Ο Μπακστ στην Ελλάδα / Ο Καιρός του Καθενός / Η χρονιά της Ερήμου / Το θηρίο στο παιδικό δωμάτιο /Η Ενδεκάδα

Charles Spencer

Ο Μπακστ στην Ελλάδα

Μετάφραση: Στάθης Σκλαβουνάκος

Εκδόσεις: Gema

Σελ.: 190

«Όσοι δεν έζησαν εκείνες τις υπέροχες μέρες πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν μπορούν να καταλάβουν την τεράστια επίδραση που είχε ο Μπακστ, του οποίου το όνομα βρισκόταν τότε σ’ όλα τα χείλη»! Με αυτήν την επισήμανση του Άγγλου θεωρητικού – ιστορικού του χορού, Σύριλ Μπώμοντ για τον σπουδαίο Ρώσο καλλιτέχνη, κλείνει ο Ανδρέας Ρικάκης το προλογικό του σημείωμα γι’ αυτή την σπάνια και ξεχωριστή έκδοση που έχει σαν θέμα την επίσκεψη στη χώρα μας ενός σημαντικότατου ζωγράφου, σκηνογράφου και ενδυματολόγου των Ρωσικών Μπαλέτων. Ο καλλιτέχνης ήρθε στην Ελλάδα το 1907, πραγματοποιώντας ένα όνειρο ζωής. Εκτός από την Αθήνα, επισκέφτηκε τους Δελφούς, ολόκληρη σχεδόν την Πελοπόννησο, την Κέρκυρα και την Κρήτη. Τον Μπακστ στη Ρωσία τον θεωρούσαν ήδη αυθεντία στην ελληνική τέχνη. Ο Α. Μπενουά γράφει γι’ αυτόν: «Ο Μπακστ έχει πάθος με την Ελλάδα, ορκίζεται στην Ελλάδα, σκέπτεται μόνον αυτή». Πράγματι, τόσο στο σύνολο των έργων του, όσο και σ’ ολόκληρη τη ζωή του, ο Μπακστ φαίνεται να είναι εμπνευσμένος από την ελληνική αρχαιότητα κινώντας γι’ αυτήν και το ενδιαφέρον του ευρύτατου καλλιτεχνικού κύκλου με τον οποίον ερχόταν σε επαφή. Ο τόμος, πέρα από τις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες που μας παρέχει σχετικά με το ταξίδι αυτό του δημιουργού στη χώρα μας, αλλά και την σημαντική προβολή του ελληνικού πνεύματος μέσα από το έργο του, περιέχει και μια πλούσια και θαυμαστή εικονογράφηση η οποία περιλαμβάνει από ζωγραφικά έργα του καλλιτέχνη, μέχρι ενδυματολογικές δημιουργίες για μεγάλες και σημαντικές παραστάσεις που έμειναν στην ιστορία. (Προσωπογραφία του Ντιαγκίλεφ, σχέδια κοστουμιών για τους «Έρωτες της Αρτέμιδος», σχέδιο για το σκηνικό του Ιππόλυτου και άλλων μπαλέτων εμπνευσμένων από την Ελλάδα, ζωγραφιές ελληνικών τοπίων, το διάσημο πορτρέτο του Νιζίνσκι ως Φαύνου, προσωπογραφίες και κοστούμια της αγαπημένης του ηθοποιού Ίντα Ρουμπινστάιν κ.ά.)

Δημήτρης Νόλλας

Ο Καιρός του Καθενός

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 102

Παράξενο πώς, αλλά όσο διάβαζα την ιστορία του βιβλίου, τόσο με εντυπωσίαζε ο υπαινικτικός τίτλος του. Δεν είναι τυχαίο: η Αριστερά, όπως κι αν αυτή εκφράζεται, είναι ένα κατεξοχήν θρησκευτικό σύστημα και οι αριστεροί, βαθύτατα θρησκευόμενα άτομα. Δεν άργησα να καταλάβω τη βιβλική αναφορά του τίτλου, έτσι που η ανάγνωση και η κατανόηση του λογοτεχνήματος αναβαθμίστηκε μέσα μου. Ο Νόλλας πέτυχε ένα πολύ δύσκολο μίγμα. Να μας ξεμυαλίσει με τις σαφέστατες αντιστοιχίσεις με «ήρωες» της εγχώριας τρομοκρατίας – ο Άθως και η επιχείρηση στη Ναυτιλιακή Α.Ε. μάς παραπέμπει ευθέως στην περίπτωση του Σάββα Ξηρού – ταυτόχρονα όμως, μέσα από την εξέλιξη της διήγησης και ενώ αγωνιούμε να διακρίνουμε ποιος υποδύεται τον Γιωτόπουλο και ποιος τον Κουφοντίνα, μας αφήνει με την… όρεξη! Τα πράγματα γίνονται συνθετότερα, όταν στο κάδρο της διήγησης εμφανίζεται ξεκάθαρα και η εμβληματική μορφή του Πάμπλο, ιστορίες της κατοχής με αναφορές στην ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) και στον Ζαχαριάδη. Το ερώτημα ωστόσο που προκύπτει – και ο Νόλλας το διατυπώνει πολύ καλά, παρότι, χειρίζεται πράγματα καθόλου εύκολα ή αυτονόητα – είναι τι έχουν μέσα στο μυαλό τους αυτοί οι αποκαλούμενοι «επαναστάτες πόλεων», με τι στο καλό, ψυχοπιάνονται. Γνωρίζοντας την Αριστερά και (μάλλον) υποφέροντας γι’ αυτό, ο Νόλλας διηγείται μια δύσκολη ιστορία κι όχι «ένα περιστατικό στα χρόνια της τρομοκρατίας». Οι υπαινιγμοί υπηρετούν τη λογοτεχνία και τον αναγνώστη κι όχι τις εύκολες εντυπώσεις, διερευνώντας πίσω από τρεις γενιές τρομοκρατών, εκείνα τα διαχρονικά κίνητρα που πέρα από τις λογικοφανείς κοινωνικές αιτιάσεις, καθιστούν τη χρήση βίας γοητευτική, μιας και τη συνδέουν με μια σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης που «αγωνίζεται» να ξεφύγει από τα ασφυκτικά κοινωνικά δεσμά της ηθικής. Σπάνια πολιτικό βιβλίο, χειρίζεται με αισθητική λεπτότητα και αδιαμφισβήτητη βαθύτητα ζητήματα της Αριστεράς στη χώρα μας.

Pedro Mairal

Η χρονιά της Ερήμου

Μετάφραση: Βασιλική Κνητού

Εκδόσεις: Πόλις

Σελ.: 358

Παλιά, οι προβολές στο μέλλον επικουρούνταν από την έκφραση «επιστημονική φαντασία». Όλοι γνωρίζουμε ότι μπόλικη επιστημονική φαντασία ξεπεράστηκε από τις τρέχουσες εξελίξεις. Η ανθρωπότητα με τον εξαιρετικά προηγμένο τεχνολογικό πολιτισμό της, αρχίζει πλέον να χρησιμοποιεί την «επιστημονική φαντασία» για να επιστρέψει στο παρελθόν! Το νέο σενάριο είναι αυτό που λίγο ώς πολύ διαβάζαμε στα γκράφιτι και το αντιμετωπίζαμε ως γραφικό φαινόμενο και έλεγε πάνω κάτω ότι «ο πολιτισμός σας εξαφανίζεται μόλις σας κόψουν το ρεύμα»… Ε, όλα στο ενδιαφέρον αυτό μυθιστόρημα του Pedro Mairal αρχίζουν να αλλάζουν, όταν κόβεται το ηλεκτρικό! Τα πάντα αλλάζουν στη ζωή της Μαρίας, μιας ποθητής ξανθιάς γραμματέως στην Αργεντινή, στις αρχές του 21ου αιώνα, όταν η χώρα χρεοκοπεί και προστρέχει στο ΔΝΤ με τις γνωστές συνταγές σωτηρίας. Η διήγηση μοιάζει με εφιάλτη που ξεπηδά σαν αποκύημα αρρωστημένης φαντασίας. Τα γεγονότα – αν δεν αντανακλούσαν την πραγματικότητα – δύσκολα θα γινόταν πιστευτά ακόμα και ως φανταστικά… Μέσα από την ευρηματική «Κοσμοχαλασιά», κάτι σαν τυφώνα που σαρώνει τα πάντα στο διάβα του, ο συγγραφέας περιγράφει τη λαίλαπα που σάρωσε την πατρίδα του. Κι επειδή το προσωπικό είναι πιο έντονο από το γενικό, απεικονίζει τα αποτελέσματα της κρίσης στο πρόσωπο της Μαρίας που βλέπει ένα – ένα τα απόλυτα δεδομένα της ζωής της να καταρρέουν και τον εαυτό της να μεταβαίνει από το θαυμαστό κόσμο του παρόντος στην προκολομβιανή πραγματικότητα. Μια συντριπτική αλληγορία που μας αγγίζει σαν εφιάλτης, αποτέλεσμα της πιο χυδαίας εφαρμογής του μοντέλου της φιλελεύθερης οικονομίας και της αποθέωσης του κέρδους ως μοναδικής αξίας στη ζωή. Μια πολιτική αλληγορία που φωτίζει το εφιαλτικό πρόσωπο του καπιταλισμού.

Adam Phillips

Το θηρίο στο παιδικό δωμάτιο

Μετάφραση: Νίκος Ηλιάδης

Εκδόσεις: Οκτώ

Σελ.: 155

Παιδοψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής, δοκιμιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας, ο συγγραφέας του βιβλίου πραγματεύεται το «ελάσσον έπος» της ιστορίας που εκτυλίσσεται στο μυαλό του παιδιού. Ο Φρόιντ είναι εκείνος που υποθέτει πρώτος ότι όταν ένα παιδί θέλει κάτι ουσιώδες, τροφή για παράδειγμα, και αυτό είναι απόν, φαντασιώνεται σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια και την παντοδυναμία, το γυναικείο στήθος. Αυτό αποτελεί και την αρχή της ηδονής που ωστόσο δεν καλύπτει την πείνα, μιας και από ένα σημείο και μετά, το παιδί αντιλαμβάνεται ότι από το φανταστικό στήθος δεν τρέφεται. Με αυτό τον τρόπο επιχειρεί το πρώτο του βήμα στην «αρχή της πραγματικότητας» που το διδάσκει ότι η επιθυμία είναι μια πορεία που διανύεται μετ’ εμποδίων. Ξεκινώντας από την παιδική περιέργεια και την παιδική όρεξη, ο συγγραφέας επιχειρεί να ξεδιαλύνει το πολύπλοκο σύμπαν της παιδικής ηλικίας. Η διαδικασία της ανατροφής μάς απομακρύνει από τη ζωντάνια της παιδικής ηλικίας, μιας και μας κάνει να αποδεχόμαστε στην ουσία ότι ο κόσμος δεν είναι μόνο ό,τι επιθυμούμε να είναι. Αυτή την εσωτερική σύγκρουση της κεκτημένης λογικής με τον παιδικό κόσμο, του ονειροπόλου με τον ρεαλιστή, αυτή τη σύγκρουση ανάμεσα στο παιδικό δωμάτιο και στο θηρίο, περιγράφει και εξηγεί ο συγγραφέας υποστηρίζοντας ότι η ζωή είναι βιώσιμη μόνο στο βαθμό που δεν χάνουμε αυτό που μας εμπνέει! Πρόκειται για ένα βιβλίο που επιτίθεται δημιουργικά στην κατάθλιψη υποβάλλοντας ιδέες για την ευτυχία. Ό,τι μας χρειάζεται δηλαδή!

Η Ενδεκάδα

Ανθολογία

Εκδόσεις: Παρουσία & Μπαρτζουλιάνος

Σελ.: 140

Μια ενδεκάδα συγγραφέων κατεβαίνει στον αγωνιστικό χώρο της γραφής και παρουσιάζει, λόγω Μουντιάλ, ισάριθμα πρωτότυπα διηγήματα με (προφανές) θέμα: το ποδόσφαιρο! Προπονητής της ομάδας που παρατάσσεται, ο Θανάσης Βαλτινός. Η έκδοση κοσμείται από τις εικαστικές δημιουργίες του αρχιτέκτονα και ζωγράφου Δήμου Φλέσσα, οι οποίες στάθηκαν και η αφορμή για τη δημιουργία αυτής της ποδοσφαιρικής ανθολογίας διηγήματος. Η λογοτεχνία διατηρούσε και διατηρεί, παρά τις περί του αντιθέτου εντυπώσεις, πάντα στενή σχέση με το ποδόσφαιρο, ένα άθλημα εξαιρετικά δημοφιλές. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει ως προς τη λογοτεχνία έγκειται στους βαθύτερους εκείνους λόγους που το συνδέουν με τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Τα διηγήματα των συγγραφέων μάς πάνε στα χρόνια της αθωότητας. Όλοι συνδεόμαστε με το ποδόσφαιρο ως παιχνίδι ξεγνοιασιάς στην παιδική μας ηλικία. Ταυτόχρονα, μέσα από τη μπάλα αποκτούμε στην ουσία την πρώτη μας επαφή με την κοινωνικότητα και με ό,τι αυτό συνεπάγεται, άμιλλα και ανταγωνισμούς, συνεργασία και ατομικότητα, επιδιώξεις και ονειροπολήσεις, φιλίες και έχθρες. Στα παιδικά μας γήπεδα εμπεδώνουμε το δίκαιο και το άδικο, την αξιοκρατία• ασκούμε την πονηριά – μαζί με το σώμα μας. Είναι το παιχνίδι που μας εισάγει στη ζωή με τον πιο συναρπαστικό τρόπο. Και στα δώδεκα αυτά διηγήματα παρατάσσεται στον αγωνιστικό χώρο η παιδική ηλικία με τις ανεξίτηλες εντυπώσεις της, σαν ιστορίες ενός μυθικού παρελθόντος, σαν επιθυμίες μιας καλύτερης ζωής, σαν τα πρώτα βήματα που ξεκινούν το συναρπαστικότερο απ’ όλα τα παιχνίδια, αυτό της ζωής μας.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]