Οι διεθνείς τάσεις και επιδιώξεις στην ευρύτερη περιοχή μας μετά τη συμφωνία των χωρών του Κόλπου

 

Οι διεθνείς τάσεις και επιδιώξεις στην ευρύτερη περιοχή μας μετά τη συμφωνία των χωρών του Κόλπου

Οι διεθνείς αλλαγές επηρεάζουν εντονότατα την εξωτερική πολιτική και δεν σχετίζονται μόνο με την Τουρκία ή τη στάση του νέου Προέδρου των ΗΠΑ απέναντί της.

Η συμφωνία των χωρών του Κόλπου (5.1.2021) αποτελεί σταθμό διπλωματικής δεξιοτεχνίας. Η κρίση μεταξύ Κατάρ, Σαουδικής Αραβίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Μπαχρέιν και Αιγύπτου ήταν μία συγκλονιστική εμπειρία για τους Άραβες και για τη διεθνή κοινότητα.

Μία περιοχή οικονομικής σταθερότητας, παγκόσμιου ενεργειακού εφοδιασμού και διεθνούς επενδυτικής δραστηριότητας διασπάστηκε οδηγώντας όχι μόνο τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ), αλλά και τη διεθνή κοινότητα σε άγνωστες κατευθύνσεις. Η επικοινωνία του Κατάρ με τους τέσσερις διεκόπη. Η κρίση, κατά τους ισχυρισμούς τους, αποτελούσε «αυστηρά οικογενειακή υπόθεση».

Πολλοί, ανάλογα με τα συμφέροντά τους, συντηρούσαν την αδιαλλαξία, αλλά περισσότεροι εργάστηκαν αδιάκοπα για να ωριμάσουν οι συνθήκες και να επανέλθει η περιοχή στη σταθερότητα. Χρειάστηκαν τρία πέτρινα χρόνια. Οι αντιμαχόμενες πλευρές διήλθαν μέσα από στενωπούς, αλλά κατέληξαν σε συμφωνία ώστε να συνεχίσουν από κοινού το δημιουργικό τους έργο και τον αγώνα κατά της διεθνούς τρομοκρατίας.

Με κινήσεις ήπιας πολιτικής, Κουβέιτ και Ομάν διατήρησαν τον διαμεσολαβητικό τους ρόλο. Η πολύ καλή γνώση τους επί των εξελίξεων στη Συρία, την Παλαιστίνη, το Ιράν, το Ιράκ, τη Λιβύη, αλλά και η εμπιστοσύνη που απολαμβάνουν μεταξύ των κρατών του Κόλπου κράτησαν ανοιχτό τον δίαυλο επικοινωνίας τους με τα υπόλοιπα κράτη του ΣΣΚ, με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.

Η σαφής γνώση των λεπτών πτυχών του θέματος επέτρεψε να οικοδομήσουν σταδιακά την απαιτούμενη εμπιστοσύνη, ώστε τελικώς να υπογραφεί στη Σαουδική Αραβία, στην πόλη Αλ Ούλα, η συμφωνία.

Αμέσως μετά την πανηγυρική ανακοίνωση του αποτελέσματος ο υπουργός Οικονομικών του Κατάρ ταξίδεψε στην Αίγυπτο επισφραγίζοντας τη μεταξύ τους έναρξη σημαντικών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων. Η Ντόχα προσφέρθηκε επίσης να διαμεσολαβήσει μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Τουρκίας.

Νέος ρόλος για την Ντόχα

Υπενθυμίζεται ότι η κρίση ξεκίνησε από τη Σαουδική Αραβία ύστερα από ταξίδι του Προέδρου Τραμπ στην περιοχή. Οι ΗΠΑ, την περίοδο 2017-19, διατήρησαν σταθερή συνεργασία με το Κατάρ, παρά την κατακραυγή των υπολοίπων, και προχώρησαν σε συμφωνίες, με σημαντικότερη αυτή για την ασφάλεια και την ανταλλαγή πληροφοριών.

Ειδικά αυτή η συμφωνία συνέβαλε στην αποκατάσταση της αξιοπιστίας του Κατάρ, που με αυτόν τον τρόπο επιβεβαίωσε την ενεργό συμμετοχή του, με όρους ΗΠΑ, στον κοινό αγώνα κατά της τρομοκρατίας.

Η Ντόχα αξιοποίησε κάθε δικαίωμα που της παρέχει το Διεθνές Δίκαιο και επίσης μεταρρύθμισε τη νομοθεσία που αφορούσε τους εργαζόμενους μετανάστες αποσπώντας διεθνή έπαινο για την προσαρμογή, σε σύντομο χρονικό διάστημα, στις απαιτήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας.

Ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τον ανθρωπιστικό της ρόλο παρέχοντας βοήθεια ακόμη και σε κράτη – μέλη της Ε.Ε. για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την πανδημία διαθέτοντας κινητά νοσοκομεία, ιατροφαρμακευτικό υλικό καθώς και αναγκαία μηχανήματα, εργαλεία ακόμη και αναλώσιμο υλικό.

Αναβάθμισε τις σχέσεις κάθε μορφής με τις χώρες της Ε.Ε., χωρίς αποκλεισμούς ή εξαιρέσεις, που επισφραγίζονταν με ανταλλαγές επίσημων επισκέψεων σε επίπεδο αρχηγών κρατών και μεγάλα συμβόλαια, παρά την ακλόνητη σχέση που διατηρούσε το Εμιράτο με την Άγκυρα.

Ενίσχυση σχέσεων

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία με τη σειρά τους ανέπτυξαν ακόμη περισσότερο τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. Ειδικότερα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επέτυχαν άρση των θεωρήσεων για τους υπηκόους τους. Οι διμερείς σχέσεις, πολιτικές, οικονομικές και στρατηγικές, κυρίως με την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο ξεπέρασαν κάθε πρόβλεψη.

Η Σαουδική Αραβία, ως ισχυρή και αναμφισβήτητη ηγετική δύναμη στον αραβικό κόσμο, φρόντισε να βάλει τη δική της σφραγίδα στην κρίση του Κόλπου αναλαμβάνοντας στην τελική φάση των διερευνητικών τους επαφών σημαντικές πρωτοβουλίες, παρά τη σθεναρή στάση των ΗΑΕ για μεθοδική και προσεκτική αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με το Κατάρ.

Ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας αποφάσισε και συντονίστηκε απολύτως με τις ΗΠΑ προς όφελος της περιοχής.

Ισραήλ, ΗΑΕ, Σαουδική Αραβία προσεγγίζουν το μέλλον της Μέσης Ανατολής με άλλες προοπτικές. Το Παλαιστινιακό έχει τη φροντίδα πολλών, αλλά κυριαρχεί η διάσπαση των Παλαιστινίων και η προσδοκία των εκλογών του Μαΐου 2021. Τα δικαιώματα των Παλαιστινίων πολώνουν λιγότερο τις ενδοαραβικές σχέσεις. Ισραήλ, Παλαιστινιακή Αρχή και Κατάρ συμφωνούν στην ανθρωπιστική στήριξη του πληθυσμού στη Γάζα.

Οι εξελίξεις στο Συριακό φέρνουν ξανά στη Δαμασκό Άραβες πρέσβεις και ο Πρόεδρος Άσαντ διεκδικεί αποκατάσταση της χώρας του στον Αραβικό Σύνδεσμο. Η Τουρκία ανταγωνίζεται με τη Σαουδική Αραβία, μείζον όμως πρόβλημα για την περιοχή παραμένει το Ιράν.

Οι αλλαγές απαίτησαν χρόνο, αλλά εφαρμόζονται ώστε να σταθεροποιηθούν η ευρύτερη Μέση Ανατολή και η ανατολική Μεσόγειος. Σε αυτό το πολιτικό, οικονομικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον δραστηριοποιείται η Ελλάδα. Η έναρξη των διερευνητικών διευκολύνεται από τις ευρύτερες εξελίξεις και ενισχύεται από την πολιτική συνεργασίας των εταίρων, έστω και αν εκδηλώνεται ήπια.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Δεκέμβριος 2020) επισήμανε τις τουρκικές παρανομίες και τις υποχρεώσεις που έχουν αναληφθεί έναντι της Ε.Ε. Η Άγκυρα, στη λογική των εξελίξεων στον Κόλπο, «συνεχίζει» τις διερευνητικές συναντήσεις στην Κωνσταντινούπολη αναστέλλοντας στιγμιαία (;) μία πορεία που θα μπορούσε να την απομονώσει ακόμη και από παραδοσιακούς της φίλους.

 

* Ο δρ. Θεόδωρος Θεοδώρου είναι πληρεξούσιος υπουργός ε.τ., γενικός διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου MOHA