Του Dr Παναγιώτη Γεωργακά*

Ένα νομοθέτημα για να είναι αποτελεσματικό πρέπει να εμπεριέχει μία κεντρική «φιλοσοφία». Μία φιλοσοφία η οποία να άπτεται της κοινωνικής διάστασης του θέματος που το νομοθέτημα καλείται να αντιμετωπίσει και ταυτόχρονα να λαμβάνει υπόψη της τη δυνατότητα και τον βαθμό αποδοχής του περιεχομένου του από τον κοινωνικό ιστό, όπως και τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες ή επιστημονικές εξελίξεις.

Του Dr Παναγιώτη Γεωργακά*

Ένα νομοθέτημα για να είναι αποτελεσματικό πρέπει να εμπεριέχει μία κεντρική «φιλοσοφία». Μία φιλοσοφία η οποία να άπτεται της κοινωνικής διάστασης του θέματος που το νομοθέτημα καλείται να αντιμετωπίσει και ταυτόχρονα να λαμβάνει υπόψη της τη δυνατότητα και τον βαθμό αποδοχής του περιε­χομένου του από τον κοινωνικό ιστό, όπως και τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες ή επιστημονικές εξελίξεις.

Ας εξετάσουμε λοιπόν σε ποιο ακριβώς πολιτικό, κοινωνικό, οικονο­μικό και επιστημονικό πλαίσιο προω­θείται ο Κώδικας αυτός.

Κατ’ αρχήν ο όρος «ναρκωτικά» θεωρείται πλέον καταχρηστικός και αδόκιμος, εφόσον ελάχιστες από τις ουσίες που εντάσσονται σε αυτόν τον γενικό ορισμό προκαλούν συμπτώμα­τα στα οποία αυτός παραπέμπει, και μάλιστα όχι σε όλους τους χρήστες τους. Αντίθετα ο όρος «εξαρτήσεις» θα αντιπροσώπευε την πραγματική εικόνα του φαινομένου, λαμβάνοντας υπόψη μας ότι η εξάρτηση ως κοινω­νικό πρόβλημα συνιστά τη δουλική σχέση ενός ανθρώπου με μία ουσία, μία δραστηριότητα ή ένα άλλο πρό­σωπο. Λαμβάνοντας υπόψη μας ότι δεν υπάρχουν πλέον εξαρτημένα αλ­λά πολυεξαρτημένα άτομα. Δεν πρέ­πει λοιπόν να μας απασχολεί ο κάθε εξαρτησιογόνος παράγοντας, αλλά η εξάρτηση ως φαινόμενο, αυτή καθαυτήν. Οι εξαρτήσεις διακρίνονται άλλωστε από τον βαθμό της κοινωνι­κής τους αποδοχής, το κόστος ικανο­ποίησής τους και το μέγεθος της πα­ρανομίας την οποία εμπεριέχουν. Τα ναρκωτικά αποτελούν αναμφίβολα τη νομοτελειακά καταστροφικότερη μορφή εξάρτησης, επειδή συνοδεύ­ονται από ψυχοβιολογική εξαθλίωση, κοινωνική περιθωριοποίηση, οικονο­μική καταστροφή και συνήθως έντα­ξη στην παρανομία.

Τα υποκατάστατα

Ταυτόχρονα, μία σειρά νόμων, υπουργικών αποφάσεων ή επιστημο­νικών τοποθετήσεων απαξιώνουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της εξάρτησης και την ανάγουν σε βιολογική ασθέ­νεια και μάλιστα την ονοματίζουν «Χρόνια Υποτροπιάζουσα Εγκεφαλι­κή Νόσο».

Προωθούν τη μαζική αύξηση της χορήγησης υποκατάστατων, όχι μάλιστα σε συνθήκες υψηλών προδια­γραφών και απεξαρτητικού προσα­νατολισμού, που θα ήταν ευεργετική για συγκεκριμένες ομάδες εξαρτημέ­νων, αλλά κυρίως στην κατεύθυνση της «συντήρησης». Ταυτίζοντας μάλι­στα τη φαρμακευτική υποστήριξη με την απεξάρτηση.

Αποκρύπτουν τόσο το ότι η χορή­γηση υποκατάστατων ανταποκρίνε­ται μόνο στις ανάγκες των εξαρτημέ­νων από τα οπιούχα, προβάλλοντάς την ως πανάκεια αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, όσο και το ότι τα μέλη των προγραμμάτων συντήρησης θα παραμένουν «νόμιμα εξαρτημένα» για όλη τους τη ζωή.

Εξισώνουν έναντι του νόμου και της κοινωνικής κριτικής το πέρασμα από την παράνομη χρήση   «φυσικής»   ηρωίνης στη νόμιμη χρήση ενός υπο­κατάστατού της με την προσπά­θεια απεξάρτησης χωρίς τη χρή­ση ουσιών. Με τον τρόπο αυτόν ένας  χρήστης   υποκατάστα­των που θα παρακολουθεί ένα πρόγραμμα συντή­ρησης, θα δικαιού­ται επί χρόνια ανα­στολή σύλληψής του, ενώ ένα μέλος «στεγνού» προγράμ­ματος, μετά την αποφοίτησή του θα καλείται να δικασθεί. Ένας φυλακισμένος χρήστης που θα εντάσσεται στη λήψη υποκατάστα­των, θα δικαιούται να αποφυλακισθεί με τις ίδιες προϋποθέσεις που θα αποφυλακίζεται κάποιος που επέλεξε τον δύσκολο δρόμο της πλή­ρους απεξάρτησης.

Ποινικοποίηση της χρήσης

Προχωρούν στην αποποινικοποί­ηση της χρήσης, στην ελεύθερη δη­μόσια τέλεσή της από εξαρτημένα άτομα και στη νόμιμη καλλιέργεια για προσωπική ικανοποίηση. Εσκεμμέ­να συγχέουν την ποινικοποίηση της χρήσης με τη φυλάκιση των εξαρτη­μένων, ενώ και το ισχύον νομικό σύ­στημα προβλέπει τρόπους αποφυγής της φυλάκισής τους. Ενώ επίσης γνω­ρίζουν ότι όλοι υποστηρίζουν πως οι εξαρτημένοι έχουν ανάγκη ύπαρξης «θεραπευτικών» προγραμμάτων και όχι σωφρονιστικών καταστημάτων. Ενώ, τέλος, γνωρίζουν ότι η κοινω­νική αποστροφή έναντι μίας πράξης δεν ταυτίζεται πάντα με την τιμωρία του εκτελεστή της (π.χ. κανείς δεν θα αποτολμούσε να αποποινικοποιήσει τον φόνο, αλλά ποια είναι η ποινή για φόνο «σε άμυνα»;).

Απομονώνουν το κοινωνικό ενδια­φέρον και περιορίζουν τη δικαστική πρακτική στην ποινικοποίηση ή όχι της χρήσης, στην ποσότητα της ουσί­ας που αυτός μεταφέρει, αδιαφορώ­ντας για το τι θα συμβεί στο εξαρτη­μένο άτομο ύστερα από μία αθωωτι­κή απόφαση. Αφού ολοκληρωθεί μία δικαστική διαδικασία, ο αθώος πια, αλλά ενεργός χρήστης και τα σημα­ντικά του πρόσωπα θα εγκαταλείπο­νται στη μοίρα τους.

Επιτρέπουν την ιδιωτικοποίηση (άρα και την εμπορευματοποίηση) της πρωτογενούς πρόληψης, της «θε­ραπείας», της κοινωνικής ενσωμάτω­σης των εξαρτημένων, ενώ ταυτόχρο­να συρρικνώνουν βίαια τη χρηματο­δότηση των προγραμμάτων «ελεύθε­ρων ουσιών».

Αποφεύγουν τη ρητή προβολή του ιδιαίτερου ρόλου των υπαρχόντων Κέντρων Πρόληψης, βασικών συντε­λεστών στην προσπάθεια αντιμετώπι­σης του προβλήματος.

Δεν είναι λοιπόν μοιραίο και αυτο­νόητο πως σε ένα τέτοιο τοπίο αφε­νός θα προκύψει μία αυξημένη ανο­χή των πολιτών έναντι της χρήσης και αφετέρου θα οδηγηθούμε στην απενοχοποίησή της; Και αν η νομιμοποίη­ση ή η αποποινικοποίηση της χρήσης αποτελούν νομικές πράξεις, η απενοχοποίησή της, ως άρρηκτα συνδεδε­μένη με το κοινωνικό αξιακό σύστη­μα, το υπονομεύει.

Και τι σημαίνουν όλα αυτά σε συν­θήκες βαθιάς κοινωνικής και οικο­νομικής κρίσης, όπου νέοι άνθρωποι χωρίς όνειρα, στόχους και ιδανικά, άνεργοι και με «εκπαίδευση» που απέχει πολύ από τη «μόρφωση», κα­ταλήγουν ευάλωτα θύματα υιοθέ­τησης διάφορων «φυγών»; Και όταν στην παρούσα κοινωνική και οικονο­μική συγκυρία η κυβέρνηση της χώ­ρας επέλεξε να προωθήσει για συ­ζήτηση και ψήφιση στη Βουλή το νέο νομοσχέδιο, αλήθεια πιστεύει κανείς ότι όλες αυτές οι επιλογές δεν συνι­στούν μεθόδους χειραγώγησης της κοινωνίας και ειδικότερα του πιο νέ­ου, του πιο αγωνιστικού και του πιο ελπιδοφόρου κομματιού της;

Και ακόμα, πιστεύει κανείς πως «το δικαίωμα στην αυτοπροσβολή» ή «η αποφόρτιση των φυλακών» είναι ισχυρά άλλοθι για το σύνολο αυτών των επιλογών;

 

* Επιστημονικά Υπεύθυνος

του Προγράμματος Εναλλακτικής

Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων

«ΑΡΓΩ» του Ψυχιατρικού

Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης).