Σύμφωνα με το «Spiegel», ο μοιραίος συγκυβερνήτης του Airbus της Germanwings Αντρέας Λούμπιτς πριν από έξι χρόνια, ενώ ήδη εκπαιδευόταν για πιλότος της Lufthansa, είχε πάθει «burn out», ένα σύνδρομο που σχετίζεται με την εργασία κι έχει να κάνει με συνδυασμό υπερκόπωσης – κατάθλιψης. Γι’ αυτόν τον λόγο, μάλιστα, πάντα σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό, είχε διακόψει για κάποιους μήνες την εκπαίδευσή του. Επίσης, δεν φαίνεται να αμφισβητείται ότι είχε ψυχοσωματικά συμπτώματα κι έπαιρνε αγωγή για κατάθλιψη. 

Συμπτωματικά, στις 18 Μαρτίου η γερμανική εφημερίδα «Die Welt» είχε για πρωτοσέλιδο ένα αποκαλυπτικό θέμα με ευρύ κοινωνικό ενδιαφέρον. Εκατομμύρια Γερμανοί εργαζόμενοι «ντοπάρονται» μόνο και μόνο για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της εργασίας τους. Το φαινόμενο επηρεάζει, μάλιστα, όλους τους επαγγελματικούς τομείς. 

 

Οι εργαζόμενοι στη Γερμανία όλο και περισσότερο στρέφονται σε χάπια που αυξάνουν την απόδοση για να καταφέρουν να αντεπεξέλθουν στις καθημερινές προκλήσεις της δουλειάς, παρά τους, συχνά σημαντικούς, κινδύνους για την υγεία τους από τις παρενέργειες των σκευασμάτων. 

Υπολογίζεται ότι ήδη τουλάχιστον 3 εκατομμύρια Γερμανοί λαμβάνουν συστηματικά χάπια με συνταγή γιατρού για την αντιμετώπιση του στρες, τις αγχώδεις διαταραχές, αλλά και τη βελτίωση της απόδοσής τους. Συνήθως ο λόγος που αρχίζουν είναι η πίεση από τις απαιτήσεις της δουλειάς, οι αυξημένες ώρες εργασίας, αλλά και ο ανταγωνισμός για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της θέσης τους. 

 

Τα στοιχεία που χρησιμοποίησε η «Welt» προέρχονται από την τελευταία μεγάλη έρευνα του ασφαλιστικού φορέα DAK, που έχει στις τάξεις του 6,2 εκατ. εγγεγραμμένους εργαζόμενους στη χώρα. Για την έρευνα μελετήθηκαν τα καταγεγραμμένα στοιχεία 2,6 εκατομμυρίων ασφαλισμένων και επιπρόσθετα πάρθηκαν συνεντεύξεις από 5.000 εργαζομένους διαφόρων ειδικοτήτων, ηλικίας από 20 έως 50 ετών. 

Ο DAK είχε διεξαγάγει ανάλογη έρευνα και το 2009 και η σύγκριση των στοιχείων είναι ξεκάθαρη. Τα τελευταία έξι χρόνια, δηλαδή εν καιρώ οικονομικής κρίσης και εργασιακής ανασφάλειας ακόμα και στην ατμομηχανή της Ευρώπης Γερμανία, το ποσοστό των εργαζομένων που καταφεύγουν σε συστηματική λήψη φαρμάκων, κυρίως ψυχοδιεγερτικών κ.ά., μόνο και μόνο για να τα βγάλουν πέρα στη δουλειά έχει εκτιναχθεί από 4,7% σε 6,7%, μια αύξηση – σοκ. 

Όπως τονίζουν οι ειδικοί που πραγματοποίησαν την έρευνα, ο αληθινός αριθμός είναι κατά πάσα πιθανότητα πολύ μεγαλύτερος, κάτι που κάνει τα πράγματα περισσότερο ανησυχητικά. Υπολογίζοντας, άλλωστε, και τις πολλές περιπτώσεις που η αγωγή δεν καταγράφεται, εκτιμούν ότι ένα 12% από το σύνολο των εργαζομένων της χώρας «ντοπάρεται». Αυτό σημαίνει ότι 5 εκατομμύρια άνθρωποι συνολικά έχουν ανάγκη φαρμακευτικής ενίσχυσης – με ή χωρίς συνταγή – προκειμένου να φέρουν εις πέρας την εργασία τους! 

 

Παράλληλα, όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι είναι θετικοί στην ιδέα των φαρμάκων για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις. Κάτι που δείχνει ότι στο άμεσο μέλλον τα σημερινά ποσοστά θα αυξηθούν δραματικά. Αυτή η «προθυμία», άλλωστε, συνδέεται με τη διαρκώς αυξανόμενη πίεση στο εργασιακό περιβάλλον. 

Σε άλλη έρευνα του Ινστιτούτου Bertelsmann και του ασφαλιστικού ταμείου Barmer GEK, ο ένας στους τρεις εργαζόμενους δηλώνει ότι αισθάνεται καταβεβλημένος από τις απαιτήσεις της δουλειάς του!

Σύμφωνα με τη μεγάλη έρευνα του DAK, η πλειονότητα καταφεύγει σε φάρμακα για την καταπολέμηση του άγχους, των νευρικών διαταραχών και της υπερκόπωσης σε ποσοστό 60,6%. Σε αντικαταθλιπτικά το… ρίχνει ένα 34%.

 

Από τα πιο δημοφιλή φάρμακα ανάμεσα στους εργαζόμενους που επιζητούν αύξηση της απόδοσής τους είναι σκευάσματα με δραστικές ουσίες όπως ριταλίνη και μεθυλφαινιδάτη. Πέρα από την εξάντληση, τους βοηθούν να αντιμετωπίσουν και συμπτώματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη. 

Πολύ συχνά λαμβάνονται ψυχοδιεγερτικά με δραστική ουσία το μονταφινίλ, που αρχικά χρησιμοποιείτο στη ναρκοληψία. Μάλιστα, το 2003 με αφορμή τη συγκεκριμένη ουσία ξέσπασε το μεγαλύτερο σκάνδαλο ντόπινγκ στην ιστορία του αθλητισμού, η υπόθεση Balco, όταν βρέθηκαν «θετικοί» στα κοντρόλ σπρίντερ των ΗΠΑ στο παγκόσμιο πρωτάθλημα στίβου στο Παρίσι. Μια εξ αυτών, η Κέλι Γουάιτ, νικήτρια στα 100 και 200 μ., δήλωσε ότι λάμβανε μονταφινίλ επειδή ήταν ναρκοληπτική, ισχυρισμός που, φυσικά, κατέπεσε στα δικαστήρια. 

Ιδιαίτερα δημοφιλή θεωρούνται και τα αντικαταθλιπτικά, που εμφανίζονται σε τεράστια γκάμα. Από τα πιο συχνά συνταγογραφημένα στους Γερμανούς εργαζομένους είναι και οι βήτα – αναστολείς, που καταπολεμούν την υπέρταση ως σύμπτωμα στρες κ.ά. 

 

Ο διευθύνων σύμβουλος της DAK Χέρμπερτ Ρέμπσερ δηλώνει ότι «αν και το ντόπινγκ εργαζομένων στη Γερμανία δεν έχει λάβει ακόμη (;) διαστάσεις μαζικού φαινομένου, παρά ταύτα τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά», επισημαίνοντας ότι οι κίνδυνοι εθισμού και διαφόρων σοβαρών παρενεργειών δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να υποτιμούνται.

Τα ρίσκα που αναλαμβάνουν οι εργαζόμενοι με τη χρήση τέτοιων φαρμάκων είναι πολύ σημαντικά. Ο διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής του Πανεπιστημίου του Μάιντς και ειδικός στο ντόπινγκ Κλάους Λιμπ επισημαίνει ότι συχνά τα φάρμακα αυτά αποδίδουν μόνο για μικρό χρονικό διάστημα και μέχρι να τα συνηθίσει ο χρήστης. Από την άλλη τονίζει ότι, εκτός από την εξάρτηση, τον εθισμό και την αλλαγή της προσωπικότητας, οι μόνιμοι χρήστες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν σοβαρές παρενέργειες, όπως ίλιγγοι, δυνατοί πονοκέφαλοι, νευρικότητα, αϋπνία κι επικίνδυνες διαταραχές του καρδιακού ρυθμού. Σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και αυτοκτονικές τάσεις! 

 

Ένας άλλος ιδιαίτερα ανησυχητικός παράγοντας είναι ότι μεγάλος αριθμός καταβεβλημένων εργαζομένων προμηθεύεται πια φάρμακα αμφιβόλου αξιοπιστίας μέσω Ίντερνετ χωρίς συνταγή κι εξέταση γιατρού. Το ποσοστό αυτό τείνει να αγγίξει πια το 10%, στο σύνολο όσων κάνουν χρήση ουσιών για να πάνε στη δουλειά τους. 

Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει το ενδιαφέρον στοιχείο ότι άντρες και γυναίκες εργαζόμενοι τείνουν να καταφεύγουν σε διαφορετικά φάρμακα. 

Κάτι άλλο σημαντικό που προκύπτει είναι ότι τα υψηλόβαθμα στελέχη και οι ανώτεροι υπάλληλοι, εργαζόμενοι δηλαδή σε δημιουργικές θέσεις που βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας, επηρεάζονται σε μικρότερο βαθμό. Παρά την κοινή προκατάληψη, δεν είναι τα στελέχη αυτά που καταφεύγουν σε φάρμακα, διεγερτικά και ψυχοτρόπα. Αντίθετα, όσο πιο ανασφαλής και απλή είναι η θέση εργασίας, τόσο υψηλότερη η πιθανότητα ο εργαζόμενος να ψάξει λύση στα χάπια, σύμφωνα με την έρευνα.

Συγκεκριμένα, 8,5% των εργαζομένων που βρίσκονται σε χαμηλές – μεσαίες θέσεις ιεραρχίας παίρνει φάρμακα για να αντέξει την πίεση στην εργασία. Το αντίστοιχο ποσοστό σε ανώτερες θέσεις υψηλών προσόντων πέφτει στο 5%.

 

Με λίγα λόγια το «εργασία και χαρά», που ίσχυε κάποτε ειδικά στην Ευρώπη, είναι παρελθόν. Κι έχει μετατραπεί σε «μεροκάματο του τρόμου». Οι συνθήκες γίνονται καθημερινά σκληρότερες, η πίεση αυξάνεται, οι θέσεις είναι περισσότερο «ελαστικές» και λιγότερο σίγουρες, ενώ ορδές άλλων εργαζομένων περιμένουν στην ουρά για να αντικαταστήσουν όσους «δεν μπορούν». Τελευταίο καταφύγιο για εκατομμύρια εργαζόμενους που δεν τα βγάζουν πέρα γίνονται τα κάθε λογής χάπια… 

 

Αντικαταθλιπτικά και ψυχοδιεγερτικά για να αυξήσουν την απόδοση

Το ντοπάρισμα των εργαζομένων στη Γερμανία έγινε πρώτη φορά ευρέως γνωστό σε όλη του την έκταση μετά την πρώτη προσέγγιση στο πρόβλημα που είχε κάνει ο ασφαλιστικός κολοσσός DAK το 2009. Η έρευνα έδειξε τότε ότι 2 εκατομμύρια εργαζόμενοι λάμβαναν αντικαταθλιπτικά και ψυχοδιεγερτικά χάπια για να αυξήσουν την απόδοσή τους στη δουλειά. Μάλιστα, 800.000 εξ αυτών των υπαλλήλων έπαιρναν καθημερινά δόσεις σκευασμάτων για να αντέξουν τις συνθήκες εργασίας.

Το 2009 ο Χέρμπερτ Ρέμπσερ δήλωνε: «Για εμάς είναι ένα σήμα κινδύνου που μας δείχνει πως ένα μέρος των εργαζομένων έχει πέσει στην παγίδα του ντοπαρίσματος, δηλαδή στην ίδια παγίδα που έχουν πέσει και οι αθλητές. Ο ανταγωνισμός στην εργασιακή ζούγκλα είναι πλέον σκληρός, οι απολύσεις πολλές και σ’ αυτή τη μάχη κερδίζουν μόνο οι καλύτεροι, όπως λένε και οι θιασώτες της ελεύθερης αγοράς». 

Δεν είναι, όμως, μόνο η Γερμανία που βρίσκεται αντιμέτωπη με τη νέα τάξη πραγμάτων στην παγκοσμιοποιημένη μορφή της εργασίας και, μάλιστα, σε εποχή οικονομικής κρίσης. Δεν πάει πολύς καιρός από τις δεκάδες αυτοκτονίες στη γαλλική France Telecom, που αποδόθηκαν στις εξωφρενικές πιέσεις για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των υπαλλήλων. 

Στις 23 Σεπτεμβρίου 2006, εξάλλου, είχε έρθει στο προσκήνιο μια άλλη τρανταχτή υπόθεση, αυτή τηνφορά από την Ιταλία. Και, μάλιστα, δεν αφορούσε τις δουλειές γραφείου, αλλά χειρονακτικά επαγγέλματα. Τότε η «La Repubblica» είχε κάνει ένα ρεπορτάζ που προκάλεσε αίσθηση: 

«Μια ολόκληρη γενιά στον Βορρά της χώρας δηλητηριάζεται καθημερινά. Οι γιατροί εργασίας στη Βόρεια Ιταλία συγκέντρωσαν στοιχεία, τα οποία αποκάλυψαν σε μια έκθεσή τους. Σύμφωνα μ’ αυτά, ο ένας στους πέντε νεαρούς οικοδόμους (ποσοστό 20%) κάνει χρήση σκληρών διεγερτικών για να μπορέσει να είναι πιο ανταγωνιστικός και να βγάζει περισσότερη δουλειά, κατά συνέπεια κι ένα καλύτερο εισόδημα». 

Ανέφερε ακόμα τότε η «La Repubblica»: 

«Ο γιατρός εργασίας στην Μπρέσια, ο Ετόρε Μπρουνέλι, δήλωσε: ‘‘Η ντοπαρισμένη οικονομία μας είναι αυτή που γεννάει το ντόπινγκ στην εργασία. Αρκεί να κάνει κάποιος μια βόλτα στα χωριά της Μπρέσια. Τα μυώδη αυτά αγόρια που ξεκινάνε το πρωί για τις οικοδομές μοιάζουν σαν δαιμονισμένα. Νομίζεις ότι πάνε στον πόλεμο, αλλά το μόνο που κάνουν είναι να φτιάχνουν τα σπίτια μας. Κάνουν κινήσεις αυτοματισμού, με ρυθμούς γρήγορους, με μια ενέργεια απίστευτη. Δουλεύουν μέχρι και 15 ώρες καθημερινά και οι εργοδότες είναι φανερό ότι προτιμούν τους ντοπαρισμένους οικοδόμους από τους αντοπάριστους. Οι ντοπέ μαζί με τον καφέ κάθε πρωί ρουφάνε και σκληρά διεγερτικά, όπως κοκαΐνη’’». 

Αλήθεια, πόσο απέχουν όλα αυτά που συμβαίνουν στη σημερινή Ευρώπη από έναν σύγχρονο εργασιακό μεσαίωνα; 

Οι ουσίες που χρησιμοποιούνται περισσότερο από εργαζομένους

• Μεθυλφαινιδάτη: Πρόκειται για διεγερτικό. Αυξάνει τη συγκέντρωση και αναστέλλει την ανάγκη για ύπνο και φαγητό.
• Μονταφινίλ: Ψυχοδιεγερτικό που βοηθά στη συγκέντρωση, την καταπολέμηση της χρόνιας υπερκόπωσης, την κατάθλιψη. 
• Βήτα – αναστολείς: Μειώνουν την αρτηριακή πίεση, περιορίζουν την αδρεναλίνη και το οξύ άγχος.
• Αντικαταθλιπτικά: Εκτός της κατάθλιψης, χρησιμοποιούνται και για τον περιορισμό των κρίσεων πανικού.
• Φάρμακα κατά της άνοιας: Για τόνωση της μνήμης.
• Αμφεταμίνες και άλλες ουσίες παρόμοιας δράσης: Υψηλότεροι δείκτες συγκέντρωσης, διέγερση, μεγαλύτερες αντοχές.