Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.
Την εποχή του Ομήρου έχουν ήδη περάσει πάνω από χίλια χρόνια από τότε που εισχώρησαν στην Ελλάδα από το Βορρά οι πρώτες ελληνικές ομάδες. Πάνω από πεντακόσια χρόνια παλαιότερη είναι η εποχή που οι Αχαιοί συγκέντρωσαν τόση δύναμη, ώστε να αφανίσουν το κράτος των Κρη-τών και να προχωρήσουν ανατολικά, στη Ρόδο, την Κύπρο και την Κιλικία – μεμονωμένες ομάδες έφτασαν ως την Αίγυπτο, όπου την παρουσία τους τη μαρτυρούν επιγραφές του 13ου αιώνα π.Χ.
Την εποχή του Ομήρου έχουν ήδη περάσει πάνω από χίλια χρόνια από τότε που εισχώρησαν στην Ελλάδα από το Βορρά οι πρώτες ελληνικές ομάδες. Πάνω από πεντακόσια χρόνια παλαιότερη είναι η εποχή που οι Αχαιοί συγκέντρωσαν τόση δύναμη, ώστε να αφανίσουν το κράτος των Κρη-τών και να προχωρήσουν ανατολικά, στη Ρόδο, την Κύπρο και την Κιλικία – μεμονωμένες ομάδες έφτασαν ως την Αίγυπτο, όπου την παρουσία τους τη μαρτυρούν επιγραφές του 13ου αιώνα π.Χ.
Αυτός ο πλούσιος σε δράση κόσμος των Αχαιών είναι ο κόσμος των ηρώων που περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα. Δεν τους χωρίζει μόνο μισή χιλιετία· ανάμεσα στον ποιητή και τον ηρωικό εκείνο κόσμο μεσολαβεί η κάθοδος των Δωριέων με την εισβολή νέων φύλων από το Βορρά, μεσολαβεί η κατάρρευση του μεγάλου πολιτισμού των Αχαιών, μεσολαβεί μια νέα αρχή. Τη στιγμή ακριβώς που έρχεται ο ποιητής, υψώνεται το κύμα μιας καινούργιας εποχής, και ο ποιητής ατενίζει τον μεγάλο κόσμο των Αχαιών πίσω του σαν μακρινά φωτισμένα βουνά πέρα από τη σκοτεινή κοιλάδα. Αυτή η απόσταση από τον ιστορικό χώρο του ηρωικού κόσμου που περιγράφεται ανήκει γενικότερα στις συνθήκες του μεγάλου έπους. Για τον Όμηρο το γεγονός αυτό εξηγεί ιστορικά το μυστικό του μεγαλείου του. Στέκει ανάμεσα σε ένα μεγάλο μέλλον που τώρα διαμορφώνεται και σε ένα ζωντανό ακόμη μεγάλο παρελθόν, και, αρχή μαζί και τέλος, διατηρεί τις παλιές μορφές με σέβας και θαυμασμό, ενώ συγχρόνως τους χαρίζει νέες διαστάσεις από τις μελλοντικές θελήσεις του λαού που αυτοανανεώνεται.
Στην Οδύσσεια οι τραγουδιστές κατέχουν τιμητική θέση στην αυλή των βασιλιάδων. Μπορούν να τραγουδήσουν οτιδήποτε τους ζητήσει κανείς, και αρχίζουν το τραγούδι τους «από οποιοδήποτε σημείο». Γιατί, με τα αναρίθμητα τραγούδια που έμαθαν απέξω, κλείνουν στο νου τους μια ολόκληρη γλώσσα κατάλληλη για τα τραγούδια, και, όπως ο συνηθισμένος ομιλητής φτιάχνει όλο και καινούργιες φράσεις από τις ίδιες λέξεις και εκφράσεις, έτσι και αυτοί συνθέτουν καινούργια τραγούδια από στίχους και τμήματα στίχων που επαναλαμβάνονται.
Την εποχή του Ομήρου στέκει ήδη πλάι στον παλαιό τραγουδιστή, τον αοιδό, αυτός που δεν τραγουδά, αλλά απαγγέλλει: ο ραψωδός. Από καιρό ο στίχος του δεν είναι πια στίχος τραγουδιού, παρά ο επικός εξάμετρος. Αυτός ξέρει και να γράφει. Αλλά η πανάρχαιη και εθιμικά καθιερωμένη επαγγελματική πράξη έχει διατηρηθεί. Ακόμη και ο ραψωδός, που πια δεν τραγουδά αυτοσχεδιάζοντας απόλυτα, συνθέτει στο νου του το ποίημα «σύμφωνα με τον κανόνα» από πολλά προκατασκευασμένα κομματάκια.
Και ο Όμηρος ήταν ραψωδός, και αυτή την τέχνη ασκούσε. Αν τα φτερά της μεγαλοφυΐας του τον ανύψωναν πολύ πάνω από το επίπεδο της συντεχνίας, δεν απαρνήθηκε ωστόσο τους παλαιούς καθιερωμένους τρόπους της τέχνης σαν δεσμά που τον βάραιναν. Όσα τραγουδούσε δεν ήταν δική του επινόηση, ήταν η παλιά φήμη· διαμορφώνοντάς την της έδινε καινούργιο νόημα, όπως τον πρόσταζε ο θεός ή η Μούσα. Από παλιό, ρευστό υλικό, που έπαιρνε ολοένα καινούργια μορφή, κατασκεύασε το οικοδόμημα ενός μεγάλου έπους – της Ιλιάδας, που με άνεση και πλούτο περιγράφει τους ηρωικούς αγώνες των Αχαιών εναντίον της Ασίας και που ψυχή της αποτελεί η διήγηση για το θυμό του Αχιλλέα και τον όλεθρο που προκάλεσε.
Υποστηρίχτηκε ότι η μεγαλοφυΐα του Ομήρου είναι η μεγαλοφυΐα ενός πρωτομάστορα· και πραγματικά θα μπορούσε κανείς να συγκρίνει τον ποιητή με έναν αρχιτέκτονα, που ο ιδιοκτήτης του σπιτιού, από ιδιοτροπία ή υπακούοντας σε κάποιον εξαναγκασμό, του έδωσε την παράξενη εντολή να κατασκευάσει ένα καινούργιο κτίριο σύμφωνα με τις ιδέες του, χρησιμοποιώντας όμως υλικό από άλλα, παλαιότερα κτίσματα. Ο αρχιτέκτονας, που ξέρει καλά τη δουλειά του, θα ξεπεράσει τις δυσκολίες, το τελειωμένο οικοδόμημα θα αρέσει στον ιδιοκτήτη, και πολλοί παρατηρητές θα θαυμάσουν την ωριμότητα και την τολμηρή δύναμη των αναλογιών· η ομορφιά που προβάλλει στο σύνολο και στα μέρη θα φτάσει ως τα μύχια της ψυχής τους.
Έπειτα όμως θα παρουσιαστεί ένα παράξενο πλήθος με κάθε λογής εργαλεία στα χέρια· θα αρχίσουν να μετρούν, να χτυπούν και να τρυπούν, και, όπως είναι φυσικό από τόσο κοντά, θα αποκαλύψουν στο κτίριο αυτό σκισμάδες ανάμεσα στα κομμάτια και θα φανερώσουν αρκετές ανωμαλίες. Και τότε θα πουν ότι δεν υπήρξε αρχιτέκτονας, ότι το κτίσμα απαρτίστηκε μόνο του.
Άλλοι πάλι παρατηρητές, περισσότερο μυαλωμένοι, θα αφοσιωθούν στην εντύπωση που προξενεί το οικοδόμημα. Και θα νιώσουν τα αισθήματά τους να διχάζονται, καθώς από τη μια θα ψυχανεμίζονται τους νόμους και την ενότητα του σχεδίου, από την άλλη δεν θα μπορούν να τα εντοπίσουν με τις καθιερωμένες σήμερα αισθητικές προτιμήσεις και με τις συνηθισμένες έννοιες. Τότε μερικοί θα κλείσουν τα μάτια, θα παραβλέψουν οτιδήποτε ξενίζει, και θα ισχυριστούν, μια και έξω, ότι η κατασκευή του κτιρίου δεν απομακρύνεται από το συνηθισμένο. Αυτοί είναι οι ενωτικοί.
Άλλοι πάλι θα παραδεχτούν ανοιχτά ό,τι ξενίζει, αλλά ο ζήλος τους θα τους οδηγήσει να αφαιρέσουν οτιδήποτε δεν συμφωνεί με τη δική τους αισθητική, ώσπου το κτίσμα θα αποκτήσει την αδιαμφισβήτητη ενότητα που τους ικανοποιεί. Αυτοί είναι οι αναλυτικοί.
Στο μεταξύ το οικοδόμημα εξακολουθεί να στέκει με αμείωτο μεγαλείο. Λίγο το νοιάζει αν όσοι το βλέπουν αντέχουν και να το καταλάβουν. Μπορεί ωστόσο να έρθουν έπειτα άλλοι, που να μην έχουν ούτε αυτοί τη δυνατότητα να το καταλάβουν, το αίσθημα όμως αυτό να τους δημιουργεί την πεποίθηση ότι κάποτε θα τα καταφέρουν, φτάνει πρώτα να μαθητέψουν στο κτίριο, να ασκήσουν τα μάτια τους να το βλέπουν. Βέβαια, και αυτό δεν γίνεται χωρίς να ξεχωρίσει κανείς και να απομονώσει στοιχεία, και από αυτή την άποψη πρόκειται πάλι για «αναλυτικούς», που όμως δεν ξεχωρίζουν και δεν διασπούν με το λοστό, αλλά με το μάτι μόνο. Ίσως τότε αυτό το παράξενο θαυμαστό κτίσμα να μεταμορφωθεί μπροστά στα μάτια τους, και να ανακαλύψουν ότι στην πραγματικότητα δεν αποτελείται από νεκρό υλικό και άκαμπτα μέλη, παρά ότι έχει ζωή και ρέει: ξεκάθαρη μορφή σε ζωντανή ανάπτυξη. Έτσι η «ανάλυσή» τους θα είναι ανάλυση «μορφολογική», γιατί με μιαν αισθητική όσο και ιστορική θεώρηση επιδιώκει να διεισδύσει στη μορφή και την ανάπτυξη της ποίησης.
Στο φως μιας θεώρησης που κατευθύνει την προσοχή της εξίσου προς το καλλιτεχνικό και το ιστορικό αντίκρισμα, αποκτούν, τέλος, καινούργιο νόημα τα παλαιά ερωτήματα, που τόσον καιρό παραπλανούσαν την ομηρική έρευνα. Ο Όμηρος κατάφερε τελικά να κατοχυρώσει το πρόσωπο και την ατομικότητά του στην ομηρική επιστήμη. Αλλά το ανάστημά του θα ήταν διαφορετικό, μικρότερο, αν η ποίησή του ήταν αποκλειστική απόρροια της ατομικότητάς του, ξεκομμένη έκφραση των προσωπικών του βιωμάτων. Μέσα από τον Όμηρο και με τη μεσολάβησή του μιλά πραγματικά η παλιά καταξιωμένη παράδοση, που συσσωρεύεται στο πνεύμα του· μιλά η φύση, καθώς ο ποιητής μετέχει ενεργά στη μεγάλη, γεμάτη μυστικά ζωής της· μιλά το πνεύμα του λαού, που εμψυχώνει τους ήρωες του έργου του. Ο ποιητής Όμηρος ήταν μεγαλοφυής άνθρωπος· το μέγεθος όμως του έργου του τον εξύψωσε σε ιστορική δύναμη. Αν τον δούμε ως ιστορική δύναμη, τότε το όνομά του περιέχει και τα ήθη και τα έθιμα, τη φύση, το λαϊκό πνεύμα, όλα ενωμένα. Και όλος ο κόπος της αναζήτησης δεν πήγε χαμένος: ο ποιητής, που οι αρχαίοι Έλληνες τον ονόμαζαν ποιητήν, που η δόξα του δεν χάθηκε μέσα από σκοτεινούς αιώνες, και που το μυστικό του με ενθουσιασμό και αγάπη, με σοβαρές προσπάθειες, τόσα χρόνια και με τόση εσωτερική συμμετοχή, ζητήσαμε οι ομηριστές να το κάνουμε δικό μας, σαν άνθρωπος ήταν αυτός που ήταν· ήταν όμως και «ιδέα και χαρακτήρας του Έλληνα», όπως το διατύπωσε ο φιλόσοφος.
Πηγή: WOLFGANG SCHA DEWALDT
Από τον κόσμο και το Έργο του Ομήρου Α’ τόμος Το Ομηρικό Ζήτημα Μετάφραση: Φάνης Κακριδής Εκδόσεις: MIET
Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.
Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.