήσω όμως σε μια ξένη γλώσσα μού φαίνεται συναρπαστικό και συγχρόνως τρομακτικό. Είναι δύσκολο αφού δεν κατανοώ την ελληνική γλώσσα. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορώ να πιάσω το ρυθμό της. Αλλά δουλεύω στενά με τους ηθοποιούς. Πάντα ο τρόπος μου είναι απλός». Ένα θέατρο εντυπωσιασμού δεν είναι το ζητούμενο για τον Στούμπε. Πιστεύει, ωστόσο, ότι η παράσταση που θα δούμε «οπτικά θα είναι ενδιαφέρουσα. Δεν κάνουμε ένα πορτρέτο νατουραλιστικό. Στην άδεια σκηνή τα αντικείμενα επινοούνται. Το όνειρο φτιάχνει την πραγματικότητα». Σκηνοθετικά, μέσα από μία σύγχρονη οπτική εστιάζει σε μία γυναίκα παγιδευμένη ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία, που της δίνεται η ευκαιρία να ακολουθήσει τα όνειρά της. Μια σύγχρονη γοργόνα –όπως άλλωστε παραπέμπει και ο αυθεντικός τίτλος του έργου στα νορβηγικά– που καλείται να διαλέξει ανάμεσα στις Σειρήνες της στεριάς και της θάλασσας. Η ηρωίδα, η Ελίντα, παγιδευμένη σε έναν γάμο χωρίς έρωτα με τον γιατρό Βάνγκελ, έλκεται ακατανίκητα από τη θάλασσα. Η εμφάνιση ενός μυστηριώδους ξένου, με τον οποίο τη δένει ένα τρομερό μυστικό, τη φέρνει αντιμέτωπη με το παρελθόν της και τον πόθο της για την ελευθερία και το άγνωστο. «Οι γυναίκες στα έργα του Ίψεν είναι σχεδόν πάντα πολύ πιο ενδιαφέρουσες και μυστηριώδεις από τους άνδρες, με τους οποίους ασχολήθηκε μάλλον επιφανειακά. Τα έργα του χαρακτηρίζονται κυρίως από τους σύνθετους, ασταθείς, συχνά αντιφατικούς ήρωες, και τις πολύ βαθιές και ενδιαφέρουσες σχέσεις που αναπτύσσουν». Το συγκεκριμένο πρόκειται για ένα «εξαιρετικά τυπικό έργο του Ίψεν, από την άποψη ότι έχει να κάνει με ανθρώπινες υπάρξεις που δεν μπορούν να επεξεργαστούν τις σχέσεις τους. Κι από την άλλη, δεν είναι ένας τυπικός Ίψεν. Κανένας δεν σκοτώνεται. Ίσως γι’ αυτό να είναι από τα λιγότερο γνωστά και σπανιότερα ανεβασμένα έργα του. Ο θεατής έχει την αίσθηση ότι δεν είναι ένας αληθινός Ίψεν. Γιατί είναι ένας φωτεινότερος Ίψεν». Ο δραματουργός άρχισε να δουλεύει την υπόθεση του έργου ήδη από το καλοκαίρι του 1885, όταν παραθέριζε στην πόλη Μόλντε, μια μικρή πόλη κοντά στα φιόρδ, στο βορειότερο σημείο της Νορβηγίας. Εκεί άκουσε δύο μύθους που του έκαναν μεγάλη εντύπωση και τους χρησιμοποίησε αργότερα στο έργο του. Ο πρώτος μιλούσε για έναν Νορβηγό, φινλανδικής καταγωγής, του οποίου τα σαγηνευτικά μάτια παρέσυραν τη γυναίκα ενός εφημέριου μακριά από τον άντρα της και το σπίτι τους. Ο δεύτερος μιλούσε για έναν ναυτικό που έλειπε τόσο καιρό από το σπίτι του ώστε τον θεωρούσαν πια νεκρό. Όταν κάποια στιγμή επέστρεψε βρήκε τη γυναίκα του παντρεμένη με κάποιον άλλο. Ο Ίψεν ξαναπιάνει το προσχέδιο της «Κυρίας από τη θάλασσα» το καλοκαίρι του 1887, με τον τίτλο «Γοργόνα». Το ολοκληρωμένο πια έργο στάλθηκε στον εκδότη Γιάκομπ Χέγκελ, στο Μόναχο, στις 25 Σεπτεμβρίου 1888. * «Η Κυρία από τη θάλασσα» του Ερρίκου Ίψεν. Μετάφραση: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ. Σκηνικά – κοστούμια: Κάρι Γκράβκλεβ. Παίζουν: Βασίλης Ανδρέου, Άρης Λεμπεσόπουλος, Λουκία Μιχαλοπούλου, Μαρία Ναυπλιώτου, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Άλκηστις Πουλοπούλου, Νίκος Χατζόπουλος. Εθνικό Θέατρο (Κεντρική Σκηνή). Προγραμματισμένη πρεμιέρα 19 Φεβρουαρίου (παρουσιάζεται σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με τον «Θείο Βάνια» και τον «Δον Ζουάν»).

Χαρά Αργυρίου