Τήνος, Ποιητική – φωτογραφική περίληψη/ Ο άγγελος της πείνας / Το παρελθόν /  Δάσκαλος και μαθητής / Λεμονοδάσος

Ντίνος Σιώτης

Αριστείδης Χ. Κοντογεώργης

Τήνος, Ποιητική – φωτογραφική περίληψη

Σελ. 64

Φαντάζομαι ότι η έλξη που προκαλεί ο γενέθλιος τόπος σε όλους τους πολιτισμούς έχει να κάνει με τον αυτοπροσδιορισμό μας, με την ταυτότητά μας, με την ίδια την υπόσταση της ύπαρξής μας. Πρόκειται για ένα αμετακίνητο σημείο αναφοράς γύρω από το οποίο κινείται ο κόσμος μας. Αυτό δεν μας εμποδίζει κατ’ ανάγκην να γίνουμε κοσμοπολίτες, με την έννοια ότι τα στενά όρια της γενέθλιας γης αποτρέπουν μια παρόμοια εκδοχή. Κάθε άλλο∙ θητεία μακριά από την ιδιαίτερη πατρίδα είναι πάντα διδακτική και πολύτιμη. Μοιάζει σαν να κοιτάς τον εαυτό σου από απόσταση, να συνταιριάζεις τη λογική κρίση με το παρορμητικό του συναισθήματος. Πρόσφατα κυκλοφόρησε μια έκδοση με τίτλο «Τήνος, Ποιητική – φωτογραφική περίληψη» που την υπογράφουν δύο τηνιακοί καλλιτέχνες, ένας ποιητής και ένας φωτογράφος. Γνωρίζοντάς τους κανείς θα παρατηρούσε ότι και οι δύο, πέρα από την αισθητική προσήλωση στον τόπο που τους γέννησε, έχουν παράλληλες εμπειρίες, κάτι που ενώνει τους ανθρώπους περισσότερο. Κι οι δύο ξενιτευτήκαν στην πέραν του Ατλαντικού χώρα, για να επιστρέψουν και πάλι στα πάτρια εδάφη σαν να μην έλειψαν ούτε μια μέρα. Μέσα από τον ποιητικό του λόγο ο Ντίνος Σιώτης (Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2009) μοιάζει να σχολιάζει αλλά και να γεωγραφεί έναν τόπο άπλετου φωτός, αποκαλυπτικής διαύγειας, οικοδομημένο με την πιο απαράμιλλη τέχνη που υποδεικνύει το ανθρώπινο μέτρο, σε μια ισορροπία ζωής όπου όλα συνυπάρχουν σ’ ένα περίγραμμα στο οποίο ανασταίνεται η ζωή. Ταυτόχρονα ο Κοντογεώργης αποτυπώνει πρόσωπα και τοπία, στιγμές της καθημερινότητας, λεπτομέρειες του τόπου, αποσπάσματα ζωής, με την αισιοδοξία του φωτός. Πρόκειται για έναν διάλογο λέξης και εικόνας όπως αυτός αποτυπώνεται μέσα από την ποιητική του φωτός.

Χέρτα Μύλερ

Ο άγγελος της πείνας

Μετάφραση: Γιώτα Λαγουδάκου

Εκδόσεις Καστανιώτη

Σελ. 258

Η Χέρτα Μύλερ εξέδωσε τον Άγγελο της πείνας το 2009 στη Γερμανία και λίγο καιρό μετά τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας. Η συγγραφέας γεννήθηκε στην Τρανσυλβανία και έζησε ως εργάτρια σε εργοστάσιο τότε που η Ρουμανία βρισκόταν υπό την ηγεσία του αλήστου μνήμης Τσαουσέσκου. Στη Γερμανία πήγε το 1987 και εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο, για να φτάσει να θεωρείται σήμερα η κορυφαία εκπρόσωπος της γερμανικής λογοτεχνίας. Στο έργο αυτό η συγγραφέας τοποθετεί τον δεκαεφτάχρονο ήρωά της ανάμεσα σε δύο ολοκληρωτισμούς, τον ναζιστικό και τον κομμουνιστικό, όπως αυτοί εκφράστηκαν την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά. Από τη μια, ο νεαρός Λέο Άουμπεργκ, προκειμένου να ξεφύγει από την ασφυκτική πίεση του μικρόκοσμου που τον περιβάλλει και τον θέλει να νιώθει φυλετικά ανώτερος από τους Ρουμάνους λόγω της γερμανικής καταγωγής του, δέχεται με ανακούφιση την είδηση του εκτοπισμού του σε ένα σοβιετικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, γνωστότερο και ως γκουλάγκ. Ο Λέο Άουμπεργκ ωστόσο ζει επιπλέον και τον εφιάλτη της ομοφυλοφιλίας του, που μέσα στα στενά πλαίσια της γερμανόφωνης κοινότητας και σύμφωνα με τις αρχές της αρίας φυλής ξεπερνά κάθε όριο ανοχής. Η ανακούφιση με την ιδέα του εκτοπισμού του θα κρατήσει όμως όσο και η ψευδαίσθηση της μεταπήδησης από τον έναν ολοκληρωτισμό στον άλλο. Από τη στενότητα της μικρής κοινωνίας σε αυτήν του στρατοπέδου, τα πράγματα χειροτερεύουν για τον νεαρό ομοφυλόφιλο Λέο Άουμπεργκ. Η τραγική μετάβαση από μιαν άθλια ζωή σε μια χειρότερη με την ψευδαίσθηση της απόδρασης είναι το βασικό μοτίβο αυτού του αισθητικού κατηγορώ κάθε μορφής ολοκληρωτισμού. Στο στρατόπεδο, η νέα πραγματικότητα είναι αμείλικτη. Πρωταγωνιστούν η εξαντλητική πείνα, οι άθλιες συνθήκες επιβίωσης και ο εξευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μέσα σε μια κόλαση κακουχιών που στρέφονται ενάντια στην καρδιά της ανθρώπινης ύπαρξης που είναι η ελευθερία. Και να σκεφτεί κανείς ότι όλα αυτά τα ωραία γίνονταν στο όνομα ενός καλύτερου κόσμου!

Alan Pauls

Το παρελθόν

Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου

Εκδόσεις Πάπυρος

Σελ. 604

Συνήθως η ζωή των ανθρώπων περιστρέφεται γύρω από μια ιστορία αγάπης, αυτό το… διεθνές στερεότυπο που αναπαράγει βασικές λειτουργίες της κοινωνίας με αιχμή του δόρατος τον γάμο και την οικογένεια, τα παιδιά, την αποκατάσταση κτλ. Ο Ρίμινι και η Σοφία είχαν δημιουργήσει μια εξιδανικευμένη εικόνα συμβίωσης και θεωρούνταν αυτό που θα ονομάζαμε το τέλειο ζευγάρι. Ακόμα ωστόσο και στην πιο ανθηρή της πλευρά, η ιδέα του τέλειου ζευγαριού κρύβει κάτι το… εφιαλτικό, που συνθέτουν μια σειρά από μικρά ψέματα, υποκρισίες, αρνήσεις της ανθρώπινης φύσης. Μαζί από τα χρόνια της ανέμελης εφηβείας, το ζευγάρι κατάφερε να ενηλικιωθεί μέσα από τη δωδεκαετή συνύπαρξή του. Έτσι, ο ένας έζησε τη ζωή του άλλου, τα στάδια που ο ένας διαμόρφωνε τον άλλον, για να φτάσουν σ’ ένα σημείο όπου συνέβη αυτό που κανείς από το περιβάλλον τους δεν πίστευε: να χωρίσουν. Αυτή η ιδέα του τέλειου ζευγαριού αποτελεί έναν υπόγειο στόχο του συγγραφέα, που τον υπονομεύει με μαεστρία. Από δω και πέρα το βιβλίο παρακολουθεί την πορεία των δύο χωρισμένων ζωών. Πρόκειται για μιαν αφήγηση που κοιτάει στο παρελθόν ενώ διανύει το παρόν. Η Σοφία, ως γυναίκα, παραμένει σταθερή, σαν να προσπαθεί να κρατήσει μια ρημαγμένη παράδοση. Αυτός που κινείται και δρα είναι ο Ρίμινι: τον συναντούμε χαμένο στους συνεχείς έρωτές του, παντρεμένο ξανά, πατέρα ενός παιδιού. Τίποτα όμως δεν τον γεμίζει και όλα τον οδηγούν σε ένα τρομακτικό υπαρξιακό αδιέξοδο. Στα διαστήματα αυτής της κατάρρευσης, η Σοφία εμφανίζεται επεμβαίνοντας στη ζωή του σαν καλός άγγελος και σαν κακός δαίμονας − ανάλογα. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή ανατομία της ανθρώπινης σχέσης που ονομάζουμε ζευγάρι.

Antonio Scurati

Δάσκαλος και μαθητής

Μετάφραση: Δήμητρα Δότση

Εκδόσεις Πόλις

Σελ. 394

Το ακούμε ανά τακτά διαστήματα στην τηλεόραση: «Νεαρός μαθητής σκότωσε όσους καθηγητές βρέθηκαν στον δρόμο του»… Με την αιματηρή απάντηση στη βία του σχολείου ασχολείται το μυθιστόρημα του ναπολιτάνου συγγραφέα, ένα σύγχρονο πρόβλημα που παίρνει διαστάσεις στις σύγχρονες κοινωνίες. Τη μέρα των απολυτηρίων εξετάσεων ο σύλλογος των καθηγητών, απόντος του καθηγητή της Φιλοσοφίας και της Ιστορίας Αντρέα Μαρεσκάλκι, σχεδιάζει να αφήσει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στάσιμο τον μαθητή Βιταλιάνο Κάστια. Με δυο λόγια, του την έχουν στημένη! Περιμένοντας τον μαθητή να προσέλθει στην αίθουσα για να εξεταστεί προφορικά, βρίσκονται αντιμέτωποι με τον εκτελεστή τους, ο οποίος τους δολοφονεί όλους, έναν-έναν με τη σειρά, άνδρες και γυναίκες. Ο μόνος που μένει ζωντανός ανάμεσα στα εφτά πτώματα των συναδέλφων του είναι ο καθηγητής Μαρεσκάλκι. Σε αυτόν ο μαθητής δεν προτάσσει την κάννη του όπλου του, παρά το βλέμμα του σαν να του ζητά εξηγήσεις για το πώς έφτασαν ως εδώ τα πράγματα… Ο καθηγητής, υπό το εξουθενωτικό βάρος αυτής της τρομερής σε βιαιότητα εγκληματικής σκηνής, κυριαρχείται από τύψεις, μιας και είναι ο μόνος επιζών του τρομαχτικού επεισοδίου. Προσπαθεί να κατανοήσει τα κίνητρα αυτού του εγκλήματος, τη στάση του μαθητή που εκτέλεσε όλους τους καθηγητές εκτός από τον ίδιο, αλλά και τη σχέση των νέων με τους μεγάλους. Στο μυθιστόρημα αυτό επιχειρείται μια διερεύνηση των τυφλών μορφών που μπορεί να λάβει η βία σ’ έναν κόσμο δίχως διέξοδο.

Κοσμάς Πολίτης

Λεμονοδάσος

Επίμετρο: Αγγέλα Καστρινάκη

Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

Σελ. 412

Με τίτλο «Πεζογραφικές Επισημάνσεις» προτείνεται από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα μια σειρά βιβλίων νεοελληνικής λογοτεχνίας. Το πολυσέλιδο και εμπεριστατωμένο επίμετρο που ακολουθεί το «Λεμονοδάσος» προσεγγίζει τον συγγραφέα Κοσμά Πολίτη και το πρώτο του αυτό έργο, όπου ιστορείται μια περιπέτεια αγάπης. Τη φιλολογική αυτή προσέγγιση αλλά και τη λογοτεχνική πρόταση τη χρωστάμε στη φιλόλογο Αγγέλα Καστρινάκη. Το έργο κυκλοφορεί το 1930 και είναι γραμμένο σε ημερολογιακή μορφή χρησιμοποιώντας το πρώτο πρόσωπο αφήγησης. Πρόκειται για την ιστορία μιας κοπέλας από τον Πόρο που ετοιμάζεται να ζήσει σύμφωνα με τα πρότυπα του «απόλυτου έρωτα». Τον ανακαλύπτει στο πρόσωπο του Παύλου, ενός επίσης νεαρού, ο οποίος είναι και ο βασικός ήρωας του βιβλίου. Σε αυτή την ερωτική ιστορία που εκτυλίσσεται τη δεκαετία του ’20, ο Πολίτης προσπαθεί να βρει έναν άλλο δρόμο που να μην πατάει στα ίχνη της ξεπερασμένης ηθογραφίας, μέσα από φιλοσοφικούς στοχασμούς και ζωντανούς προβληματισμούς της εποχής του. Διά μέσου του ήρωα του έργου προβάλλεται η αναζήτηση της αυθεντικής ζωής, όπως έχει επισημάνει και παλαιότερα ο Μάριο Βίττι για το έργο του Κοσμά Πολίτη και τη διάθεσή του να δώσει μια κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα στα μυθιστορήματα του. Είναι ένα μυθιστόρημα που δημιούργησε εντυπώσεις όταν κυκλοφόρησε και προτείνεται εκ νέου στο σύγχρονο κοινό με τη σοβαρή και κατατοπιστική διαμεσολάβηση της Καστρινάκη.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]