Τεράστιο ενδιαφέρον έχει το πώς πολιτεύτηκε απέναντι στη Μεγάλη Ιδέα και γενικότερα στην προσπάθεια του ελληνισμού να επεκτείνει τα σύνορά του επ’ ωφελεία του έθνους, μέσα στις ιδιαίτερες παγκόσμιες συγκυρίες που προέκυψαν, η νεότευκτη ελληνική Αριστερά.

Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ) είναι το πρώτο ελληνικό επαναστατικό σοσιαλιστικό κόμμα, το οποίο ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 1918. Στο 3ο Έκτακτο Συνέδριο, τον Νοέμβριο του 1924, το κόμμα μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ) και έκτοτε πολιτεύεται πρεσβεύοντας λίγο – πολύ τις ίδιες αντιλήψεις περί πατρίδας, εθνικής κυριαρχίας και εθνικού συμφέροντος.

Είναι χαρακτηριστικό της λογικής του νεότευκτου επαναστατικού κόμματος αλλά και της μετέπειτα εξέλιξής του ως ΚΚΕ ότι, ενώ κατακεραυνώνει τον χυδαίο αλυτρωτικό ιμπεριαλισμό της αστικοτσιφλικάδικης εκστρατείας στη Μικρά Ασία, θρηνεί με μαύρο δάκρυ όταν οι δυνάμεις της Αντάντ αποσπούν από τον σοβιετικό ιμπεριαλισμό την Ουγγαρία. Εκεί, τα δάκρυα περίσσεψαν, όπως και οι εμβριθείς ιδεολογικές αναλύσεις… Η πολιτική αυτή εναντίον κάθε ιδέας της χώρας να διεκδικήσει τα εθνικά της συμφέροντα εκφράστηκε και εναντίον της προσάρτησης περιοχών της Μακεδονίας σε βάρος του βουλγαρικού και γενικότερα του βαλκανικού αλυτρωτισμού με διάφορα πρωτοσέλιδα στον «Ριζοσπάστη».

Στο σημερινό μας σημείωμα θα παραθέσουμε μια μικρή σταχυολόγηση γνωμών και απόψεων που διατυπώθηκαν σχετικά με τη Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία συνιστά και το τραγικό τέλος της Μεγάλης Ιδέας, πριν, κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά την εθνική αυτή συντριβή.

Ιδού μια πρώτη διεθνιστική «πατριωτική» προσέγγιση του μικρασιατικού ζητήματος πριν από την ελληνική εκστρατεία.

Προκήρυξις του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος

Με τη λήξη των εργασιών του ιδρυτικού συνεδρίου της ΓΣΕΕ, ξεκίνησαν και οι προετοιμασίες για την οργανωτική ενοποίηση του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος: «Την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου [του 1917] ο Μπεναρόγιας, επικεφαλής αντιπροσωπείας που εκπροσωπούσε την Φεντερασιόν της Θεσσαλονίκης και άλλες σοσιαλιστικές οργανώσεις, συναντήθηκε με τον Βενιζέλο. Πρωταρχικός στόχος του Βενιζέλου ήταν να εξασφαλίσει την υποστήριξη του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος των πολεμικών επιδιώξεων της Ελλάδας και την αντίθεσή του στις βουλγαρικές διεκδικήσεις.

[…] Η κυβερνώσα αστική τάξις επωφελείται της υπογραφής της ειρήνης με την Τουρκίαν για να παρασύρη τας εργαζομένας λαϊκάς μάζας εις σωβινιστικάς και πατριωτικάς εορτάς. Η αστική τάξις της χώρας έχει συμφέρον και αυτήν την φοράν, περισσότερον από κάθε άλλην, να εξαπατήση τον λαόν, τας εργαζομένας τάξεις της χώρας, κολακεύουσα το εθνικόν αίσθημα αυτών, το οποίον οι πολιτευταί, τα σχολεία, οι παπάδες και οι στρατιωτικοί καταλλήλως διέστρεψαν εις έναν στενόν σωβινισμόν, εις μίσος τυφλόν κατά των αδελφών των, των εργατών και των χωρικών των άλλων χωρών της Βαλκανικής. Έχει συμφέρον να εξαπατήση και πάλιν τας εργαζομένας τάξεις της χώρας, με το πρόσχημα μιας δήθεν οριστικής ειρήνης, με το επιχείρημα του ‘‘διπλασιασμού της πατρίδος’’ και της απελευθερώσεως των ‘‘υποδούλων αδελφών’’.

Αθήναι τη 10η Σεπτεμβρίου 1920

Η Κεντρική Επιτροπή».

Οι εφημερίδες του μετώπου

Μια ιδιαίτερου ενδιαφέροντος μαρτυρία είναι οι χειρόγραφες εφημερίδες που εκδίδονταν στο μικρασιατικό μέτωπο. Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι η σχετική δημοσίευση του Δ. Χαροντάκη στο περιοδικό «Τα νέα του Ε.Λ.Ι.Α.», τεύχος 62, καλοκαίρι 2003.

«Μια από τις άγνωστες ως τώρα πλευρές του μικρασιατικού πολέμου – κι όχι τυχαία, αφού δεν υπάρχει το απαιτούμενο αρχειακό υλικό, αλλά και οι μαρτυρίες είναι εξαιρετικά περιορισμένες – είναι οι χειρόγραφες εφημερίδες που εκδίδονταν, οι περισσότερες νομίμως, από τους στρατιώτες στο Μέτωπο. Πρόκειται για μία όντως άγνωστη, εν πολλοίς, πλευρά της ελληνικής εκστρατείας στην Μικρά Ασία, αλλά ωστόσο εξαιρετικά σημαντική.

* πρώτον, καταδεικνύει το κλίμα, τις διαθέσεις και το ηθικό που επικρατούσε στον ελληνικό στρατό, των χιλιάδων εκείνων ανθρώπων που κλήθηκαν να υλοποιήσουν το αίτημα της ‘‘Μεγάλης Ιδέας’’ του ελληνικού κεφαλαίου της διασποράς, πολεμώντας ορισμένοι μάλιστα από το 1916, και

* δεύτερον, αποκαλύπτει το έδαφος στο οποίο έδρασε μία χούφτα – όχι περισσότεροι από 200 αγωνιστές – κομμουνιστών στρατιωτών εναντίον του πολέμου. Παρά τον μικρό αριθμό τους, η αντιπολεμική δράση τους είχε μεγάλο μερίδιο στην ήττα του ελληνικού ιμπεριαλισμού.

[…] Εξάλλου, μια από τις σπουδαιότερες παρατηρήσεις που κάνει ο Παπαλεξάνδρου είναι πως στις εφημερίδες του Μετώπου ‘‘Πατριωτικό αίσθημα αγνό, πηγαίο δε συναντά κανείς, κάπου-κάπου προβάλλει κάποια νότα πατριωτισμού, ψυχρή όμως, ξέθωρη, ρουτινιέρικη σαν ‘κατ’ επιταγήν’”. Η διαπίστωση αυτή καταγράφει ουσιαστικά το έδαφος πάνω στο οποίο βασίστηκε η αντιπολεμική προπαγάνδα των κομμουνιστών στρατιωτών και εξηγείται το σημαντικό αποτέλεσμα που είχε, δυσανάλογο φυσικά με τον μικρό τους αριθμό».

Κομμουνιστικές εφημερίδες

Η εφημερίδα «Κόκκινος Φρουρός» εκδιδόταν παράνομα στη Σμύρνη και συγκεκριμένα στο Σύνταγμα Τηλεγραφητών, με τον πολύγραφο του συντάγματος, από μία ομάδα κομμουνιστών στρατιωτών που είχε συγκροτηθεί από τους Π. Πουλιόπουλο, Ι. Μοναστηριώτη, Μιχ. Οικονόμου και Μπονάνο, και συνεργαζόταν με τον Σοσιαλιστικό Όμιλο των Ελλήνων της Σμύρνης, που είχε επικεφαλής τον Μ. Ζαφειριάδη και τον Σοσιαλιστικό Όμιλο των Τούρκων με επικεφαλής τον Αλή. Οι συντάκτες του «Κόκκινου Φρουρού» είχαν «φτιάξει μία ομάδα συμπαθούντων που έβγαζαν το Μποεμιό, καμουφλαρισμένο όργανο προπαγάνδας, που βγήκε σε 2-3 φύλλα»(Κ. Καστρίτης ό.π., σελ. 68-71). Για τη δράση τους αυτή, εξάλλου, οι Πουλιόπουλος και Μοναστηριώτης συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας και της ανηθικότητας. Ο Μοναστηριώτης στάλθηκε στην ΧΙη Μεραρχία όπου και κατάφερε να απαλλαγεί, ενώ ο Πουλιόπουλος δραπέτευσε με την κατάρρευση του Μετώπου, μαζί με τον δεσμοφύλακά του και μετέπειτα σύντροφό του, Β. Νικολινάκο.

Οι εφημερίδες των στρατιωτών του Μικρασιατικού Μετώπου 1921-22

«Μια Επιφύλαξη»

Ζωηρό ενδιαφέρον έχει σχετικό άρθρο – ανάλυση του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη στην εφημερίδα του «Ριζοσπάστη», με τίτλο «Μια Επιφύλαξη».

«Αν δεν νικιόμασταν στη Mικρασία, η Τουρκία θα ήταν σήμερα πεθαμένη και μεις μεγάλη Ελλάδα! Τη ‘‘λευτεριά’’ μας θα τη στηρίζαμε στην υποδούλωση του Τουρκικού λαού! Αυτό εμείς δεν το δεχόμαστε. Το αποκρούομε κατηγορηματικά. Η αστικοτσιφλικάδικη Ελλάδα στη Μικρασία πήγε όχι ως εθνικός απελευθερωτής μα σαν ιμπεριαλιστική δύναμη, όργανο των Εγγλέζων μεγαλοκαρχαριών. Πήγανε αυτού όχι μόνο για να διαιωνίσει την ξενική κυριαρχία πάνω στο Τουρκικό λαό μα και να κάνει την Τουρκία αντισοβιετικό ορμητήριο…

…Η Μικρασιατική εκστρατεία δεν χτυπούσε μόνο τη νέα Τουρκία, μα στρεφότανε και ενάντια στα ζωτικότατα συμφέροντα του Ελληνικού λαού. Γι’ αυτό εμείς όχι μόνο δεν λυπηθήκαμε για την αστικοτσιφλικάδικη ήττα στη Μικρασία, ΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΔΙΩΞΑΜΕ…».

Ν. Ζαχαριάδης, «Ριζοσπάστης» 12.7.1935

Αρπαχτικός πόλεμος

Τέλος, ενδιαφέρον έχει η συνέπεια στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται η ελληνική Αριστερά τα εθνικά μας συμφέροντα. Λίγο μετά τη λήξη του εμφυλίου σπαραγμού, τον Σεπτέμβριο του 1951, στο περιοδικό «Νέος Κόσμος», «επίσημον όργανον του ΚΚΕ», δημοσιεύεται μεταξύ άλλων: «Το κόμμα μας εκτέλεσε το Διεθνιστικό χρέος του καταγγέλλοντας τον τυχοδιωκτικό χαρακτήρα αυτού του πολέμου. Γιατί ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1919-1922 ήταν από την πλευρά της Ελλάδος ένας ΑΔΙΚΟΣ, ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ και ΑΡΠΑΧΤΙΚΟΣ πόλεμος».

Κλείνοντας, είναι ενδεικτικός (και αποτυπώνει όλη την κυνική αλήθεια γύρω από αυτή τη διαχρονική πολιτική της Αριστεράς πάνω στα εθνικά ζητήματα) ο βαθύς καημός του Ζαχαριάδη για τη Μικρά Ασία: «…Πήγανε αυτού όχι μόνο για να διαιωνίσει την ξενική κυριαρχία πάνω στον Τουρκικό λαό μα και να κάνει την Τουρκία αντισοβιετικό ορμητήριο…».

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα: 1821-2021 – Η αρχή και το τέλος της Μεγάλης Ιδέας – Προς τη Μικρασιατική Καταστροφή

Αφιέρωμα 1821 – 2021: Η αρχή και το τέλος της Μεγάλης Ιδέας: Βενιζελικοί – αντιβενιζελικοί

Ο Μεγάλος Πόλεμος ως ευκαιρία του αλυτρωτισμού