Τον Απρίλιο του 1827 η Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας εξέλεξε κυβερνήτη της Ελλάδας για µια επταετία τον Ιωάννη Καποδίστρια.

Ο κυβερνήτης, όπως καθιερώθηκε να τον αποκαλούν, υπήρξε ο «κατά πράξιν και θεωρίαν πολιτικός Έλλην», ο οποίος συγκέντρωνε περισσότερο από κάθε άλλον σύγχρονό του όλες εκείνες τις απαραίτητες γνώσεις, αρετές και ικανότητες γι’ αυτή τη θέση.

Κατείχε, κατά γενική οµολογία, σε βαθµό εξαιρετικό «την υψηλήν επιστήµην του κυβερνάν την πολιτείαν και φέρειν προς ευδαιµονίαν τα Έθνη». Φυσικά ήταν και ο µόνος από τους Έλληνες ο οποίος διέθετε «πολλήν πείραν και πολλά φώτα», σύµφωνα µε το διατυπωµένο σκεπτικό στο κείµενο της απόφασης για την εκλογή του.

Ο Καποδίστριας υπήρξε ο διάσηµος Ευρωπαίος πολιτικός που το άκουσµα του ονόµατός του και µόνο προσέδιδε κύρος στην εξεγερµένη χώρα και αποτελούσε εγγύηση στη διπλωµατική πολιτική του απελευθερωτικού αγώνα της Ελλάδας. Κατά αγαστή τύχη ο Καποδίστριας διέθετε το µέγα προσόν να είναι ταυτοχρόνως Έλληνας και Ευρωπαίος. Στο πρόσωπό του η χώρα είχε βρει τον πλέον κατάλληλο άνδρα στην πιο κρίσιµη στιγµή της ιστορίας της.

Αυτή η µέγιστη τύχη, αυτός ο καλός οιωνός για το έθνος, αντί να αποτελέσει την αρχή µιας ευτυχούς πορείας για την Ελλάδα και τους Έλληνες, µετατράπηκε µε την άνανδρη και χυδαία δολοφονία του σε σύµβολο της κακοδαιµονίας, της απειθαρχίας, του άθλιου τοπικισµού, της ανοµίας και εν γένει της κατσαπλιάδικης συµπεριφοράς, όπως την εξέφρασαν οι Μαυροµιχαλαίοι: «Ουδέποτε πλήρωσε η Μάνη και δεν πρέπει να καθιερωθεί τοιαύτη κακή συνήθεια»!

Ο Καποδίστριας µε δυο λόγια είχε τολµήσει να καταργήσει τα προνόµια στους δασµούς και τη φορολογία, που είχαν αποκτηθεί επί τουρκοκρατίας, και να απαλλάξει από τη ληστρική κατοχή της οικογένειας τα τελωνεία της νότιας Μεσσηνίας. Έτσι άρχισε µια µεγάλη διαµάχη ανάµεσα στους στασιαστές Μαυροµιχαλαίους, οι οποίοι επιθυµούσαν το καθεστώς της τουρκοκρατίας, και στον κυβερνήτη, που ήθελε να επιβάλει τη νοµιµότητα και να οργανώσει ένα σύγχρονο, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, κράτος.

Ψεύτες, επίορκοι, άνθρωποι του παρασκηνίου, οι Μαυροµιχαλαίοι πάντα «πατούσαν» τον λόγο τους, τις υποσχέσεις και δυναμίτιζαν κάθε καλής θελήσεως προσέγγιση για συµφιλίωση από τη µεριά του Καποδίστρια. Το δικό τους οικογενειακό – προσωπικό συμφέρον προείχε από αυτό της πατρίδας. Πάνω σε αυτή τη βασική αρχή θεμελιώθηκε η αθλιότητα του νεοελληνικού οικοδομήματος, που βασίζεται στην απειθαρχία, στο προσωπικό συμφέρον με όποιο τίμημα, στη συνδιαλλαγή, στην άρνηση κάθε νομιμότητας.

Φήμες για τη δολοφονία

Η διαµάχη αυτή είχε πάρει τεράστιες διαστάσεις και ήδη από τις αρχές Σεπτεµβρίου του 1831 στο Ναύπλιο κυκλοφορούσαν έντονες οι φήµες για την πρόθεση των Μαυροµιχαλαίων να σκοτώσουν οι ίδιοι τον Καποδίστρια. Μάλιστα ο Άγγλος αντιπρέσβης Ντόκινς τον προειδοποίησε ότι η ζωή του κινδυνεύει άµεσα και του τόνισε ότι πρέπει να λάβει σοβαρά µέτρα ασφάλειας. Ότι η ζωή του κινδύνευε σοβαρά τον ενηµέρωσε και ο διοικητής της πόλεως του Ναυπλίου. Μάλιστα του µετέδωσε την πληροφορία ότι ο Γεώργιος Μαυροµιχάλης είχε αγοράσει τις τελευταίες ηµέρες έξι πιστόλια.

Μέρα µε τη µέρα οι πληροφορίες για τα δολοφονικά σχέδια των Μαυροµιχαλαίων φούντωναν. Μάλιστα υπήρχαν συγκεκριµένες πληροφορίες που ήθελαν τους Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυροµιχάλη, αδελφό και γιο του Πετρόµπεη, να έχουν δώσει όρκο να σκοτώσουν τον «τύραννο».

Από τη µεριά τού στενού περιβάλλοντος του κυβερνήτη προσπαθούσαν να τον πείσουν για τη σοβαρότητα των φηµών και του υπαρκτού κινδύνου να γίνει απόπειρα δολοφονίας του. Του πρότειναν να δώσει εντολή να παρακολουθούνται οι ύποπτοι, αλλά και να παύσει ο ίδιος να κυκλοφορεί µόνος στους δρόµους του Ναυπλίου. Παρά τις έντονες ανησυχίες όλων, ο Καποδίστριας αρνήθηκε να λάβει µέτρα. Ήταν ο εγωισµός του που τον παρέσυρε, η υπερηφάνεια του, η συντριπτική του ανωτερότητα έναντι αυτών των «σκουπιδιών» που τον απειλούσαν; Ο ίδιος πάντως έλεγε πως «οι Έλληνες δεν θα φτάσουν ποτέ µέχρι του σηµείου να µε δολοφονήσουν». Πόσο λάθος είχε! «Θα σεβαστούν την λευκήν κεφαλήν μου». Πόσο λίγο τους ήξερε τους άνανδρους λήσταρχους! Δεν δέχτηκε καν να απομακρύνουν από το Ναύπλιο τους δυο Μαυρομιχαλαίους.

Ο σπάνιος αυτός κυβερνήτης, που η κακή του μοίρα τον έριξε σε λάθος τόπο να κυβερνήσει, φέρεται να εκνευρίστηκε με τις συνεχείς παραινέσεις των δικών του για τον κίνδυνο που τον περιέβαλλε. «Εάν οι Μαυρομιχαλαίοι θέλουν να με δολοφονήσουν, ας με δολοφονήσουν. Τόσο το χειρότερο δι’ αυτούς. Θα έλθη κάποτε η ημέρα, κατά την οποία οι Έλληνες θα εννοήσουν τη σημασίαν της θυσίας μου».

Σύμφωνα με τα γραπτά που άφησε ο Αυστριακός πρόξενος στο Ναύπλιο Πρόκες – Όστεν, οι συνωμότες ενεργούσαν στο Άργος μυστικούς εράνους για να πληρώσουν τους δολοφόνους του Καποδίστρια, με την ενθάρρυνση του Ζωγράφου και την ανοχή του Μαυροκορδάτου. Οι συνωμότες δεν δίστασαν να ζητήσουν και την οικονομική τους ενίσχυση από τον Δημήτριο Υψηλάντη, ο οποίος αντιπολιτευόταν τον Καποδίστρια. Ακούγοντας τους σκοπούς των συνωμοτών ο Υψηλάντης απάντησε: «Όχι, ο Καποδίστριας δεν είναι τύραννος, και η τυραννοκτονία δεν είναι αρετή. Εάν ήτο, εγώ ο ίδιος θα τον εφόνευα. Δεν θα εμίσθωνα δολοφόνους».

Ωστόσο σε αυτή την ιστορία και οι εκπρόσωποι των «προστάτιδων δυνάμεων», αν και γνώριζαν τις προθέσεις των δολοφόνων, όχι μόνο δεν αντέδρασαν, αλλά θα εκτιμούσε κανείς σωστά εάν έλεγε ότι την ενίσχυσαν με τη στάση τους.

Μια τυχαία αφορμή

Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης βρισκόταν σε περιορισμό και κατόπιν της διαβιβάσεως αιτήματος της γηραιάς μητέρας του ο Καποδίστριας δέχεται να ορισθεί συνάντησή τους προκειμένου να δοθεί τέρμα σε αυτή τη μακροχρόνια διαμάχη. Η μέρα συνάντησης ορίστηκε η 26η Σεπτεμβρίου του 1831. Τότε μια μοιραία σύμπτωση έμελλε να αλλάξει τη μάλλον ευνοϊκή εξέλιξη των πραγμάτων.

Την ώρα που ο Μαυρομιχάλης με συνοδεία της φρουράς από τη φυλακή έφτασε και περίμενε στον προθάλαμο να τον δεχτεί ο Καποδίστριας, ο κυβερνήτης διάβαζε τον ευρωπαϊκό Τύπο, ο οποίος μόλις είχε φτάσει στα χέρια του από το ταχυδρομείο.

Εκείνη τη στιγμή μόλις είχε διαβάσει ένα συκοφαντικό και υβριστικό άρθρο του «Ταχυδρόμου του Λονδίνου» σε βάρος της χώρας μας. Ήταν ένα άρθρο που περιείχε πλήθος απαξιωτικών εκφράσεων εναντίον της Ελλάδας, πράγμα που τάραξε τον Καποδίστρια. Εκείνο ωστόσο που τον έκανε να χάσει την ψυχραιμία του ήταν η πληροφορία της εφημερίδας ότι «καταδίωκε τους Μαυρομιχαλαίους» κινούμενος από τάσεις εκδικητικότητας. Έτσι εκνευρισμένος αρνήθηκε να δεχτεί τον Πετρόμπεη που τον περίμενε στον προθάλαμο του γραφείου του στην προγραμματισμένη τους συνάντηση.

Η αποφράδα Κυριακή

Την επόμενη κιόλας μέρα, την Κυριακή της 27ης Σεπτεμβρίου, ο κυβερνήτης κατά τη συνήθειά του σηκώθηκε ξημερώματα προκειμένου να μεταβεί στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου παρακολουθούσε ανελλιπώς τη θεία λειτουργία. Όταν πλησίασε την πόρτα της εκκλησίας στις δυο μεριές της αντίκρισε να τον περιμένουν οι Κωνσταντίνος και Γεώργιος Μαυρομιχάλης μαζί με τους φρουρούς τους.

Ο κυβερνήτης κοντοστάθηκε για λίγο, ωστόσο αμέσως συνέχισε να προχωρά με βήμα σταθερό προς την πόρτα της εκκλησίας. Τότε δέχτηκε τη σφαίρα του αδελφού του Πετρόμπεη και τη μαχαιριά από το χέρι του γιου του. Ο Καποδίστριας έπεσε νεκρός. Ο μονόχειρας συνοδός του Καποδίστρια Γ. Κοζώνης πυροβόλησε τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη στον ώμο τραυματίζοντάς τον ελαφρά. Ωστόσο το πλήθος που βγήκε από την εκκλησία και από τους γύρω δρόμους όταν αντιλήφθηκε το γεγονός έπεσε μαινόμενο πάνω στον τραυματισμένο δολοφόνο, τον οποίο έσερναν μισοπεθαμένο χτυπώντας τον στους δρόμους του Ναυπλίου συνοδεία ύβρεων και καταρών.

Ο άθλιος δολοφόνος, που στο πρόσωπο του Καποδίστρια δολοφόνησε το μέλλον της πατρίδας μας, δέχτηκε τη χαριστική βολή από τον οπλαρχηγό Χρ. Φωτομαρά. Ο Γιώργος Μαυρομιχάλης κατάφερε να ξεφύγει από το πλήθος και να ζητήσει άσυλο στο σπίτι του Γάλλου αντιπρέσβη Ρουάν. Παρά το γεγονός ότι ο Γάλλος ήθελε να προστατεύσει τον έτερο δολοφόνο του Καποδίστρια, δεν μπόρεσε να το κάνει λόγω της έντονης απαίτησης του λαού να του παραδοθεί. Έτσι παρεδόθη στη δικαιοσύνη και το στρατοδικείο τον καταδίκασε σε θάνατο. Εκτελέστηκε στις 10 Οκτωβρίου.

Αν και δεν έλειψαν οι υμνητές των στυγερών δολοφόνων, ο λαϊκός θρήνος υπήρξε σπαρακτικός για τον χαμό του κυβερνήτη. Οι δολοφόνοι στο πρόσωπο του Καποδίστρια πυροβόλησαν την ευρωπαϊκή προοπτική του νέου κρατιδίου, το οποίο έμεινε στην άθλια μοίρα των κοτζαμπάσηδων, των χυδαίων κομματαρχών, των μικροσυμφερόντων, του τοπικιστικού πνεύματος, της τουρκοκρατίας.

Ειδήσεις σήμερα

Κι όμως, η κοινωνία έχει ξεχάσει τον εμφύλιο

Αφιέρωμα 1821-2021: Μέρες Ανεξαρτησίας

Αφιέρωμα 1821-2021: Τύπος, βιβλία κι εκπαίδευση των Ελλήνων