Ένα ντοκιμαντέρ και μια βιογραφία επιχειρούν να ρίξουν φως στην πιο μυστηριώδη φιγούρα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Λύθηκε, άραγε, το «μυστήριο Σάλιντζερ»; Ήταν ένας εκουσίως απών από τη δημόσια ζωή ή ένας βαθιά βασανισμένος άνθρωπος;

«Μου ’ρχεται να ξεράσω βλέποντας τη φωτογραφία μου στο οπισθόφυλλο» ήταν μια από τις τελευταίες δηλώσεις του μυθικού συγγραφέα του «Φύλακα στη Σίκαλη», λίγο προτού αποσυρθεί από τα εγκόσμια. Στις 19 Ιουνίου του 1965, το περιοδικό «New Yorker» δημοσίευσε μια επιστημονική νουβέλα που θα αποδεικνυόταν το τελευταίο κείμενο του Σάλιντζερ. Μετά σιωπή. Κάπως έτσι ξεκίνησε να υφαίνεται ο μύθος του. Για περίπου εξήντα χρόνια, δημοσιογράφοι, φανατικοί θαυμαστές, φωτογράφοι ανέβαιναν τον στριφογυριστό δρόμο στους λόφους του Κόρνις που οδηγούσε στο ερημητήριο του, προσπαθώντας να κλέψουν έστω και μια τυχαία εικόνα του. Ποιος ήταν ο εμβληματικός συγγραφέας που αποστρεφόταν τη δημοσιότητα, μήνυε τους βιογράφους που ερευνούσαν τη ζωή του και αρνιόταν πεισματικά να ενδώσει στις κινηματογραφικές προτάσεις του Ηλία Καζάν και του Τέρενς Μάλικ;

Ο μεγάλος ερημίτης

Το ντοκιμαντέρ «Σάλιντζερ», που προβλήθηκε πριν από λίγες μέρες στην Αμερική, προσπαθεί να φωτίσει τα σκοτεινά σημεία της προσωπικότητας του μυθικού συγγραφέα, την παράξενη ψυχοσύνθεσή του, την άρνησή του να μοιραστεί με τους φίλους και τους συναδέλφους του τα γραπτά του και τις σκέψεις του.

Ο γνωστός σεναριογράφος του Χόλιγουντ Σέιν Σαλέρνο («Αρμαγεδδών») υπογράφει τη σκηνοθεσία του ντοκιμαντέρ και συνυπογράφει με τον γνωστό Αμερικανό συγγραφέα Ντέιβιντ Σιλντς τη βιογραφία που κυκλοφόρησε ταυτόχρονα. Ταινία και βιβλίο στηρίζονται σε πάνω από 200 συνεντεύξεις και σπάνιο οπτικό υλικό έπειτα από ενδελεχή έρευνα σε Αμερική και Ευρώπη, όπου ο Τζ. Ντ. Σάλιντζερ έζησε εφιαλτικές στιγμές, υπηρετώντας ως στρατιώτης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στο ντοκιμαντέρ αποκαλύπτονται άγνωστες λεπτομέρειες από την προσωπική ζωή του μυθικού συγγραφέα, ο οποίος εμπιστευόταν τα μυστικά του σε έναν περιορισμένο κύκλο ανθρώπων και είχε σχεδιάσει τη μεταθανάτια έκδοση των νέων του βιβλίων, η οποία σκόπευε να ξεκινήσει το 2015. Όπως δήλωσαν οι παραγωγοί της ταινίας, μετά τον θάνατο του Σάλιντζερ, τα στόματα άρχισαν να ανοίγουν. Συγγενείς, φίλοι και ομότεχνοί του, ανάμεσα στους οποίους οι Τομ Γουλφ και Ε. Λ. Ντοκτόροου, Έντουαρντ Νόρτον, Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, Ντάνι ντε Βίτο και Γκορ Βιντάλ, μιλούν για πρώτη φορά δημόσια για τον συγγραφέα και περιγράφουν πώς ο Σάλιντζερ επηρέασε το έργο τους. Καθώς η κάμερα εστιάζει σε φωτογραφίες, χειρόγραφα και προσωπικά αντικείμενα του «απόκοσμου», όπως ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτήριζε τον εαυτό του, ο Σαλέρνο προσπαθεί να ενώσει καρέ – καρέ τα «κομμάτια» της πιο αινιγματικής προσωπικότητας της λογοτεχνίας.

Τον κυνηγούσαν δαίμονες

Τρομαγμένος από τη δημοσιότητα του «Φύλακα στη σίκαλη» (1951), o Σάλιντζερ θα αυτοεξοριστεί και θα συνεχίσει να γράφει ώς το τέλος της ζωής του. Σύμφωνα με τον Σαλέρνο, ο σπουδαίος συγγραφέας θεωρούσε ότι η έκδοση ενός βιβλίου θα τον αποσπούσε από την αυτοσυγκέντρωση και τη συγγραφή. Οι σύζυγοι, τα δυο του παιδιά, ακόμη και οι ερωμένες είχαν ρητή εντολή να μην τον ενοχλούν παρά μόνον «αν το σπίτι έπαιρνε φωτιά».

Γιατί, άραγε, ένας άνθρωπος, γέννημα θρέμμα του Μανχάταν, απομονώνεται στο απόγειο της δόξας του, κυκλοφορεί με στρατιωτικό τζιπ, ντύνεται με χιτώνιο και διατηρεί το στρατιωτικό κούρεμα ώς το τέλος της ζωής του; Υπήρχε ένας ακόμη σοβαρός λόγος για αυτήν την απομόνωση, ισχυρίζεται ο Σαλέρνο. Στην ταινία αναπτύσσεται η θεωρία ότι ο Σάλιντζερ έπασχε από κάποιο Μετατραυματικό Σύνδρομο Άγχους, εξαιτίας της παραμονής του στα πιο «σκληρά» μέτωπα του πολέμου. Ο Τζ. ΝΤ. Σάλιντζερ είχε υπηρετήσει ως τυφεκιοφόρος πεζικού στη Μάχη των Αρδεννών, στην αποτυχημένη και αιματηρή εκστρατεία στο δάσος Χούρτγκεν και ήταν από τους πρώτους που μπήκαν στο φοβερό στρατόπεδο των ναζί Kaufering IV. Σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων του στενού περιβάλλοντός του, «η δυσωδία της καρβουνιασμένης σάρκας» τον ακολουθούσε σε όλη του τη ζωή.

Ο Ντάνιελ ντέι Λιούις στον ομώνυμο ρόλο

Τι υπήρχε πίσω από τον ψηλό μεταλλικό φράχτη, τον οποίο ο Σάλιντζερ κατασκεύασε το καλοκαίρι του 1976, προσπαθώντας να αποφύγει τα ανθρώπινα βλέμματα; Μυστικά και ψέματα έρχονται στο φως καθώς η κάμερα του Σαλέρνο ζουμάρει στην προσωπική ζωή του συγγραφέα. Για πρώτη φορά βλέπουμε φωτογραφίες της πρώτης συζύγου του Σάλιντζερ, Σίλβια Βέλτερ, μιας Γερμανίδας πολίτη, την οποία ο συγγραφέας παντρεύτηκε μετά τον πόλεμο, όταν εργαζόταν στην αντικατασκοπία, ερευνώντας ναζιστές που κρύβονταν.

Το ντοκιμαντέρ φώτισε άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας του Σάλιντζερ, δίχως όμως να ξεφτίσει τον μύθο. Το σχέδιο «Σάλιντζερ» του Σέιν Σαλέρνο δεν εξαντλείται στο ντοκιμαντέρ. Στα άμεσα σχέδια του σκηνοθέτη είναι και μια δραματοποιημένη ταινία για την πιο αινιγματική φιγούρα στην ιστορία της σύγχρονης λογοτεχνίας. Ποιος θα υποδυθεί τον θρυλικό συγγραφέα; Ο Ντάνιελ ντέι Λιούις είναι η ιδανική περίπτωση, δήλωσε σε συνέντευξη ο Σέιν Σαλέρνο.

Όπως φαίνεται, η αινιγματική φιγούρα του Σάλιντζερ θα συνεχίσει να μας απασχολεί και στο μέλλον. Ίσως γιατί ποτέ ο ίδιος δεν κατάφερε να «καταδυναστεύσει τους δαίμονες» που τον κυνηγούσαν. Αυτό που σίγουρα έγινε σαφές μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ είναι ότι ο Τζ. Ντ. Σάλιντζερ δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το alter ego του: τον Χόλντεν Κόλφιλντ, τον έφηβο ήρωα του «Φύλακα στη σίκαλη», τον αμφισβητία που τον σημάδεψε συναισθηματικά.