Ελάχιστοι πολιτικοί ηγέτες στην παγκόσμια Ιστορία κατάφεραν αυτό που πέτυχε με τον προσωπικό του αγώνα ο Νέλσον Μαντέλα: να γίνει θρύλος στη διάρκεια του βίου του, επωμιζόμενος τα βάσανα ενός ολοκλήρου λαού. 

Παρακολουθώντας την ορκωμοσία του το 1994

Του Παν. Δ. Κουτουφά

Ήταν μια ιστορική μέρα η 10η Μαΐου του 1994… Ήταν η μέρα που στην πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής ορκιζόταν ο Νέλσον Μαντέλα, ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της χώρας, αφού το ρατσιστικό καθεστώς είχε γκρεμιστεί, αφού χρειάστηκε πολυετής σκληρός αγώνας, αίμα και θρήνος, διωγμοί και φυλακίσεις με θύματα μαύρους ανώνυμους αγωνιστές.

Μικρά παιδιά, ανήλικα, και νεολαία, που καθημερινά πάλευε για αξιοπρέπεια, ισότητα και ελευθερία, διαδήλωναν στα γκέτο των μαύρων και κυρίως στο θρυλικό γκέτο του Σοβέτο στο Γιοχάνεσμπουργκ και καθημερινά έπεφταν νεκροί από τις σφαίρες των λευκών. Θρήνος και οδυρμός ακολουθούσε πάντα, και οι κηδείες πυροδοτούσαν νέα ξεσπάσματα των μαύρων.

Ηγέτης, εμπνευστής και συμπαραστάτης στους κολασμένους των γκέτο και στα θύματα του ρατσιστικού καθεστώτος ήταν ο Νέλσον Μαντέλα… Η μορφή του, ο τρόπος που μιλούσε, η υπομονή και η ιστορία του, που είχε γραφτεί στους τοίχους των πιο απάνθρωπων φυλακών της Νότιας Αφρικής, η άρνησή του να αποκηρύξει τον αγώνα των συμπατριωτών του προκειμένου να βγει από τη φυλακή ήταν πηγή έμπνευσης για τους καταπιεσμένους μαύρους.

Ο αγώνας του Νέλσον Μαντέλα και των μαύρων είχε αρχίσει να κερδίζει και την παγκόσμια κοινή γνώμη, που πίεζε για περισσότερες αλλαγές και για κατάργηση κάθε μορφής καταπίεσης σε βάρος τους. Το ρατσιστικό καθεστώς του Ντε Κλερκ είχε αρχίσει να υποχωρεί, σταδιακά έδωσε περισσότερες ελευθερίες, απελευθέρωσε τον Μαντέλα και στο τέλος παραχώρησε και εκλογές, στις οποίες ο μαύρος ηγέτης εξελέγη πανηγυρικά, τον Μάρτιο του 1994.

Μέσα στην έξαψη αυτή έφθασε και στην εφημερίδα που δούλευα τότε (στο «Παρόν») μια πρόσκληση για ταξίδι μιας μέρας στην Πραιτώρια, όπου οι Έλληνες δημοσιογράφοι θα πήγαιναν μαζί με τον τότε υπουργό Εξωτερικών Θόδωρο Πάγκαλο να καλύψουν την τελετή ανάληψης των προεδρικών καθηκόντων. Η Ελλάδα τότε είχε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο Πάγκαλος θα πήγαινε ως εκπρόσωπός της στην Πραιτώρια.

Ξεπέρασα όλους τους φόβους μου και όλες τις προκαταλήψεις για τα αεροπλάνα… Μια απευθείας πτήση 9 ωρών στην Πραιτώρια δεν ήταν μικρό πράγμα για κάποιον που μέχρι τότε τα απέφευγε… Όμως όλος αυτός ο τιτάνιος αγώνας των μαύρων της Αφρικής, η προσωπικότητα του Μαντέλα, το ιστορικό γεγονός του πρώτου μαύρου προέδρου στη Νότιο Αφρική, με έκαναν να ξεπεράσω αυτές τις φοβίες. Ήθελα να ήμουν εκεί…

Όταν μερικά 24ωρα αργότερα βρέθηκα μαζί με άλλους Έλληνες δημοσιογράφους σε ένα τεράστιο πάρκο δίπλα στον χώρο που έγινε η ορκωμοσία και η ανάληψη καθηκόντων από τον Μαντέλα, άρχισα να συνειδητοποιώ πού βρίσκομαι…

Σε έναν χώρο ειδικά διαμορφωμένο για τους δημοσιογράφους, από τη μια μεριά μόλις που ξεχωρίζαμε τον Νέλσον Μαντέλα μαζί με τον απερχόμενο λευκό πρόεδρο Ντε Κλερκ και τον μαύρο αντιπρόεδρο, και από την άλλη το τεράστιο πάρκο και τους γύρω δρόμους και τις λεωφόρους, γεμάτες από μαύρους και λευκούς, που συμφιλιωμένοι πανηγύριζαν. Κάποιοι έλεγαν ότι επρόκειτο για 1.000.000… Δεν ξέρω ακριβώς πόσοι ήταν. Εκείνο που ξέρω όμως ήταν ότι στα πρόσωπα όλων έβλεπες τη χαρά, την ικανοποίηση της νίκης, την ελπίδα αλλά και τη διάθεση για νέους αγώνες…  Ήταν, θα έλεγα, περισσότερο ένα ξέσπασμα για τη νίκη…  

Η παρουσία του κόσμου ήταν κάτι το συγκλονιστικό… Γελούσαν, χόρευαν και διαδήλωναν στους δρόμους όλη μέρα με έναν τρόπο δικό τους, ξεχωριστό… Σου έδιναν την εντύπωση ότι χόρευαν πολεμικούς χορούς και ότι ήταν έτοιμοι για όλα. Έτοιμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για ισότητα και ελευθερίες, έτοιμοι να θυσιαστούν, όπως θυσίασε τη ζωή του ο Νέλσον Μαντέλα, για τη δική τους νίκη.

Διαδήλωναν και χόρευαν με τον ίδιο τρόπο που διαδηλώνουν και σήμερα, κλαίγοντας για την απώλεια του ηγέτη τους… Ξέρουν ότι του χρωστάνε πολλά… ξέρουν ότι ήταν ένας ηγέτης-φωτεινό παράδειγμα για όλο τον πλανήτη.

Ο μηχανισμός καταστολής που είχε φτιάξει το απαρτχάιντ εναντίον των μαύρων ήταν παρών εκείνη τη μέρα στους δρόμους, παρά το γεγονός πως κανείς δεν είχε διάθεση για επεισόδια…

Το πιο χαρακτηριστικό είναι πως όλο το πλήρωμα του άρματος μάχης ήταν λευκοί και ξανθοί…

Παρόμοια συρματοπλέγματα έμπαιναν γύρω από τα σπίτια των πλούσιων λευκών. Άξια αναφοράς τα… ξυραφάκια στις άκρες των συρματοπλεγμάτων, τα οποία τοποθετούνταν για να μην μπαίνει στο μυαλό των μαύρων να κλέψουν…

Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του Παν. Κουτουφά